Muis (computer)
 2. X- en Y-rollers geven de beweging door 3. Optical encoding disks met lichtgaatjes 4. LED schijnt door de gaatjes 5. Lichtgevoelige sensoren geven de beweging door aan PC |
 |
 |
Een muis is een klein aanwijsapparaatje (hardware) dat aan een computer wordt gekoppeld om de positie van een cursor op het beeldscherm met een handbeweging te besturen. Daarnaast is er minimaal één drukknop aanwezig. Vanwege de gelijkenis van het apparaatje met het gelijknamige dier kreeg het in veel talen de naam muis.
Geschiedenis van de muis
De muis werd in 1963-1964 ontwikkeld door Douglas Engelbart en William English aan het Stanford Research Institute (SRI). Het Amerikaanse patent voor de muis of, zoals het apparaatje in de officiële papieren genoemd wordt, de "X-Y Position Indicator for a Display System" ("X-Y Positie Indicator voor een Beeldschermsysteem"), staat sinds 17 november 1970 onder het nummer 3.541.541 op naam van uitvinder Douglas C. Engelbart. "Maar het was Bill English", aldus Engelbart, "die het eerste werkende prototype eigenhandig in elkaar schroefde, want English was één van die zeldzame mensen met handen die alles kunnen maken wat de ogen eenmaal hebben gezien."
Op die "oermuis" van Engelbart en English was slechts één knop aangebracht. "Maar", zo verklaart Engelbart, "wij gingen er al vrij snel toe over om drie knoppen op onze muizen te monteren. Wij gebruikten daarvoor eenvoudige drukschakelaars zoals die destijds in de handel verkrijgbaar waren. Van miniaturisering had toen nog niemand gehoord, zodat die dingen in vergelijking met de tegenwoordige schakelaars nogal lomp waren. Drie stuks was dus louter en alleen vanwege deze fysieke beperking het absolute maximum. Waren de schakelaartjes kleiner geweest, dan had ik beslist nog veel meer knoppen op de muis willen hebben. Want méér knoppen betekent vanzelf méér mogelijkheden."
Deze opvatting van de uitvinder staat in schril contrast met het uiterlijk van de eerste muis die standaard met een computer werd meegeleverd: de muis die Xerox met zijn Star-computer op de markt bracht, had slechts één knop. En hetzelfde gold lange tijd voor de muizen die onderdeel vormden van Apple computers. Pas met de verschijning van de IBM-PC en daarmee compatibele personal computers zouden muizen weer meer knoppen krijgen. Dankzij de muis als aanwijs- en invoerapparaat zou de latere ontwikkeling van grafische gebruikersinterfaces, zoals die van de besturingssystemen Mac OS en Windows een hoge vlucht nemen.
Een muis werd aanvankelijk met de computer verbonden via de seriële poort. Later werd een PS/2-interface gebruikt. Tegenwoordig hebben de muizen meestal een USB-stekker. De verbinding gebeurt met een snoer of via een draadloos netwerk (radio, bluetooth of infrarood).
Een speciaal voor muisgebruik gefabriceerde kleine mat of plaat wordt muismat genoemd.
Soorten
Mechanische muis
De mechanische muis heeft onderaan een zware, met stroef materiaal beklede kogel (de "muisbal"), dat bij beweging van de muis over een plat oppervlak, door de wrijving met de beweging meerolt. Deze rolbeweging wordt overgebracht op twee assen, die onder een hoek van 90o met elkaar gemonteerd zijn. De assen bedienen twee lichtsluisjes, die de beweging omzetten in elektronische impulsen. Deze informatie wordt door de muisdriver en het besturingssysteem uiteindelijk omgezet naar een beweging van de cursor op de monitor. De kogel neemt vuil mee, dat op de assen wordt afgezet, waardoor de beweging van de assen wordt gehinderd. De kogel en de assen moeten daarom periodiek schoongemaakt worden. Hiertoe is de kogel demonteerbaar gemaakt.
Optische muis
Een muisvariant die minder gevoelig is voor vuil en slijtage en gladheid van het onderliggende oppervlak is de optische muis. Deze bevat een LED of in het geval van een lasermuis een laser en een mini-CCD-camera, die de beweging van de muis ten opzichte van de onderlaag optisch waarneemt. De beweging van de cursor is bij gebruik van zo'n muis veel beheersbaarder. Optische muizen bestaan al geruime tijd, maar waren vaak afhankelijk van een speciale muismat, met daarop een patroon van horizontale en verticale lijnen, die door een dubbele fotosensor werden "afgetast". Dit was bijvoorbeeld zo bij de eerste optische muizen die uitgevonden zijn door Steve Kirsch van Mouse Systems Corporation. Deze muismat is met de moderne optische muis niet meer nodig; de optische muis herkent tegenwoordig zeer kleine oneffenheidjes in de ondergrond.
Trackball
Een andere variant is de trackball of rugmuis waarbij het rolletje bovenaan op de muis wordt geplaatst. Dit heeft verschillende voordelen:
- weinig ruimtebeslag want want de 'muis' blijft op zijn plaats.
- het rolletje wordt minder vervuild door vuil dat op een oppervlakte gevallen is;
- de beweging is nauwkeuriger te beheersen met één vinger;
- de gebruiker krijgt minder snel last van een muisarm, een vorm van RSI;
Touchpad
In laptops wordt meestal een zogenaamd touchpad gebruikt als alternatief voor de muis. Dit is een plaatje midden-voor op de laptop dat vingerbewegingen registreert waarmee de cursor kan worden bestuurd.
Penmuis
Een andere type muis is de penmuis. Dit is een pen met bijbehorend tableau waarop kan worden 'geschreven'. De penmuis is vooral bedoeld voor artistiek tekenwerk en wordt in klinisch/chemische lfuxaboratoria gebruikt om op een tableau met een overzicht van typen cellen een bepaald type cel aan te wijzen. Ook wordt de penmuis gebruikt als alternatief voor de muis om de cursor te besturen en te klikken. De penmuis voegt een derde dimensie toe, geschikte software kan ook reageren op de druk die met de pen uitgeoefend wordt.
Andere
Ook zijn er apparaten die op het hoofd gezet kunnen worden, waarbij iemand met hoofdbewegingen de cursor bestuurt. Verder is er onderzoek gaande om de oogbeweging te detecteren, en zo de cursor te plaatsen waar iemand op dat moment naar kijkt. Daarnaast is er de voetenmuis, waarmee men de cursor met de voeten bestuurt.
Het is ook mogelijk om geen muis te gebruiken, maar een webcam die naar handbewegingen kijkt. Op dit moment (2006) is dit alleen nog in gebruik bij een aantal spelcomputers.
Aantal knoppen
De eerste muis, ontwikkeld in 1963, werd uitgevoerd met een enkele muisknop. In de jaren '70 werd door Xerox een tweede en derde muisknop toegevoegd. Apple verkoos voor hun Macintosh echter de enkele knop en heeft pas recentelijk een meerknopsmuis opgenomen in het gamma. Microsoft koos vanaf Windows 95 voor twee knoppen: de eerste knop om te selecteren, de tweede om een submenu op te roepen. Later werd een derde (middelste) knop toegevoegd waarvan de functie te programmeren is. In het X Window-systeem worden vanaf het begin de drie knoppen algemeen gebruikt en daar hebben die knoppen ingeprogrammeerde functies.
Een andere uitbreiding is het scrollwieltje, meestal verwerkt in de middelste knop. Het scrollwieltje rolt de inhoud van een venster in horizontale of verticale richting, of vergroot of verkleint die. Dit is bijvoorbeeld handig om een overzicht te hebben van lange teksten of webpagina's, zonder de plaats van de cursor te moeten veranderen. De middelste knop kan dan meestal bediend worden door het scrollwieltje in te drukken.
De dubbelklik geeft een extra mogelijkheid, zonder dat daarvoor een knop toegevoegd hoeft te worden. Bij sommige oude DOS-programma's konden beide knoppen tegelijkertijd ingedrukt worden voor een extra functie, en onder het X Window-systeem wordt dit ook gebruikt wanneer een tweeknopsmuis aangesloten is: beide knoppen tegelijk indrukken heeft dan dezelfde functie als de middelste knop indrukken op een drieknopsmuis.
Andere uitbreidingen in functies zijn mogelijk door gelijktijdig met klikken op een muisknop een toets op het toetsenbord (bijvoorbeeld "Shift", "Ctrl" of "Alt") ingedrukt te houden. Dit is gebruikelijk onder Mac OS met een éénknopsmuis, waar "Ctrl-klikken" (klikken terwijl de Ctrl-toets ingedrukt is) gelijkstaat aan klikken met de rechterknop op een meerknopsmuis.
Veel moderne muizen hebben meer dan twee of drie knoppen en een scrollwiel. Deze extra knoppen bevinden zich vaak aan de zijkant(en) van de muis, zodat ze binnen bereik van de duim en/of pink liggen, en zijn meestal programmeerbaar via speciale software die met de muis meegeleverd wordt.
Configuratie
Tegenwoordig kunnen er verschillende zaken met behulp van een gebruikersinterface geconfigureerd worden, zoals:
- de snelheid van de cursor voor een bepaalde beweging van de muis.
- het trekken van een 'spoor' waar de muis zich bewogen heeft.
- de functie van de verschillende knoppen.
- snelheid voor het dubbelklikken.
RSI
Door veelvuldig gebruik van een gewone muis kan RSI optreden. Sommige mensen hebben bij gebruik van een trackball of penmuis minder last van RSI-klachten dan met een traditionele muis. Met name de trackball maakt de kleine maar vaak herhaalde polsbewegingen van een gewone muis overbodig.
Merken
Er zijn verschillende merken die muizen uitbrengen
