Naar inhoud springen

Hyalomma marginatum: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k preventief onderhoud
k Ombouw ISBN naar sjabloon ivm uitschakeling magische link
 
Regel 18: Regel 18:


'''''Hyalomma marginatum''''' is een tekensoort, die in de [[Subtropisch klimaat|subtropische gebieden]] van de [[oude wereld]] voorkomt. Volwassen teken zuigen bloed bij verscheidene zoogdieren, bij voorkeur bij [[hoefdieren]], maar soms ook bij mensen. De teek kan besmet zijn met de [[Rickettsia]]-bacterie, die [[vlektyfus]] en het [[Krim-Congo-hemorragische koorts|Krim-Congo-hemorragische virus]] kan overbrengen. De teken kunnen verspreid worden door [[trekvogel]]s. In 2018 is de teek in Duitsland gevonden. In juli 2019 is in Nederland voor het eerst een teek van het geslacht ''Hyalomma'' gevonden.<ref>Dagblad De Stentor, 24 juli 2019, [https://www.destentor.nl/achterhoek/niet-drenthe-maar-achterhoek-had-primeur-van-eerste-reuzenteek-in-nederland~a84fa547/ ''Achterhoek had primeur reuzenteek'']. [https://web.archive.org/web/20220118104432/https://www.destentor.nl/achterhoek/niet-drenthe-maar-achterhoek-had-primeur-van-eerste-reuzenteek-in-nederland~a84fa547/ Gearchiveerd] op 18 januari 2022.</ref>
'''''Hyalomma marginatum''''' is een tekensoort, die in de [[Subtropisch klimaat|subtropische gebieden]] van de [[oude wereld]] voorkomt. Volwassen teken zuigen bloed bij verscheidene zoogdieren, bij voorkeur bij [[hoefdieren]], maar soms ook bij mensen. De teek kan besmet zijn met de [[Rickettsia]]-bacterie, die [[vlektyfus]] en het [[Krim-Congo-hemorragische koorts|Krim-Congo-hemorragische virus]] kan overbrengen. De teken kunnen verspreid worden door [[trekvogel]]s. In 2018 is de teek in Duitsland gevonden. In juli 2019 is in Nederland voor het eerst een teek van het geslacht ''Hyalomma'' gevonden.<ref>Dagblad De Stentor, 24 juli 2019, [https://www.destentor.nl/achterhoek/niet-drenthe-maar-achterhoek-had-primeur-van-eerste-reuzenteek-in-nederland~a84fa547/ ''Achterhoek had primeur reuzenteek'']. [https://web.archive.org/web/20220118104432/https://www.destentor.nl/achterhoek/niet-drenthe-maar-achterhoek-had-primeur-van-eerste-reuzenteek-in-nederland~a84fa547/ Gearchiveerd] op 18 januari 2022.</ref>



== Beschrijving ==
== Beschrijving ==
''Hyalomma marginatum'' is een relatief grote [[Ixodidae]] met een lichaamslengte van ongeveer 5-6 mm, waarbij, als de teek niet volgezogen is met bloed, het [[Scutum (insect)|schild]] (scutum) het gehele rompgedeelte bedekt. De teek is aanmerkelijk groter dan de meest in Europa voorkomende tekensoort, de [[schapenteek]]. De poten zijn lichter dan het schild en meestal duidelijk voorzien van ringen. De soort is moeilijk te onderscheiden van andere soorten van het geslacht ''[[Hyalomma]]''; onderscheiden lukt meestal alleen met volwassen teken. Onvolwassen stadia ([[larve]]n en [[Nimf (biologie)|nimfen]]) kunnen mogelijk soort-specifieke kenmerken hebben,<ref>Sobhy Abdel-Shafy, Amira H. El Namaky, Nesreen A. T. Allam, Seham Hendawy (2016): Scanning electron microscopy and morphometrics of nymph and larva of the tick Hyalomma rufipes Koch, 1844 (Acari: Ixodidae). Journal of Parasitic Diseases 40( 1): 1–10. [[doi:10.1007/s12639-014-0450-6]]</ref> maar lijken zoveel op andere soorten dat zij daarvan gewoonlijk niet te onderscheiden zijn.
''Hyalomma marginatum'' is een relatief grote [[Ixodidae]] met een lichaamslengte van ongeveer 5-6 mm, waarbij, als de teek niet volgezogen is met bloed, het [[Scutum (insect)|schild]] (scutum) het gehele rompgedeelte bedekt. De teek is aanmerkelijk groter dan de meest in Europa voorkomende tekensoort, de [[schapenteek]]. De poten zijn lichter dan het schild en meestal duidelijk voorzien van ringen. De soort is moeilijk te onderscheiden van andere soorten van het geslacht ''[[Hyalomma]]''; onderscheiden lukt meestal alleen met volwassen teken. Onvolwassen stadia ([[larve]]n en [[Nimf (biologie)|nimfen]]) kunnen mogelijk soort-specifieke kenmerken hebben,<ref>Sobhy Abdel-Shafy, Amira H. El Namaky, Nesreen A. T. Allam, Seham Hendawy (2016): Scanning electron microscopy and morphometrics of nymph and larva of the tick Hyalomma rufipes Koch, 1844 (Acari: Ixodidae). Journal of Parasitic Diseases 40( 1): 1–10. [[doi:10.1007/s12639-014-0450-6]]</ref> maar lijken zoveel op andere soorten dat zij daarvan gewoonlijk niet te onderscheiden zijn.


Het op soort brengen is aan de hand van de volgende eigenschappen mogelijk:<ref name="Estrada">Agustín Estrada-Peña, Andrei Daniel Mihalca, Trevor N. Petney: Ticks of Europe and North Africa: A Guide to Species Identification. Springer Verlag Berlin etc. 2018, ISBN 978-3-319-63760-0.</ref><ref>Asadollah Hosseini-Chegeni, Reza Hosseini, Majid Tavakoli, Zakiyeh Telmadarraiy, Mohammad Abdigoudarzi: The Iranian Hyalomma (Acari: Ixodidae) with a key to the identification of male species. Persian Journal of Acarology 2 (3): 503–529.</ref> Het schild is gelijkmatig bruin gekleurd, zonder een patroon van onregelmatige samenvloeiende witte vlekken. Het oppervlak is ruw en mat met uniforme, grote, dicht op elkaar staande diepe putjes. De heupen ([[coxa]]: het eerste lid van de poot) van het eerste paar poten zijn diep gespleten met twee ongelijk gevormde sporen (uitsteeksels) (een conisch en taps, de andere afgeplat), die ongeveer dezelfde lengte hebben. Bij de mannetjes zijn de lengtegroeven zijdelings op de bovenzijde van het schild duidelijk zichtbaar en hebben een gemiddelde lengte, tot ongeveer een derde van de schildlengte. Aan het achtereinde van het schild is een kleine, felgekleurde uitsparing van de schildrand (parma genoemd) niet uitgesproken aanwezig. Van de nauw verwante ''[[Hyalomma rufipes]]'' (lang beschouwd als een ondersoort van deze soort) is het onderscheid moeilijk: de putjes op de bovenzijde zijn iets kleiner, aan de onderkant is de omgeving van de [[Stigma (insect)|stigmata]] spaarzaam en niet dicht behaard. De stigmaplaat loopt naar achteren in een iets smaller uitsteeksel uit.
Het op soort brengen is aan de hand van de volgende eigenschappen mogelijk:<ref name="Estrada">Agustín Estrada-Peña, Andrei Daniel Mihalca, Trevor N. Petney: Ticks of Europe and North Africa: A Guide to Species Identification. Springer Verlag Berlin etc. 2018, {{ISBN|978-3-319-63760-0}}.</ref><ref>Asadollah Hosseini-Chegeni, Reza Hosseini, Majid Tavakoli, Zakiyeh Telmadarraiy, Mohammad Abdigoudarzi: The Iranian Hyalomma (Acari: Ixodidae) with a key to the identification of male species. Persian Journal of Acarology 2 (3): 503–529.</ref> Het schild is gelijkmatig bruin gekleurd, zonder een patroon van onregelmatige samenvloeiende witte vlekken. Het oppervlak is ruw en mat met uniforme, grote, dicht op elkaar staande diepe putjes. De heupen ([[coxa]]: het eerste lid van de poot) van het eerste paar poten zijn diep gespleten met twee ongelijk gevormde sporen (uitsteeksels) (een conisch en taps, de andere afgeplat), die ongeveer dezelfde lengte hebben. Bij de mannetjes zijn de lengtegroeven zijdelings op de bovenzijde van het schild duidelijk zichtbaar en hebben een gemiddelde lengte, tot ongeveer een derde van de schildlengte. Aan het achtereinde van het schild is een kleine, felgekleurde uitsparing van de schildrand (parma genoemd) niet uitgesproken aanwezig. Van de nauw verwante ''[[Hyalomma rufipes]]'' (lang beschouwd als een ondersoort van deze soort) is het onderscheid moeilijk: de putjes op de bovenzijde zijn iets kleiner, aan de onderkant is de omgeving van de [[Stigma (insect)|stigmata]] spaarzaam en niet dicht behaard. De stigmaplaat loopt naar achteren in een iets smaller uitsteeksel uit.


== Biologie en ecologie ==
== Biologie en ecologie ==
''Hyalomma marginatum'' is een tekensoort die van [[Gastheer (biologie)|gastheer]] wisselt. De larven en nimfen ontwikkelen zich achtereenvolgens op dezelfde [[tussengastheer]]. De met bloed volgezogen nimfen laten zich uiteindelijk van de tussengastheer vallen. Ze wachten vervolgens op de tweede gastheer, waarop de ontwikkeling tot [[Imago (biologie)|imago]] en de paring plaatsvinden. De soort heeft slechts één generatie per jaar in de natuurlijke [[habitat|leefomgeving]]. De teken zijn alleen bij warme omgevingstemperaturen actief in de lente en de zomer. Larven worden waargenomen in juni en juli, nimfen vanaf juli. De volwassen teken overwinteren en zijn vanaf maart actief. In mei zijn ze maximaal actief. Sommige teken zijn echter actief tot de late zomer of zelfs het vroege najaar. De teek zoekt actief naar gastheren. Het is echter geen jager die op de loer ligt, zoals de schapenteek, maar beweegt zich actief door het leefgebied op zoek naar gastheren. Het zoeken naar de gastheer gebeurt waarschijnlijk op geleide van geurstoffen. Bij verwante tekensoorten gebeurt dit ook door mechanische en optische prikkels.<ref name="Estrada">Agustín Estrada-Peña, Andrei Daniel Mihalca, Trevor N. Petney: Ticks of Europe and North Africa: A Guide to Species Identification. Springer Verlag Berlin etc. 2018, ISBN 978-3-319-63760-0.</ref>
''Hyalomma marginatum'' is een tekensoort die van [[Gastheer (biologie)|gastheer]] wisselt. De larven en nimfen ontwikkelen zich achtereenvolgens op dezelfde [[tussengastheer]]. De met bloed volgezogen nimfen laten zich uiteindelijk van de tussengastheer vallen. Ze wachten vervolgens op de tweede gastheer, waarop de ontwikkeling tot [[Imago (biologie)|imago]] en de paring plaatsvinden. De soort heeft slechts één generatie per jaar in de natuurlijke [[habitat|leefomgeving]]. De teken zijn alleen bij warme omgevingstemperaturen actief in de lente en de zomer. Larven worden waargenomen in juni en juli, nimfen vanaf juli. De volwassen teken overwinteren en zijn vanaf maart actief. In mei zijn ze maximaal actief. Sommige teken zijn echter actief tot de late zomer of zelfs het vroege najaar. De teek zoekt actief naar gastheren. Het is echter geen jager die op de loer ligt, zoals de schapenteek, maar beweegt zich actief door het leefgebied op zoek naar gastheren. Het zoeken naar de gastheer gebeurt waarschijnlijk op geleide van geurstoffen. Bij verwante tekensoorten gebeurt dit ook door mechanische en optische prikkels.<ref name="Estrada">Agustín Estrada-Peña, Andrei Daniel Mihalca, Trevor N. Petney: Ticks of Europe and North Africa: A Guide to Species Identification. Springer Verlag Berlin etc. 2018, {{ISBN|978-3-319-63760-0}}.</ref>


Gastheren van de onvolwassen teken zijn klein. Het zijn op de grond levende zoogdieren, met name [[haasachtigen]] en [[insecteneters]], en op de grond levende vogels, waaronder veel zangvogels. Gastheren van de volwassen dieren zijn grote zoogdieren, vooral wilde en gedomesticeerde [[hoefdieren]], met name [[holhoornigen]]. Mensen worden verhoudingsgewijs relatief vaak gebeten, maar de teken kunnen zich op de mens niet verder voortplanten.
Gastheren van de onvolwassen teken zijn klein. Het zijn op de grond levende zoogdieren, met name [[haasachtigen]] en [[insecteneters]], en op de grond levende vogels, waaronder veel zangvogels. Gastheren van de volwassen dieren zijn grote zoogdieren, vooral wilde en gedomesticeerde [[hoefdieren]], met name [[holhoornigen]]. Mensen worden verhoudingsgewijs relatief vaak gebeten, maar de teken kunnen zich op de mens niet verder voortplanten.


== Voorkomen ==
== Voorkomen ==
''Hyalomma marginatum'' komt voor in Noord-Afrika, Zuid-Europa en het westen en het centrum van Azië,<ref name = "Estrada" /> oostelijk tot in het zuiden van Rusland, Pakistan en Turkmenistan. Zuid-Afrikaanse vondsten verwijzen naar andere soorten (voormalige ondersoorten die nu als aparte soorten worden beschouwd). Vanwege de moeilijke taxonomie van de soortgroep zijn vooral oudere vondsten moeilijk te classificeren. In Zuid-Europa is de soort wijdverspreid. Ze komt voor op de Balkan tot in het zuiden van Roemenië,<ref>A.D. Mihalca, M.O. Dumitrache, C. Magdaş, C.M. Gherman, C. Domşa, V. Mircean, I.V. Ghira, V. Pocora, D.T. Ionescu, S. Sikó Barabási, V. Cozma, A. D. Sándor (2012): Synopsis of the hard ticks (Acari: Ixodidae) of Romania with update on host associations and geographical distribution. Experimental and Applied Acarology 58: 183–206. [[doi:10.1007/s10493-012-9566-5]]</ref> Bosnië en Albanië.<ref name="Estrada" /> Populaties in de westelijke Middellandse Zee (Italië, Spanje) zijn gescheiden van dit verspreidingsgebied. Direct bewijs voor het voortplanten van de soort in het zuiden van Frankrijk was lang onduidelijk, maar wordt nu beschouwd als zeer waarschijnlijk.<ref>Laurence Vial et al. (2012): Strong evidence for the presence of the tick Hyalomma marginatum Koch, 1844 in southern continental France. Ticks and Tick-borne Diseases 7 (6): 1162–1167. [[doi:10.1016/j.ttbdis.2016.08.002]]</ref> Individuele vondsten op runderen in Hongarije betreffen de nauw verwante soort, die tegenwoordig beschouwd als een aparte soort ''[[Hyalomma rufipes]]''.<ref>Sándor Hornok & Gábor Horváth (2012): First report of adult Hyalomma marginatum rufipes (vector of Crimean-Congo haemorrhagic fever virus) on cattle under a continental climate in Hungary. Parasites & Vectors 5: 170. [[doi:10.1186/1756-3305-5-170]]</ref>
''Hyalomma marginatum'' komt voor in Noord-Afrika, Zuid-Europa en het westen en het centrum van Azië,<ref name="Estrada" /> oostelijk tot in het zuiden van Rusland, Pakistan en Turkmenistan. Zuid-Afrikaanse vondsten verwijzen naar andere soorten (voormalige ondersoorten die nu als aparte soorten worden beschouwd). Vanwege de moeilijke taxonomie van de soortgroep zijn vooral oudere vondsten moeilijk te classificeren. In Zuid-Europa is de soort wijdverspreid. Ze komt voor op de Balkan tot in het zuiden van Roemenië,<ref>A.D. Mihalca, M.O. Dumitrache, C. Magdaş, C.M. Gherman, C. Domşa, V. Mircean, I.V. Ghira, V. Pocora, D.T. Ionescu, S. Sikó Barabási, V. Cozma, A. D. Sándor (2012): Synopsis of the hard ticks (Acari: Ixodidae) of Romania with update on host associations and geographical distribution. Experimental and Applied Acarology 58: 183–206. [[doi:10.1007/s10493-012-9566-5]]</ref> Bosnië en Albanië.<ref name="Estrada" /> Populaties in de westelijke Middellandse Zee (Italië, Spanje) zijn gescheiden van dit verspreidingsgebied. Direct bewijs voor het voortplanten van de soort in het zuiden van Frankrijk was lang onduidelijk, maar wordt nu beschouwd als zeer waarschijnlijk.<ref>Laurence Vial et al. (2012): Strong evidence for the presence of the tick Hyalomma marginatum Koch, 1844 in southern continental France. Ticks and Tick-borne Diseases 7 (6): 1162–1167. [[doi:10.1016/j.ttbdis.2016.08.002]]</ref> Individuele vondsten op runderen in Hongarije betreffen de nauw verwante soort, die tegenwoordig beschouwd als een aparte soort ''[[Hyalomma rufipes]]''.<ref>Sándor Hornok & Gábor Horváth (2012): First report of adult Hyalomma marginatum rufipes (vector of Crimean-Congo haemorrhagic fever virus) on cattle under a continental climate in Hungary. Parasites & Vectors 5: 170. [[doi:10.1186/1756-3305-5-170]]</ref>


Door veetransporten en de aanwezigheid van trekvogels zijn de onvolwassen teken bijna wereldwijd versleept.<ref name="Estrada" /> Zo kon de teek in Brazilië gevonden worden, maar kan zich daar echter niet vestigen.<ref>Filipe Dantas-Torres, Valeria Castilla-Onofrio, Darci Moraes Barros-Battesti (2009): The ticks (Acari: Ixodida: Argasidae, Ixodidae) of Brazil. Systematic & Applied Acarology 14: 30–46.</ref>
Door veetransporten en de aanwezigheid van trekvogels zijn de onvolwassen teken bijna wereldwijd versleept.<ref name="Estrada" /> Zo kon de teek in Brazilië gevonden worden, maar kan zich daar echter niet vestigen.<ref>Filipe Dantas-Torres, Valeria Castilla-Onofrio, Darci Moraes Barros-Battesti (2009): The ticks (Acari: Ixodida: Argasidae, Ixodidae) of Brazil. Systematic & Applied Acarology 14: 30–46.</ref>
Regel 38: Regel 37:


=== Verspreiding in Duitsland ===
=== Verspreiding in Duitsland ===
Individuen van de soort, of in ieder geval behorend tot het geslacht ''Hyalomma'', worden al vele jaren zo nu en dan in Duitsland op trekvogels gezien.<ref>Trevor N. Petney, Miriam P. Pfäffle, Jasmin D. Skuballa (2012): An annotated checklist of the ticks (Acari: Ixodida) of Germany. Systematic & Applied Acarology 17(2): 115–170.</ref><ref>Miroslav Capek, Ivan Literak, Elena Kocian, Oldrich Sychr, Tomas Najer, Alfred Trnka, Pavel Kverek (2014): Ticks of the Hyalomma marginatum complex transported by migratory birds into Central Europe. Ticks and Tick-borne Diseases 5 (5): 489–493. [[doi:10.1016/j.ttbdis.2014.03.002]]</ref> In de zomer van 2018 werden in [[Osnabrück]], [[Regio Hannover|Hannover]] en [[Wetterau]] in [[Hessen]] voor het eerst ook ''Hyalomma marginatum''-teken op paarden en schapen gevonden. In december volgde een exemplaar op een paardenhouderij in Bokelholm, Sleeswijk-Holstein.<ref>[https://www.ndr.de/nachrichten/schleswig-holstein/Gefaehrliche-Zecke-in-Schleswig-Holstein-aufgetaucht,zecken198.html Gefährliche Zecke in Schleswig-Holstein aufgetaucht. ndr.de, 29. Januar 2019]. [https://web.archive.org/web/20190717173643/https://www.ndr.de/nachrichten/schleswig-holstein/Gefaehrliche-Zecke-in-Schleswig-Holstein-aufgetaucht,zecken198.html Gearchiveerd] op 17 juli 2019.</ref> Vestiging in Duitsland is nog niet bewezen maar wordt door kenners niet uitgesloten.<ref>[https://www.uni-hohenheim.de/pressemitteilung?tx_ttnews%5Btt_news%5D=41248&cHash=1b6147392b15a5328f6c8f7021f158aa Tropische Zeckenarten: Mehrere Funde in Deutschland beunruhigen Fachleute] Pressemitteilung, Universität Hohenheim, 14. August 2018.</ref><ref>[https://www.tagesschau.de/inland/tropische-zecken-101.html Experten alarmiert: Tropische Zecke erreicht Deutschland] tagesschau.de, Stand: 14. August 2018, 17:33 Uhr. [https://web.archive.org/web/20190329111948/https://www.tagesschau.de/inland/tropische-zecken-101.html Gearchiveerd] op 29 maart 2019.</ref> De soort was in 2017 al eens in [[Tübingen (stad)|Tübingen]] in een tuin op kleding aangetroffen.<ref>Rainer Oehme, Malena Bestehorn, Silke Wölfel, Lidia Chitimia-Dobler (2017): Hyalomma marginatum in Tübingen, Germany. Systematic & Applied Acarology 22(1): 1–6. [[doi:10.11158/saa.22.1.1]]</ref>
Individuen van de soort, of in ieder geval behorend tot het geslacht ''Hyalomma'', worden al vele jaren zo nu en dan in Duitsland op trekvogels gezien.<ref>Trevor N. Petney, Miriam P. Pfäffle, Jasmin D. Skuballa (2012): An annotated checklist of the ticks (Acari: Ixodida) of Germany. Systematic & Applied Acarology 17(2): 115–170.</ref><ref>Miroslav Capek, Ivan Literak, Elena Kocian, Oldrich Sychr, Tomas Najer, Alfred Trnka, Pavel Kverek (2014): Ticks of the Hyalomma marginatum complex transported by migratory birds into Central Europe. Ticks and Tick-borne Diseases 5 (5): 489–493. [[doi:10.1016/j.ttbdis.2014.03.002]]</ref> In de zomer van 2018 werden in [[Osnabrück]], [[Regio Hannover|Hannover]] en [[Wetterau]] in [[Hessen]] voor het eerst ook ''Hyalomma marginatum''-teken op paarden en schapen gevonden. In december volgde een exemplaar op een paardenhouderij in Bokelholm, Sleeswijk-Holstein.<ref>[https://www.ndr.de/nachrichten/schleswig-holstein/Gefaehrliche-Zecke-in-Schleswig-Holstein-aufgetaucht,zecken198.html Gefährliche Zecke in Schleswig-Holstein aufgetaucht. ndr.de, 29. Januar 2019]. [https://web.archive.org/web/20190717173643/https://www.ndr.de/nachrichten/schleswig-holstein/Gefaehrliche-Zecke-in-Schleswig-Holstein-aufgetaucht,zecken198.html Gearchiveerd] op 17 juli 2019.</ref> Vestiging in Duitsland is nog niet bewezen maar wordt door kenners niet uitgesloten.<ref>[https://www.uni-hohenheim.de/pressemitteilung?tx_ttnews%5Btt_news%5D=41248&cHash=1b6147392b15a5328f6c8f7021f158aa Tropische Zeckenarten: Mehrere Funde in Deutschland beunruhigen Fachleute] Pressemitteilung, Universität Hohenheim, 14. August 2018.</ref><ref>[https://www.tagesschau.de/inland/tropische-zecken-101.html Experten alarmiert: Tropische Zecke erreicht Deutschland] tagesschau.de, Stand: 14. August 2018, 17:33 Uhr. [https://web.archive.org/web/20190329111948/https://www.tagesschau.de/inland/tropische-zecken-101.html Gearchiveerd] op 29 maart 2019.</ref> De soort was in 2017 al eens in [[Tübingen (stad)|Tübingen]] in een tuin op kleding aangetroffen.<ref>Rainer Oehme, Malena Bestehorn, Silke Wölfel, Lidia Chitimia-Dobler (2017): Hyalomma marginatum in Tübingen, Germany. Systematic & Applied Acarology 22(1): 1–6. [[doi:10.11158/saa.22.1.1]]</ref>


=== Verspreiding in Oostenrijk ===
=== Verspreiding in Oostenrijk ===
In Oostenrijk is in 2018 in de gemeente [[Melk (gemeente)|Melk]] een seksueel volwassen teek geïnfecteerd met de ''[[Rickettsia aeschlimannii]]''-bacterie gevonden.<ref>[https://science.orf.at/stories/2951851/ Subtropische Zecken erreichen Österreich] auf ORF vom 7. Dezember 2018, abgerufen am 9. Dezember 2018. [https://web.archive.org/web/20190711163139/https://science.orf.at/stories/2951851/ Gearchiveerd] op 11 juli 2019.</ref><ref>https://www.vetmeduni.ac.at/de/infoservice/presseinformationen/presseinformationen-2018/hyalomma-marginatum-fund/. [https://web.archive.org/web/20210510211102/https://www.vetmeduni.ac.at/de/infoservice/presseinformationen/presseinformationen-2018/hyalomma-marginatum-fund/ Gearchiveerd] op 10 mei 2021.</ref> Een teek met hetzelfde pathogeen werd op een [[kleine karekiet]] in [[ Zerbst]] (Saksen-Anhalt) [[Genetica|genetisch]] vastgesteld.<ref>Leonid Rumer, Elmara Graser, Timo Hillebrand, Thomas Talaska, Hans Dautel, Oleg Mediannikov, Panchali Roy-Chowdhury, Olga Sheshukova, Oliver Donoso Mantke, Matthias Niedrig (2011): Rickettsia aeschlimannii in Hyalomma marginatum Ticks, Germany. Emerging Infectious Diseases 17(2): 325–326. [[doi:10.3201/eid1702.100308]]</ref>
In Oostenrijk is in 2018 in de gemeente [[Melk (gemeente)|Melk]] een seksueel volwassen teek geïnfecteerd met de ''[[Rickettsia aeschlimannii]]''-bacterie gevonden.<ref>[https://science.orf.at/stories/2951851/ Subtropische Zecken erreichen Österreich] auf ORF vom 7. Dezember 2018, abgerufen am 9. Dezember 2018. [https://web.archive.org/web/20190711163139/https://science.orf.at/stories/2951851/ Gearchiveerd] op 11 juli 2019.</ref><ref>https://www.vetmeduni.ac.at/de/infoservice/presseinformationen/presseinformationen-2018/hyalomma-marginatum-fund/. [https://web.archive.org/web/20210510211102/https://www.vetmeduni.ac.at/de/infoservice/presseinformationen/presseinformationen-2018/hyalomma-marginatum-fund/ Gearchiveerd] op 10 mei 2021.</ref> Een teek met hetzelfde pathogeen werd op een [[kleine karekiet]] in [[Zerbst]] (Saksen-Anhalt) [[Genetica|genetisch]] vastgesteld.<ref>Leonid Rumer, Elmara Graser, Timo Hillebrand, Thomas Talaska, Hans Dautel, Oleg Mediannikov, Panchali Roy-Chowdhury, Olga Sheshukova, Oliver Donoso Mantke, Matthias Niedrig (2011): Rickettsia aeschlimannii in Hyalomma marginatum Ticks, Germany. Emerging Infectious Diseases 17(2): 325–326. [[doi:10.3201/eid1702.100308]]</ref>


In juni 2019 werd voor het eerst in [[Opper-Oostenrijk]] een overwinterende teek gevonden.<ref>[https://ooe.orf.at/stories/3000142/ ORF Wissenschaft: Riesenzecke überwinterte erstmals in Österreich, 2019-06-12, geraadpleegd op 2019-06-12]. [https://web.archive.org/web/20220808222741/https://ooe.orf.at/stories/3000142/ Gearchiveerd] op 8 augustus 2022.</ref>
In juni 2019 werd voor het eerst in [[Opper-Oostenrijk]] een overwinterende teek gevonden.<ref>[https://ooe.orf.at/stories/3000142/ ORF Wissenschaft: Riesenzecke überwinterte erstmals in Österreich, 2019-06-12, geraadpleegd op 2019-06-12]. [https://web.archive.org/web/20220808222741/https://ooe.orf.at/stories/3000142/ Gearchiveerd] op 8 augustus 2022.</ref>

Huidige versie van 29 feb 2024 om 09:32

Hyalomma marginatum
Hyalomma marginatum
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Arthropoda (Geleedpotigen)
Klasse:Arachnida (Spinachtigen)
Onderklasse:Acari
Orde:Ixodida (Teken)
Familie:Ixodidae (Schildteken)
Geslacht:Hyalomma
Soort
Hyalomma marginatum
C. L. Koch, 1844
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Hyalomma marginatum op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie

Hyalomma marginatum is een tekensoort, die in de subtropische gebieden van de oude wereld voorkomt. Volwassen teken zuigen bloed bij verscheidene zoogdieren, bij voorkeur bij hoefdieren, maar soms ook bij mensen. De teek kan besmet zijn met de Rickettsia-bacterie, die vlektyfus en het Krim-Congo-hemorragische virus kan overbrengen. De teken kunnen verspreid worden door trekvogels. In 2018 is de teek in Duitsland gevonden. In juli 2019 is in Nederland voor het eerst een teek van het geslacht Hyalomma gevonden.[1]

Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]

Hyalomma marginatum is een relatief grote Ixodidae met een lichaamslengte van ongeveer 5-6 mm, waarbij, als de teek niet volgezogen is met bloed, het schild (scutum) het gehele rompgedeelte bedekt. De teek is aanmerkelijk groter dan de meest in Europa voorkomende tekensoort, de schapenteek. De poten zijn lichter dan het schild en meestal duidelijk voorzien van ringen. De soort is moeilijk te onderscheiden van andere soorten van het geslacht Hyalomma; onderscheiden lukt meestal alleen met volwassen teken. Onvolwassen stadia (larven en nimfen) kunnen mogelijk soort-specifieke kenmerken hebben,[2] maar lijken zoveel op andere soorten dat zij daarvan gewoonlijk niet te onderscheiden zijn.

Het op soort brengen is aan de hand van de volgende eigenschappen mogelijk:[3][4] Het schild is gelijkmatig bruin gekleurd, zonder een patroon van onregelmatige samenvloeiende witte vlekken. Het oppervlak is ruw en mat met uniforme, grote, dicht op elkaar staande diepe putjes. De heupen (coxa: het eerste lid van de poot) van het eerste paar poten zijn diep gespleten met twee ongelijk gevormde sporen (uitsteeksels) (een conisch en taps, de andere afgeplat), die ongeveer dezelfde lengte hebben. Bij de mannetjes zijn de lengtegroeven zijdelings op de bovenzijde van het schild duidelijk zichtbaar en hebben een gemiddelde lengte, tot ongeveer een derde van de schildlengte. Aan het achtereinde van het schild is een kleine, felgekleurde uitsparing van de schildrand (parma genoemd) niet uitgesproken aanwezig. Van de nauw verwante Hyalomma rufipes (lang beschouwd als een ondersoort van deze soort) is het onderscheid moeilijk: de putjes op de bovenzijde zijn iets kleiner, aan de onderkant is de omgeving van de stigmata spaarzaam en niet dicht behaard. De stigmaplaat loopt naar achteren in een iets smaller uitsteeksel uit.

Biologie en ecologie[bewerken | brontekst bewerken]

Hyalomma marginatum is een tekensoort die van gastheer wisselt. De larven en nimfen ontwikkelen zich achtereenvolgens op dezelfde tussengastheer. De met bloed volgezogen nimfen laten zich uiteindelijk van de tussengastheer vallen. Ze wachten vervolgens op de tweede gastheer, waarop de ontwikkeling tot imago en de paring plaatsvinden. De soort heeft slechts één generatie per jaar in de natuurlijke leefomgeving. De teken zijn alleen bij warme omgevingstemperaturen actief in de lente en de zomer. Larven worden waargenomen in juni en juli, nimfen vanaf juli. De volwassen teken overwinteren en zijn vanaf maart actief. In mei zijn ze maximaal actief. Sommige teken zijn echter actief tot de late zomer of zelfs het vroege najaar. De teek zoekt actief naar gastheren. Het is echter geen jager die op de loer ligt, zoals de schapenteek, maar beweegt zich actief door het leefgebied op zoek naar gastheren. Het zoeken naar de gastheer gebeurt waarschijnlijk op geleide van geurstoffen. Bij verwante tekensoorten gebeurt dit ook door mechanische en optische prikkels.[3]

Gastheren van de onvolwassen teken zijn klein. Het zijn op de grond levende zoogdieren, met name haasachtigen en insecteneters, en op de grond levende vogels, waaronder veel zangvogels. Gastheren van de volwassen dieren zijn grote zoogdieren, vooral wilde en gedomesticeerde hoefdieren, met name holhoornigen. Mensen worden verhoudingsgewijs relatief vaak gebeten, maar de teken kunnen zich op de mens niet verder voortplanten.

Voorkomen[bewerken | brontekst bewerken]

Hyalomma marginatum komt voor in Noord-Afrika, Zuid-Europa en het westen en het centrum van Azië,[3] oostelijk tot in het zuiden van Rusland, Pakistan en Turkmenistan. Zuid-Afrikaanse vondsten verwijzen naar andere soorten (voormalige ondersoorten die nu als aparte soorten worden beschouwd). Vanwege de moeilijke taxonomie van de soortgroep zijn vooral oudere vondsten moeilijk te classificeren. In Zuid-Europa is de soort wijdverspreid. Ze komt voor op de Balkan tot in het zuiden van Roemenië,[5] Bosnië en Albanië.[3] Populaties in de westelijke Middellandse Zee (Italië, Spanje) zijn gescheiden van dit verspreidingsgebied. Direct bewijs voor het voortplanten van de soort in het zuiden van Frankrijk was lang onduidelijk, maar wordt nu beschouwd als zeer waarschijnlijk.[6] Individuele vondsten op runderen in Hongarije betreffen de nauw verwante soort, die tegenwoordig beschouwd als een aparte soort Hyalomma rufipes.[7]

Door veetransporten en de aanwezigheid van trekvogels zijn de onvolwassen teken bijna wereldwijd versleept.[3] Zo kon de teek in Brazilië gevonden worden, maar kan zich daar echter niet vestigen.[8]

Sinds geruime tijd is er een verspreiding naar het noorden. Epidemiologen maken zich zorgen, omdat ze als vectoren optreden bij de verspreiding van ziekten. Zo is de soort in Turkije, waar hij eerst vrij zeldzaam was, nu een van de meest voorkomende tekensoorten, 85 procent van de op rundvee aangetroffen teken is Hyalomma marginatum.[9]

Verspreiding in Duitsland[bewerken | brontekst bewerken]

Individuen van de soort, of in ieder geval behorend tot het geslacht Hyalomma, worden al vele jaren zo nu en dan in Duitsland op trekvogels gezien.[10][11] In de zomer van 2018 werden in Osnabrück, Hannover en Wetterau in Hessen voor het eerst ook Hyalomma marginatum-teken op paarden en schapen gevonden. In december volgde een exemplaar op een paardenhouderij in Bokelholm, Sleeswijk-Holstein.[12] Vestiging in Duitsland is nog niet bewezen maar wordt door kenners niet uitgesloten.[13][14] De soort was in 2017 al eens in Tübingen in een tuin op kleding aangetroffen.[15]

Verspreiding in Oostenrijk[bewerken | brontekst bewerken]

In Oostenrijk is in 2018 in de gemeente Melk een seksueel volwassen teek geïnfecteerd met de Rickettsia aeschlimannii-bacterie gevonden.[16][17] Een teek met hetzelfde pathogeen werd op een kleine karekiet in Zerbst (Saksen-Anhalt) genetisch vastgesteld.[18]

In juni 2019 werd voor het eerst in Opper-Oostenrijk een overwinterende teek gevonden.[19]

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hyalomma_marginatum&oldid=67119183"