Charles-Marie Widor

Charles-Marie Widor
	Charles-Marie Widor
Volledige naam	Charles-Marie-Jean-Albert Widor
Geboren	21 februari 1844
Overleden	12 maart 1937
Land	Frankrijk
Religie	Katholiek
Jaren actief	1868-1934
Stijl	Romantiek
Beroep	Componist, Muziekpedagoog
Nevenberoep	Organist
Instrument	Orgel
Leraren	Jacques-Nicolas Lemmens; François-Joseph Fétis
Leerlingen	Louis Vierne; Albert Schweitzer; Charles Tournemire; Nadia Boulanger; Henri Mulet; Arthur Honegger; Edgar Varèse; Gabriel Dupont; Darius Milhaud; Marcel Dupré
Belangrijkste werken	Orgel Symfonie nr.5; Orgel Symfonie Gothique; Orgel Symfonie Romane; Pianoconcert Nr.1; Pianoconcert Nr.2; Bach’s Memento; Celloconcert; Chansons de mer; Maître Ambros; Mis; Vioolconcert
	(en) IMDb-profiel
	(en) Discogs-profiel;
	(en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Charles-Marie-Jean-Albert Widor (Lyon, 21 februari 1844 – Parijs, 12 maart 1937) was een Frans componist, organist, muziekpedagoog en secretaris.

Levensloop[bewerken | brontekst bewerken]

Zijn vader was organist in de kerk St-François-de-Sales en zijn grootvader had als orgelbouwer bij de firma Callinet gewerkt. De kleine Charles-Marie kreeg orgelles van zijn vader en deed het zo goed, dat hij hem al mocht vervangen toen hij elf jaar was. In 1863 trok hij op aanraden van de Franse orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll naar Brussel om er bij Jacques-Nicolas Lemmens (1823-1881) te studeren. Cavaillé-Coll vond dat het gemiddelde niveau van de Franse organisten te veel was gezakt en apprecieerde Lemmens omwille van het feit dat die nog bij Adolf Hesse (1809-1863) in Breslau had gestudeerd en dus was opgeleid volgens de tradities van de Duitse school (sterke pedaaltechniek en doorgedreven kennis van Bach-werken).

Widor begon zijn muzikale studie in Brussel bij Lemmens en voor compositie ging hij te rade bij François-Joseph Fétis, de toenmalige directeur van het Koninklijk Conservatorium te Brussel. Na een jaar van intense studies bij Lemmens keerde Widor naar Lyon terug. Hij werd begeleid door en kreeg raad van Aristide Cavaillé-Coll bij zijn eerste stappen in de muziekwereld. In 1870 verhuisde hij naar Parijs omdat hij er na tussenkomst van Cavaillé-Coll op proef was benoemd tot organist-titularis van de Saint-Sulpice in Parijs, waar de orgelbouwer zijn grootste instrument had geplaatst. Die proeftijd zou uiteindelijk 64 jaar duren. Hij was als organist-titularis de opvolger van de overleden Louis James Alfred Lefébure-Wély.

Met een van de toporgels voor zich alleen vond hij dat het tijd was om een ‘nieuw’ soort orgelmuziek te schrijven, de zogenaamde orgelsymfonie. Hij schreef er een tiental, waarvan de twee laatste de namen “Gotische” en “Romaanse” meekregen. Hij verwerkte er op meesterlijke wijze gregoriaanse thema’s in om ze een religieus karakter te geven.

Met zijn symfonieën dreef hij zowel de organist als het orgel tot uitersten. Hij liet de 32’ weelderig bulderen in al zijn glorie. Naast organist was hij ook een gelauwerd concertant die overal in Europa gevraagd werd om orgels in te spelen. Uiteraard zorgde hij ook voor opvolgers. Zelf een goed pedagoog, besloot hij dan ook zijn kennis door te geven als docent orgel en compositie aan het Conservatoire de Paris. Zijn bekendste leerlingen zijn Louis Vierne, Albert Schweitzer, Charles Tournemire, Nadia Boulanger, Henri Mulet, Arthur Honegger, Edgar Varèse, Gabriel Dupont, Darius Milhaud en Marcel Dupré. De laatste volgde hem in 1934 op in de Saint-Sulpice.

Oeuvre[bewerken | brontekst bewerken]

Orgelsymfonieën[bewerken | brontekst bewerken]

Compositiejaar	titel	delen	aanmerkingen
1872/1887	Symphonie pour orgue No. 1 in c mineur op. 13 no. 1	1. Prélude	1872
		2. Allegretto	1e versie 1872, als Allegro omgewerkt in 1887, drie verdere versies, waaronder de laatste (1929) opnieuw als Allegretto betekend
		3. Intermezzo	1872, later een beetje gereviseerd
		4. Adagio	1872, oorspronkelijk als Andante betekend
		5. Marche Pontificale	in 1887 nieuw toegevoegd
		6. Méditation	in 1887 nieuw toegevoegd
		7. Finale	1872, oorspronkelijk het 5e deel, later gereviseerd
1872	Symphonie pour orgue No. 2 in D majeur op. 13 no. 2	1. Praeludium Circulare	1872, verschillende versies, tot 1901 als Prélude betekend
		2. Pastorale	1870(?), 1872
		3. Andante	1862(?), 1869, in 1901 een beetje gereviseerd, ook een versie voor orgel en orkest (1882)
		4. Salve Regina	1901, vervangt het oorspronkelijke Scherzo gedeelte
		5. Adagio	1872, omgewerkt en uitgebreid in 1901 en 1920 (voormalig als Andante betekend)
		6. Finale	1872, misschien ook al voor 1868
		#. Scherzo	1869, voormalig het 4e deel, sinds 1901 samen met de vanuit de 3e symfonie verwijderde Fugue in 1910 als Deux Pièces pour Grand-Orgue gepubliceerd
1872	Symphonie pour orgue No. 3 in e mineur op. 13 no. 3	1. Prélude	1872
		2. Minuetto	1872, tot 1887 Menuetto
		3. Marcia	1872, in 1887 uitbreiding van twee op zes bladzijden, in 1901 nog meer uitgebreid
		4. Adagio	1872, tot 1887 als Andantino betekend
		5. Final(e)	in 1887 als 6e deel nieuw toegevoegd, later meerdere malen herwerkt, vanaf 1901 het 5e deel
		#. Fugue	1872, (oorspronkelijk het laatste, vanaf 1887 het voorlaatste deel), vanaf 1901 verwijderd en samen met het voormalige Scherzo uit de 2e symfonie in 1910 als Deux Pièces pour Grand-Orgue gepubliceerd
1872	Symphonie pour orgue No. 4 in f mineur op. 13 no. 4	1. Toccata	1872
		2. Fugue	1872, werd naar 1901 een beetje veranderd
		3. Andante cantabile	in 1887 nieuw toegevoegd, beweerde overdraag van het langzame deel van Widors in 1867 geschreven, maar later vernietigd pianoconcert; misschien het enige deel van Widor dat na de eerste publicatie niet werd veranderd.
		4. Scherzo	werd in 1887 nieuw toegevoegd
		5. Adagio	1872, (oorspronkelijk het 3e deel), tot 1887 als Andante betekend
		6. Final(e)	1872, (oorspronkelijk het 4e deel), in 1887 en in de navolgende uitgaven tot 1929 herwerkt en uitgebreider slotdeel
1879	Symphonie pour orgue No. 5 in f mineur op. 42 no. 1 ontstond tijdelijk naar de 6e symfonie	1. Allegro vivace	1879, tot de uiteindelijke versie in 1929 meerdere kleine veranderingen
		2. Allegro Cantabile	1879, later een beetje gereviseerd
		3. Andantino quasi Allegretto	1879
		4. Adagio	1879
		5. Toccata^[1]	1879, tot 1901 licht veranderd (minder tempo, articulatie, slot)
1878	Symphonie pour orgue No. 6 in g mineur op. 42 no. 2 oorspronkelijk als 5e symfonie betekend; ook als versie voor orgel en orkest in 1882	1. Allegro	1878, later een beetje veranderd; ook als versie voor orgel en orkest in 1882
		2. Adagio	1878
		3. Intermezzo	1878, tot 1929 meerdere malen herwerkt
		4. Cantabile	1878, tot 1887 als Allegretto betekend
		5. Finale	1878; ook als versie voor orgel en orkest in 1882
1887	Symphonie pour orgue No. 7 in a mineur op. 42 no. 3	1. Moderato	1887, later meerdere veranderingen
		2. Choral	1887
		3. Andante - Allegretto	1887, later kleiner veranderingen in de registratie
		4. Allegro ma non troppo	1887, grote herwerkingen vooral voor de uitgaven van 1901
		5. Lento	1887, grote herwerkingen vooral voor de uitgaven van 1901
		6. Finale	1887, in 1901 grote veranderingen van het slot
1887	Symphonie pour orgue No. 8' in B majeur op. 42 no. 4	1. Allegro risoluto	1887, tot 1901 meerdere veranderingen
		2. Moderato cantabile	1887
		3. Allegro	1887, in 1901 gereviseerd slot
		4. Variations	1887, (oorspronkelijk het 5e deel), in 1901 kleine veranderingen
		5. Adagio	1887, (oorspronkelijk het 6e deel)
		6. Finale	1887, (oorspronkelijk het 7e deel)
		#. Prélude	1887, (oorspronkelijk het 4e deel), in 1901 verwijderd
1894	Symphonie pour orgue No. 9 «Gothique» op. 70 voor het orgel in de Abdijkerk van Saint-Ouen in Rouen over de gregoriaanse kerstintroitus "Puer natus"	1. Moderato	1894
		2. Andante sostenuto	1894
		3. Allegro	1894
		4. Moderato - Allegro - Moderato - Andante - Allegro	1895, fragmenten in 1890
1898	Symphonie pour orgue No. 10 «Romane» op. 73 voor het orgel in de kerk Saint-Sernin in Toulouse over het gregoriaans paasgraduale "Haec dies"	1. Moderato	1898
		2. Choral	1898, later meerdere kleine veranderingen
		3. Cantilène	1898, introductie van het tweede ter grondslag liggende gregoriaanse thema "Victimae paschali laudes"
		4. Final	1898

Andere werken voor orgel[bewerken | brontekst bewerken]

Bachs Memento - zes bewerkingen van composities van J.S. Bach (1925, Hamelle)
Deux Pièces pour Grand Orgue
Suite Latine op. 86 (1927, Durand)
Trois Nouvelles Pièces op. 87 (1934, Durand)

Piano-solo[bewerken | brontekst bewerken]

Variations sur un thème original op. 1 (1867),
Airs de ballet op. 4 (Hamelle)
Scherzo Brillant op. 5
Sérénade op. 6
La prière op. 7
L'orientale, scherzo op. 8
Caprice op. 9
Sérénade op. 10 (Hamelle)
3 Valses op. 11 (Hamelle)
Impromptu op. 12 (Hamelle)
6 Morceaux de Salon op. 15 (1872, Hamelle)
Prélude, andante et final op. 17
Scènes de Bal op. 20
6 Valses caractéristiques op. 26 (1877, Hamelle)
12 Feuillets d’Album op. 31 (1877, Hamelle)
Conte d'Automne op. 42 no. 1 (1904, Hamelle) (eigen bewerking van het tweede deel van de Symphonie pour orgue No. 5)
Toccata op. 42 no. 1 (eigen bewerking van het vijfde deel van de Symphonie pour orgue No. 5) (Hamelle)
Dans les bois op. 44
Romance op. 46
Suite polonaise op. 51 (1885, Hamelle)
Suite op. 58 (1887)
Carnaval op. 61
Suite Écossaise op.78 (1905)
Variations de concert sur un thème original (1867)
La Barque (Fantaisie Italienne) (1877, Durand)
La Corricolo (Fantaisie Italienne) (1877, Durand)
Scherzo-Valse (1878, Durand)
Fileuse (1909)

Twee piano's[bewerken | brontekst bewerken]

Sérénade op. 10 (bewerking van kamermuziekcompositie door Frène) (Hamelle)
Symphonie No. 1 op. 16 (Durand)
Marche américaine op. 31 no. 11 (1890, Hamelle)
Concerto pour piano No. 1 op. 39 (1876, Hamelle)
Toccata op. 42 no. 1 (arr. Isidor Philipp) (eigen bewerking van het vijfde deel van de Symphonie pour orgue No. 5) (Schirmer)
Symphonie No. 2 op. 54 (Durand)
Fantaisie op. 62 (Durand)
Contes d'Avril op. 64 (Schott)

Kamermuziek[bewerken | brontekst bewerken]

Quintette avec piano op. 7 (1890, Hamelle)
Sérénade op. 10 (1883, Hamelle) - Flûte, Violon, Violoncelle, Piano et Harmonium
Valse op. 11 no. 1 - Violon et Piano (Hamelle)
Valse impromptu op. 15 no. 6 - Violon et Piano (Hamelle)
Trio pour Piano, Violon et Violoncelle, op. 19 (1875, Hamelle)
Suite op. 21 nos.1-3 - Piano et Violon (Hamelle)
3 Pièces op. 21 - Violoncelle et Piano (Hamelle)
Valse op. 26 no. 6 - Piano et Violon (Hamelle)
Suite op. 34 - Flûte et Piano (1898) (Heugel)
Toccata op. 42 no. 1 (bewerking van het vijfde deel van de Symphonie pour orgue No. 5) (Hamelle)
Sonate op. 50 - Violon et Piano (Hamelle)
Soirs d'Alsace - 4 Duos op. 52 - Violon, Violoncelle et Piano (1908) (Hamelle)
Cavatine op. 57 - Violon et Piano
Quatuor pour Violon, Alto, Violoncelle et Piano, op. 66 (1891, Durand)
Quintette pour 2 Violons, Alto, Violoncelle et Piano, op. 68 (1896, Durand)
Introduction et Rondo op. 72 - Clarinette et Piano (1898, Leduc)
Suite op. 76 - Violon et Piano (Hamelle)
Sonate op. 79 - Violon et Piano (Heugel)
Sonate op. 80 - Violoncelle et Piano (Heugel)
Salvum fac populum tuum op. 84 - 3 Trompettes, 3 Trombones, Percussions et Orgue (Heugel)
Humoresque - Violon, Violoncelle et Piano
4 Pièces - Violon, Violoncelle et Piano (1890)
6 Duos - Piano et Harmonium (1891, Pérégally & Parvy Fils)
Sérénade - Piano et Harmonium (1905, Schott)
4 Duos - Violon, Violoncelle et Piano (1908)
3 Pièces - Hautbois et Piano (1891)
Suite - Violoncelle et Piano (1912)
Suite Florentine - Flûte ou Violon et Piano (1920)

Orkestwerken[bewerken | brontekst bewerken]

Symphonie No. 1 op. 16 (1870, Durand)
Concerto pour piano et orchestre No. 1 op. 39 (1876, Hamelle)
Concerto pour Violoncelle et orchestre op. 41 (1882, Hamelle)
Symphonie pour orgue et orchestre op. 42 (1882, A-R Editions)
Chant séculaire op. 49 - pour Soprano solo, chœur et orchestre
Symphonie No. 2 op. 54 (1886, Heugel)
Maître Ambros op. 56 (Hamelle) pour orchestre
La nuit de Walpurgis - poème symphonique op. 60 (1887, Hamelle) - Chœur et Orchestre
Fantaisie op. 62 (1889, Durand) - pour piano et orchestre
Contes d'Avril op. 64 (Heugel) - pour Orchestre
Symphonie No. 3 op. 69 (1894, Schott) - pour Orgue et Orchestre
Choral et Variations op. 74 (1900, Leduc) - pour harpe et orchestre
Concerto pour piano et orchestre No. 2 op. 77 (1906, Heugel)
Sinfonia sacra op. 81 (1908, Otto Junne) - pour orgue et orchestre
Symphonie antique op. 83 (1911, Heugel) - pour Solistes, Chœur, Orgue et Orchestre
La Korrigane WoO (1882, Heugel) - pour Orchestre
Ouverture espagnole (1897, Heugel) - pour Orchestre

Vocale werken[bewerken | brontekst bewerken]

O Salutaris op. 8 (Hamelle) - Contralto ou Baryton et Orgue
6 Mélodies op. 14 (1872, Hamelle)- voix et Piano
Tantum ergo op. 18 no. 1 (Hamelle) - pour chœur d'hommes, chœur mixte et Orgue
Regina coeli op. 18 no. 2 (Hamelle) - pour chœur d'hommes, chœur mixte et Orgue
6 Mélodies op. 22 (1875, Hamelle) - voix et piano
Quam dilecta tabernacula tua op. 23 no. 1 (1876, Hamelle) - Chœurs et Grand-Orgue
Tu es Petrus op. 23 no. 2 (1876, Hamelle) - Chœurs et Grand-Orgue
Surrexit a mortuis (Sacerdos et pontifex) op. 23 no. 3 (1876, Hamelle) - chœurs et Grand Orgue
Ave Maria op. 24 (Hamelle) - Mezzo-Soprano, Harpe et Orgue
3 Chants op. 25 (Hamelle) - pour Chœur mixte
3 Mélodies op. 28 - Voix et Piano
2 Duos op. 30 - Soprano, Contralto et Piano
3 Mélodies italiennes op. 32 (Hamelle) - Voix et Piano
3 Mélodies italiennes op. 35 (Hamelle) - Voix et Piano
Messe op. 36 (1890, Hamelle) - chœurs et Grand Orgue
6 Mélodies op. 37 (Hamelle) - Voix et Piano
2 Duos op. 40 (Hamelle) - Soprano, Contralto et Piano
6 Mélodies op. 43 (Hamelle) - Voix et Piano
6 Mélodies op. 47 (Hamelle) - Voix et Piano
6 Mélodies op. 53 - Voix et Piano
Ave Maria op. 59 - Voix et orgue
O salutaris op. 63 - Voix, Violon ou Violoncelle et Orgue
Soirs d'été op. 63 (1889, Durand) - Voix et Piano
Mon bras pressait (Hamelle) - Soprano et Piano
Contemplation (Hamelle) - Mezzo-Soprano et Piano
Ecce Joanna, Alleluia! (Schola Cantorum) - Chœur Mixte et orgue
Psalm 112 (1879) - chœurs, Grand Orgue et orchestre
Musique de théâtre [modifier]
Conte d'Avril (1885)
Maître Ambros: drame lyrique en 4 actes et 5 tableaux de François Coppée & Auguste Dorchain (piano-uittreksel gepubliceerd door Heugel, 1886)
Les pêcheurs de Saint-Jean (1904, Heugel)
Nerto (1924, Heugel)

Discografie[bewerken | brontekst bewerken]

L'œuvre intégrale pour orgue, door Ben van Oosten naar het Cavaillé-Coll-orgel van de abdijkerk van Saint-Ouen in Rouen, basilique Saint-Sernin de Toulouse, Kerk Saint-François-de-Sales in Lyon en Sta. María in Azkoitia (Spanje).
Les 10 symphonies pour orgue, door Pierre Pincemaille op tien Cavaillé-Coll orgels - Solstice SOCD 181-185 (diapason d'or)^[2].

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

(en) John Richard: The Life and Work of Charles-Marie Widor. Boston University Press, 1985.
(fr) Alain Hobbs: Charles-Marie Widor (1844–1937). In L’Orgue, Cahiers et mémoires nr. 40, 1988.
(en) Andrew Thomson: The life and times of Charles-Marie Widor: 1844-1937. Oxford University Press, 1989. ISBN 0 19 816186 7
(de) Ben van Oosten: Charles-Marie Widor: Vater der Orgelsymphonie. Peter Ewers, Paderborn, 1997. ISBN 3 928243 04 7