Theiophytalia
Theiophytalia kerri is een plantenetende ornithischische dinosauriër behorend tot de Euornithopoda die tijdens het Vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Colorado.
Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
In 1878 werd, door James Hutchinson Kerr, bestuurder aan het Colorado College, in het Garden of the Gods Park ten noorden van Colorado City een gedeeltelijke schedel van een ornithopode dinosauriër gevonden. In september 1886 werd die aan de bezoekende paleontoloog Othniel Charles Marsh gegeven die hem toeschreef aan het geslacht Camptosaurus en het materiaal ook gebruikte bij de beschrijving van de soort C. amplus. In 1990 werden door Peter Galton alle Camptosaurus-soorten die Marsh had onderscheiden, samengebracht in één soort Camptosaurus dispar, bij de vernieuwde beschrijving waarvan opnieuw de onderhavige schedel gebruikt werd, omdat van Camptosaurus weinig schedelmateriaal gevonden is.
In 2006 kwamen Kathleen Brill en Kenneth Carpenter echter tot de conclusie dat de schedel van een ander geslacht was dan het overige materiaal waarop de beschrijving van Camptosaurus amplus gebaseerd was geweest en ook niet toegewezen kon worden aan andere al benoemde soorten. Ze gaven daarom een nieuwe beschrijving van de soort Camptosaurus dispar en benoemden een aparte soort voor de schedel: Theiophytalia kerri. De geslachtsnaam verwijst naar de vindplaats en betekent "goddelijke boomgaard"; de soortaanduiding eert de oorspronkelijke ontdekker.
De schedel, holotype YPM 1887, bestaat uit drie grote fragmenten. Alleen delen van de linkerzijde zijn bewaard gebleven. De tanden zijn onbekend. Anders dan Marsh dacht is de schedel vermoedelijk niet gevonden in de Morrisonformatie van het Jura, maar in het Aptien of Albien van het Vroege Krijt, zoals nieuw onderzoek van de grondresten die nog aan de botten kleefden uitwees. Ook dit is een aanwijzing dat het materiaal niet tot Camptosaurus behoort.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Theiophytalia is een middelgrote euornithopode. Gregory S. Paul schatte in 2010 de lengte op vijf meter, het gewicht op een halve ton.
De schedel van Theiophytalia lijkt meer op die van Iguanodon dan op Camptosaurus. Hij is bovenop platter en langwerpiger dan die van Camptosaurus maar is korter en minder massief dan die van Iguanodon. De neusgaten zijn ook meer naar voren geplaatst dan bij die laatste. De schedel heeft een geschatte lengte van 466 millimeter.
Carpenter wist enkele onderscheidende eigenschappen vast te stellen. De voorkant van de snuit heeft een ruw botoppervlak. De snijrand van de snavel van de snuit is kort en ligt onder het niveau van de rij tandkassen van de bovenkaak. De schedelopening vóór oogkas, de fenestra antorbitalis, is klein en bevindt zich in een kleine omgevende inzinking. De bovenste tak van de maxilla is breed. Het jukbeen heeft een gegroefde hoorn die naar beneden en achteren steekt. De zijopening in het quadratum wordt overgroeid door het quadratojugale. Het quadratum is massief gebouwd; aan de achterkant van de schacht erven loopt een groeve naar tot boven het niveau van het quadratojugale; het onderste uiteinde ervan is gezwollen. Het os palpebrale, een uitsteeksel dat het oog als een wenkbrauw overschaduwt, is kort, kegelvormig en steekt naar buiten en achteren over de oogkas. Vanaf het dentarium in de onderkaak overgroeit een richel het meer naar achteren gelegen angulare.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
De beschrijvers concludeerden dat Theiophytalia dichter bij Iguanodon stond dan bij Camptosaurus.
De positie van Theiophytalia volgens een studie van Andrew McDonald uit 2010 wordt getoond in dit kladogram:
| Iguanodontia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Brill, K. en K. Carpenter, "A Description of a New Ornithopod from the Lytle Member of the Purgatoire Formation (Lower Cretaceous) and a Reassessment of the Skull of Camptosaurus"; pp. 49–67 in Kenneth Carpenter (ed.), Horns and Beaks: Ceratopsian and Ornithopod Dinosaurs, Indiana University Press, Bloomington, 2007