Vleugel (muziekinstrument)

Vleugel
Foto: © Copyright Steinway & Sons

Het binnenwerk van een vleugel

Vleugel

Een vleugelpiano (meestal afgekort tot vleugel) is een toetsinstrument met horizontaal gespannen snaren, dat via een klavier (toetsenbord) wordt bespeeld. De hamers raken de snaren van onderaf. Bij een (buffet)piano zijn de snaren verticaal bevestigd, en raken de hamers de snaren van opzij. De toonomvang van de vleugel is doorgaans gelijk aan de buffetpiano; beide hebben doorgaans 88 toetsen (bij oudere vooroorlogse modellen ziet men vaak 85 toetsen). Het geluid, het "timbre", is vooral in de laagste octaven voller, doordat de snaren langer en dunner kunnen zijn en daarmee veel minder last hebben van allerlei niet-harmonische klanken van de (te) dikke snaren. De lengte van een vleugel wordt gemeten aan de linkerzijde van de vleugel (de lange rechte kant). Er bestaan vleugels in verschillende lengten, variërend van grofweg 1,60 meter tot 3,08 meter. Over het algemeen geldt dat de klank beter wordt naarmate de lengte van de vleugel toeneemt. Met het toenemen van de lengte neemt ook het volume toe. In Nederland kent men, in tegenstelling tot in België, het woord buffetpiano niet en het woord staat ook niet in een woordenboek. Men noemt het gewoon een piano. De Belgische vleugelpiano noemt men in Nederland gewoon een vleugel.

Doordat het repeteerwerk van de vleugel iets anders in elkaar zit dan dat van een buffetpiano zal men op een vleugel over het algemeen beter kunnen repeteren (snel dezelfde toets achter elkaar spelen).

Bij een recital of bij een pianoconcert maakt de solist vrijwel altijd gebruik van een vleugel. De vleugel is de professionele versie van de piano. Kleinbehuisden geven vaker de voorkeur aan de staande piano.

Volgens sommigen is een vleugel geen piano, zijn piano en vleugel verschillende instrumenten. Dit blijkt onder andere uit de winkels waar men 'piano's en vleugels' verkoopt. In zijn algemeenheid spreekt men echter van 'piano' (en van pianist, pianoconcert, pianowerk, pianokruk enz.), ook als er op een vleugel wordt gespeeld.

Enkele bekende vleugel- en pianobouwers zijn Bechstein, Blüthner, Bösendorfer, Grotrian-Steinweg, Ibach, Schimmel, Seiler, Steinway en Yamaha.

Luthéal

Zie Luthéal voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Luthéal is een soort geprepareerde pianovleugel waarmee de klankkleur veranderd kon worden. Die klankkleur ligt qua geluid zo'n beetje tussen een harp, een klavecimbel en een pianoforte in.