Lijst van Epistolae (Brieven) van Spinoza

Zie Epistolae (Brieven) van Spinoza

Dit is een lijst van de overgeleverde Epistolae (brieven) van en aan Benedictus de Spinoza (1633-1677). Als datum wordt de dagtekening van de brief vermeld, met eventuele correctie van de Oude/Nieuwe Stijl (OS/NS, tijdrekening). ^[1] ^[2] ^[3] ^[4] Afkortingen: Dab. = Dabam = ik gaf = ik schreef deze brief, "Dab. Londini", geschreven te Londen. Vergelijk "datum" = gegeven. L.M.P.M.Q.D. = Lodewijk Meijer Philosophiae Medicinaeque Doctor.

Briefje van Benedictus de Spinoza aan Utrechtse professor Johannes Georgius Graevius, 14 december 1664. Gebhardt briefnummer 49.
Briefje van Spinoza aan Leibniz, 9 november 1671. In het Latijn. Gebhardt briefnummer 46.
B.d.S.: Epistolae doctorum quorumdam virorum, 1677 (Brieven van geleerde mannen met antwoorden). Uitgegeven na Spinoza's dood.

Tabel[bewerken | brontekst bewerken]

Gebhardt nummer^[5]	Ouder nummer^[1]^[3]	Van Afzender	Aan Geadresseerde	Plaats Afzender	Dag	Maand	Jaar	Onderwerp	Taal Aanhef, slot
01 I	01 I^[1]	Oldenburg, Henry	Spinoza, Benedictus de	Londen	16/26	08	1661	God, uitgebreidheid	Latijn, "Clarissime Domine, Amice colende", "Tuus omni affectu, & studio"
02 II	02 II^[1]	Spinoza	Oldenburg	-	-	09?	1661?	Antwoord op vorige brief. Attributen (eigenschappen) van God, Ethica deel 1 axioma's, stelling 1-4, fouten van Descartes en Francis Bacon (1561-1626)	Latijn, "Vir clarissime"
03 III	03 III^[1]	Oldenburg	Spinoza	Londen	27	09	1661	Bestaan van God, Ethica deel 1 axioma's, belooft boek van Robert Boyle te sturen	Latijn, "Vir praestantissime, & Amicissime", "Tibi Addictissimum"
04 IV	04 IV^[1]	Spinoza	Oldenburg	-	-	10?	1661?	Antwoord op vorige brief. Kort antwoord op vragen, gaat naar Amsterdam	Latijn, "Vir Clarissime"
05 V	05 V^[4]	Oldenburg	Spinoza	Londen	11/21	10	1661	Stuurt het boek van Robert Boyle De Nitro, Fluiditate, & Firmitate en ??	Latijn, "Amice plurimùm colende", "Tibi addictissimus"
06 VI	06 VI^[4]	Spinoza	Oldenburg	-	-	-	1661?	Antwoord op vorige brief. Dank voor en commentaar op het boek van Robert Boyle De Nitro, Fluiditate, & Firmitate, met elf? tekeningen.	Latijn, "Vir clarissime", "Tui Studiosissimum, & Amicissimum"
07 VII	07 VII^[4]	Oldenburg	Spinoza	-	-	-	-	Boyle bedankt Spinoza via Oldenburg voor het commentaar. B. had geen tijd om zelf te antwoorden en moest zich verdedigen tegen aanvallen op zijn boeken over druk en uitzetting van gassen. De Royal Society is opgericht. Oldenburg roept Spinoza op om te publiceren in zijn vrije Republiek (der zeven provinciën).	Latijn, "Ante septimanas sat multas", "Tui Studiosissimum, & Amicissimum"
08 VIII	26 XXVI^[1]	Vries, Simon Joosten de	Spinoza, Rijnsburg	Amsterdam	24	02	1664	Bespreekt met een groep Spinoza's werk.^[6] Stelt twee vragen over de natuur in de Ethica en de mening van anderen. Noemt Casearius, Borelli, Tacquet en Clavius. Vraagt naar Ethica deel 1 stelling 8 opmerking 3 en stelling 19 opmerking 2	Latijn, "Amice Integerrime", "Tibi Addictissimus"
09 IX	27 XXVII^[1]	Spinoza	Vries, de	-	-	-	1663	Antwoord op de vorige brief. Onderscheidt verschillende soorten definities en verduidelijkt zijn mening. "Van de Natuur der Bepaling / Definitio /, en gemene Kundigheit / Axioma /"	Latijn, "Amice colende", twee versies
10 X	28 XXVIII^[1]	Spinoza	Vries, de	Rijnsburg			1663?	Antwoord over bewijzen en eeuwigheid.	Latijn, "Amice colende", "&c."
11 XI	08 VIII^[1]	Oldenburg	Spinoza	Londen	03	04	1663	Antwoord op brief Gebhardt nummer 6.	Latijn, "Praestantissime Vir, Amice Charissime", "Vir Optime, tuus ex asse"
12 XII	29 XXIX^[1]	Spinoza	Meijer, Lodewijk	Rijnsburg	20	04	1663	Oneindigheid, "Van de Natuur van ’t Onëindig", twee versies?	Latijn, "Amice singularis", "Vale, meique memor vive, qui sum, &c."
12 bis XII bis	-	Meijer, Lodewijk. "Amyn heer Myn her Lodovijk Myer Doctor in de medeceyn, L. A. M. tot Amsterdam per cuvert"	Spinoza	Voorburg	26	07	1663		Latijn, "Amice Suavissime", "tibi addictissimus"
13 XIII	09 IX	Spinoza	Oldenburg	-	17/27	07	1663	Antwoord op brief Gebhardt nummer 11 XI	Latijn, "Vir Nobilissime"
14 XIV	10 X	Oldenburg	Spinoza	Londen	31	07	1663	Met tekening.	Latijn, "Clarissime Vir, Amice plurimùm colende", "Tui Studiosissimum, & Amicissimum"
15 XV	-	Spinoza	Meijer, Lodewijk (Ludovius Majerus)	Voorburg	03	08	1663		Latijn, "Amice Suavissime", "Omni studio tuum"
16 XVI	11 XI	Oldenburg	Spinoza	Londen	04	08	1663		Latijn, "Praestantissime Vir, & Amice Colendissime", "Tui Studiosissimum"
17 XVII^[2]	30 XXX	Spinoza	Balling, Pieter	Voorburg	20	07	1664		Nederlands, vertaald in het Latijn, "Dilecte Amice", "&c."
18 XVIII	31 XXXI	Blijenbergh, Willem van	Spinoza	Dordrecht	12	12	1664		Nederlands, "Mijn Heer en onbekende Vrient", "U E . Dienstwillige Dienaer"
19 XIX	32 XXXII	Spinoza	Blijenbergh	"Op de Lange bogart" [buiten Schiedam], adres "Daniël Tydeman de schilder"	05	01	1665		Nederlands, "Myn Heer, en seer aangename vrient", "U.E. toegeneege Vrient En Dienar "
20 XX	33 XXXIII	Blijenbergh	Spinoza	Dordrecht	16	01	1665	Antwoord op de vorige brief.	Nederlands, "Mijn Heer en waarde Vrient", "Myn Heer VEDWDr"
21 XXI	34 XXXIV	Spinoza	Blijenbergh	-	-	-	1665		Latijn (geen Nederlands?), "Mi Domine, & Amice",
22 XXII	35 XXXV	Blijenbergh, pontgaarder	Spinoza	Dordrecht by de groote kerck	19	02	1665	Antwoord op brief Gebhardt nummer 21	Nederlands, "Mijn Heer en waarde Vrient", "UE DWD"
23 XXIII	36 XXXVI	Spinoza	Blijenbergh	Voorburg	13	03	1665		Nederlands, "Mijnheer en Vrient", "U. E. V. E. D."
24 XXIV	37 XXXVII	Blijenbergh	Spinoza	Dordrecht	27	03	1665	Antwoord op 23	Nederlands, "Mijn heer en vrient", "UEDWD"
25 XXV	12 XII	Oldenburg	Spinoza	Londen	28	04	1665		Latijn, "Vir Clarissime, mihique Amicissime", "Tui Studiosissimus, & Amantissimus"
26 XXVI	13 XIII	Spinoza	Oldenburg	-	-	-	-	Robert Boyle, Saturnus, eind ontbreekt?	Latijn, "Amice integerrime"
27 XXVII	38 XXXVIII	Spinoza	Blijenbergh	Voorburg	03	06	1665	Antwoord op 24	Nederlands, "Myn heer en vrient"
28 XXVIII	-	Spinoza	Bouwmeester, I. B.	-	-	-	-		Latijn, "Amice Singularis"
29 XXIX	-	Oldenburg	Spinoza "baggyne-straet", Den Haag	-	-	-	-		Latijn, "Vir Praestantissê, colendissê Amice", "Tui studiosissimû"
30 XXX	-	Spinoza	Oldenburg	-	-	-	-	Fragment	Latijn, "..Gaudeo, philosophos vestrates vivere", "& dubito, an ex illa ritè explicari possint..."
30 bis XXX bis	-	Spinoza	Oldenburg	-	-	-	-	Fragment, boek Kircher bij Huygens gezien..., slingeruurwerk van Huygens	Latijn, "Kircheri Mundum Subterraneum apud Dn. Hugenium vidi..", "judico autem, in regula motus, Cartesio sexta, eum et Cartesium plane errare."
31 XXXI	14 XIV	Oldenburg	Spinoza	Londen	12	10	1665		Latijn, "Vir praestantissime, Amice colende", "Tui Studiosissimi"
32 XXXII	15 XV^[1]	Spinoza	Oldenburg, Pall Mall, St. James field	Voorburg	20	11	1665	Antwoord op 31. Samenhang van de natuur, Christiaan Huygens	Latijn, "Vir Nobilissime", twee versies
33 XXXIII	16 XVI	Oldenburg	Spinoza	Londen	08	12	1665	"d’ Antwoort op deze brief word gemist."	Latijn, "Vir Praestantissime, Amice plurimùm colende", "Tui Studiosissimum"
34 XXXIV	39 XXXIX^[1]	Spinoza	Hudde, Johannes	Voorburg	07	01	1666	God	in het Latijn veertaald, "Amplissime Vir"
35 XXXV	40 XL^[1]	Spinoza	Hudde	Voorburg	10	04	1666	God	In het Latijn vertaald, "Amplissime Vir"
36 XXXVI	41 XLI^[1]	Spinoza	Hudde	-	-	05?	1666	God, optica formule, tekening	In het Latijn vertaald, "Amplissime Vir"
37 XXXVII	42 XLII^[1]	Spinoza	Bouwmeester, I. B.	Voorburg	10	06	1666	De beste methode om kennis te verwerven. (?) Twee versies B. de Spinosa Grieks: chairein	Latijn, "Doctissime Vir, Amice singularis", "Vale et ama, qui te animitus diligit" "Bened. de Spinosa."
38 XXXVIII	43 XLIII	Spinoza	Meer, van der Johannes	Voorburg	01	10	1666		Nederlands, "Myn Heer"
39 XXXIX	44 XLIV	Spinoza	Jelles, Jarig	Voorburg	03	03	1667	Optica lichtbreking meet tekening	Nederlands, "Waarde Vrient"
40 XL	45 XLV	Spinoza	Jelles, Jarig	Voorburg	25	03	1667	Optica, teleskoop, tekening met lenzen en oog	Nederlands, "Waarde Vrient"
41 XLI	46 XLVI	Spinoza	Jelles, Jarig	Voorburg	05	09	1669	Proef met water in houten buizen, "geen slingeruurwerk by de hant"	Nederlands, "Myn Heer"
42 XLII	48 XLVIII	van Velthuizen, Lambert	Ostens, Jacob	Utrecht	24 OS	01	1671	Aantekening Spinoza: "Hy zegt dit t’ onrecht: want ik heb uitdrukkelijk getoont dat de wonderdaden geen kennis van God geven; maar dat de zelfde veel beeter uit de vaste ordening der natuur word gehaalt."	Latijn, "Doctissime Vir"
43 XLIII	49 XLIX	Spinoza	Ostens, Jacob	-	-	-	-	(Twee versies)	Latijn, "Doctissime Vir"
44 XLIV	47 XLVII	Spinoza	Jelles, Jarig	’s Gravenhage	17	02	1671	Druk mijn "Godgeleerde Staatkundige Verhandeling in de Nederlantsche taal" niet af.	Nederlands, "Waarde Vrient"
45 XLV	51 LI	Leibniz	Spinoza "à Amsterdam"	Frankfurt	05 NS	10	1671		Latijn, "Illustris et Amplme Vir"
46 XLVI	52 LII	Spinoza	Leibniz	Den Haag	09	11	1671	Antwoord op brief nummer Gebhardt 45, twee versies, "Afgegaan den 8ste December 1671"	Latijn, "Nobilissime Vir"
47 XLVII	53 LIII	Fabritius, J.L.	Spinoza	Heidelberg	16	02	1673		Latijn, "Celeberrime Vir"
48 XLVIII	54 LIV	Spinoza	Fabritius, J.L.	Den Haag	30	03	1673	Antwoord op brief Gebhardt nummer 47	Latijn, "Amplissime Vir"
48 bis (1) XLVIII bis (1)	?	Jelles, Jarig	Spinoza	(Amsterdam)	-	-	1673	"Belijdenisse des algemeenen en christelijken geloofs"	Nederlands, "Eerwaarde Vriendt", "UE. toegenegen Vriend"
48 bis (2) XLVIII bis (2)	?	Spinoza	Jelles, Jarig	(Amsterdam)	-	-	1673	"Ik heb met vermaak U E. Schriften <ad me missa> overgelezen..", Duits?	Nederlands, Duits?
49 XLIX	-	Spinoza	Graevius, Johannes Georgius te Utrecht	Den Haag	16	12	1673	"(Hagse nacht post.)"	Latijn, "Vir Clarissime", "Omni affectu atque studio Tuus", "Benedictus despinoza"
50 L	50 L^[1]	Spinoza	Jelles, Jarig	’s Gravenhage	02	06 (Latijn)	1674	Verschil tussen Thomas Hobbes en Spinoza over politiek en God. "Ik overwog al lachende by my zelf, hoe d’ onweetenden deurgaans de stoutsten en vaerdigsten in ’t schrijven zijn." Twee versies, in het Latijn: Den Haag 2 juni 1674 en in het Nederlands: 2 mei 1671	Latijn, "Humanissime Vir, "Vale"
50 L	50 L^[1]	Spinoza	Jelles, Jarig	’s Gravenhage	02	05 (Nederlands)	1671	Verschil tussen Thomas Hobbes en Spinoza over politiek en God. "Ik overwog al lachende by my zelf, hoe d’ onweetenden deurgaans de stoutsten en vaerdigsten in ’t schrijven zijn." Twee versies, in het Latijn: Den Haag 2 juni 1674 en in het Nederlands: 2 mei 1671	Nederlands, "Waarde Vrient", "Vaar wel"
51 LI	55 LV	Boxel, Hugo	Spinoza	-	14	09	1674	Spoken	Vertaald in het Latijn, "Clarissime Vir", "Vale"
52 LII	56 LVI	Spinoza	Boxel, Hugo	-	-	-	-	Antwoord op brief Gebhardt nummer 51 "nachtspoken, grillen en inbeeldingen".."een ongerijmde zaak..."	Nederlands, "Myn Heer"
53 LIII	57 LVII	Boxel, Hugo	Spinoza	-	21	09	1674		Nederlands, "Ik verwachte geen ander antwoord..", "en zonder schaamte tegen te spreeken &c."
54 LIV	58 LVIII	Spinoza	Boxel, Hugo	-	-	-	-	Antwoord op brief Gebhardt nummer 53	Vertaald in het Latijn, "Amplissime Vir"
55 LV	59 LIX	Boxel, Hugo	Spinoza	-	-	-	-	Antwoord op brief Gebhardt nummer 54	Vertaald in het Latijn, "Acutissime Vir"
56 LVI	60 LX	Spinoza	Spinoza	-	-	-	-	Antwoord op brief Gebhardt nummer 55	Vertaald in het Latijn, "Amplissime Vir"
57 LVII	61 LXI^[1]	Tschirnhaus, Ehrenfr. Walth. von	Spinoza	-	08	10	1674	Verschil tussen Descartes en Spinoza over de vrije wil.	Latijn, "Praestantissime Vir", "Vw Toegenegenste"
58 LVIII	62 LXII^[1]	Spinoza	Schuller, G.H.	-	-	10?	1674?	Antwoord op vorige brief (?). Vrijheid	Latijn, "Expertissime Domine"
59 LIX	63 LXIII^[1]	Tschirnhaus	Spinoza	-	05	01	1675	Roept Spinoza op om boeken over Verbetering van het verstand en Ethica uit te brengen, de definitie van beweging en het verschil tussen ware en adequate ideeën. (commentaar: Tractatus de Intellectus Emendatione?)	Latijn, "Praestantissime Vir", "Vale"
60 LX	64 LXIV^[1]	Spinoza	Tschirnhaus	-	-	01?	1675?	Antwoord op vorige brief. Verschil tussen ware en adequate ideeën, alleen uiterlijk (?). Kort over andere zaken.	Latijn, "Nobilissime Vir"
61 LXI	17 XVII	Oldenburg	Spinoza	Londen	08	06	1675		Latijn, "Nolui dimittere commodam hanc occasionem"
62 LXII	18 XVI	Oldenburg	Spinoza	Londen	22	07	1675		Latijn, "Commercio Nostro literario", "Tui Studiosissimo"
63 LXIII	65 LXV^[1]	Schuller, G.H.	Spinoza	Amsterdam	25	07	1675	Stelt vier vragen over de attributen (eigenschappen) van God.	Latijn, "Vir Nobilissime ac Praestantissime", "Servum paratissimum" (Twee versies)
64 LXIV	66 LXVI^[1]	Spinoza	Schuller	Den Haag	29	07	1675	Antwoord op brief Gebhardt nummer 63, dat de eerste drie geprezen boeken van de Ethica in handen van een vriend moeten komen. (?)	Latijn, "Expertissime Vir", "ale, &c."
65 LXV	67 LXVII^[1]	Tschirnhaus	Spinoza	Londen	12	08	1675	Vraagt of er twee of meer attributen (eigenschappen) van God bestaan. [commentaar: behalve uitgebreidheid (massa) en denken?]	Latijn, "Vir Clarissime"
66 LXVI	68 LXVIII^[1]	Spinoza	Tschirnhaus	Den Haag	18	08	1675	Antwoord op brief Gebhardt nummer 65. Verwijst naar Ethica deel 1 stelling 10 en Ethica deel 2 stelling 7 Scholium [Opmerking].	Latijn, "Nobilissime Vir"
67 LXVII	73 LXXIII	Burgh, Albertus	Spinoza	Florence	08 (3 nonae (5))	09	1675		Latijn, "Promisi tibi scribere", "Amen."
67 bis LXVII bis	?	Steno, Nicolaus	Spinoza?	-	-	-	-		Latijn, "In Libro, cuius te auctorem", "Vale"
68 LXVIII	19 XIX	Spinoza	Oldenburg	-	-	-	-	Antwoord op brief Gebhardt nummer 62.	Latijn, "Nobilissime, & Clarissime Domine", "Vale"
69 LXIX	?	Spinoza	Van Velthuysen, Utrecht (port)	-	-	-	-		Latijn, "Praestàntissime clarissimeque D^e", "Tui observantissimum"
70 LXX	-	Schuller	Spinoza	Amsterdam	14	11	1675		Latijn, "Doctissime ac Praestantissime Domine", "servum Tibi paratissimum"
71 LXXI	20 XX	Oldenburg	Spinoza	"Dab."	15	11	1675		Latijn, "Quantum video", "Vale"
72 LXXII	-	Spinoza	Schuller "in de kortsteegh in de gestofeerde hoet t' Amsterdam"	Den Haag	18	11	1675		Latijn, "Expertissime De. amice plurimum colende", "Tibi amicissimum et Servum Paratissimum"
73 LXXIII	-	Spinoza	Oldenburg	-	-	-	-	Antwoord op vorige brief. Twee versies.	Latijn, "Nobilissime Domine", "Vale"
74 LXXIV	22 XXII	Oldenburg	Spinoza	"Dab." Londen	16	12	1675	Antwoord op de vorige brief.	Latijn, "Quandoquidem accusare"
75 LXXV	23 XXIII	Spinoza	Oldenburg	-	-	-	-	Antwoord op de vorige brief. Twee versies.	"Nobilissime Domine"
76 LXXVI	74 LXXIV	Spinoza	Burgh, Albert	-	-	-	-	Antwoord op brief Gebhardt nummer 67. Twee versies.	Latijn, "Quod, ab aliis mihi relatum", "Vale"
77 LXXVII	24 XXIV	Oldenburg (Grieks: "eu prattein")	Spinoza	Londen	14	01	1675		Latijn, "Rem acu tetigisti", "Vale & me amare perge"
78 LXXVIII	25 XXV	Spinoza	Oldenburg	-	-	-	-	Antwoord op vorige brief. Twee versies.	Latijn, "Nobilissime Domine"
79 LXXIX	-	Oldenburg	Spinoza	Londen	11	02	1676		Latijn, "In novissimis tuis 7 febr"
80 LXXX	69 LXIX^[1]	Tschirnhaus	Spinoza	-	02	05	1676	Vraagt hoe de brieven over het oneindige (Brief 29) begrepen moet worden.	Latijn, "Vir Clarissime", Nederlands: aantekening
81 LXXXI	70 LXX^[1]	Spinoza	Tschirnhaus	Den Haag	05	05	1676	Legt zijn standpunt over de oneindigheid uit. Noemt Descartes.	Latijn, "Nobilissime Vir", "Vale &c."
82 LXXXII	71 LXXI^[1]	Tschirnhaus	Spinoza	Parijs	23	06	1676	Vraagt hoe volgens Spinoza de verscheidenheid van de dingen a priori uit de uitgebreidheid afgeleid kan worden.	Latijn, "Doctissime Vir"
83 LXXXIII	21 XXI	Tschirnhaus	Spinoza	Den Haag	15	07	1676	Antwoord op vorige brief.	Latijn, "Nobilissime Vir", "Hisce vale, Nobilissime Vir, & amare perge, &c."
83 LXXXII	72 LXXII^[1]	Spinoza	Tschirnhaus	Den Haag	15	07	1676	Antwoord op de vorige brief. Spinoza legt dit uit.	Latijn, "Nobilissime Vir", "Hisce vale, Nobilissime Vir, & amare perge, &c."
84 LXXXIV	geen nummer	Spinoza	"Ad amicum" (aan een vriend)	-	-	-	-	Over Spinoza's Tractatus politicus	Latijn, "Amice dilecte", "Hisce vale, &c."