Circe (mythologie)

Circe of Kirke (Grieks: Κίρκη, Kírkē), dochter van de zon, is in de Griekse mythologie een tovenares die leefde op het eiland Aeaea, dat volgens de Grieks-Romeinse traditie gelegen was in de buurt van Italië. Haar verblijfplaats zou de berg Circeo zijn. Het verhaal van Circe wordt verteld in Boek X en XII van Homerus' Odyssee.

Circes vader was Helios, de zonnegod, en haar moeder was Perseis, een van de Oceaniden. Ze was een getalenteerd tovenares (soms nimf of heks genoemd) en veranderde haar vijanden in beesten door middel van toverdranken.

Circe in de Odyssee

Circe en haar eiland zijn vooral bekend van Homerus' Odyssee, waarin Odysseus na veel omzwervingen op Aeaea terechtkomt. Odysseus klimt een heuvel op en ziet rook, maar hij weet niet waar de rook vandaan komt. Eurylochos gaat met een deel van de mannen op onderzoek uit en Odysseus blijft bij het andere deel. Eurylochos en de mannen komen bij een huis uit, waar allemaal wilde dieren wonen. Deze dieren lijken echter tam. Circe komt naar buiten en nodigt de mannen uit naar binnen te komen. Iedereen gaat op haar uitnodiging in, behalve Eurylochos, die het niet vertrouwt.

Circe betovert alle mannen: ze worden varkens, maar wel met hun eigen verstand. Als de mannen na een tijd nog steeds niet naar buiten zijn gekomen, weet Eurylochos dat er gevaar is. Hij rent terug naar Odysseus en overstuur vertelt hij aan hem dat er iets met de mannen is gebeurd. Odysseus gaat vervolgens in zijn eentje naar Circe toe. Onderweg komt Odysseus de god Hermes tegen, die hem een toverkruid, molu, geeft. Dit kruid zal hem beschermen tegen Circes magie. Als het haar daardoor niet lukt om Odysseus te betoveren, dwingt hij haar om de mannen weer te veranderen in mensen.

Circe wordt later nog verliefd op Odysseus. Volgens Hesiodus baarde ze hem drie zonen: Agrios, Latinus en Telegonus. Telegonus zou later de koning van de Etrusken worden. Latere schrijvers noemen alleen Telegonus als zoon van Odysseus en Circe.

Canens en Picus

Circe komt ook voor in het 14e boek van Ovidius' Metamorphosen, in het verhaal over Picus en Canens. Picus is een koning van Ausonië. Hij is knap en jong en wordt aanbeden door alle meisjes. Hij aanbidt echter slechts een nimf, Canens, die ontzettend mooi kan zingen. Op een dag is Picus aan het jagen op wilde zwijnen wanneer Circe langskomt. Ze ziet de mooie koning en is op slag verliefd. Hij wijst haar echter af. Circe is zo woest dat ze hem betovert. Picus probeert weg te rennen, maar hij is te laat: de tovenares heeft hem in een specht omgetoverd. Picus' vrienden, die naar hem op zoek waren, treffen Circe aan en dwingen haar de waarheid te vertellen. Zij weigert echter Picus zijn ware gedaante terug te geven en wordt heel erg kwaad. Ze werd opnieuw woest en begon rond te gooien met giffen en liet allerlei afschuwelijke dingen gebeuren: over de grond kropen adders, de planten, besproeid met gif, waren nat van het bloed en zelfs de bomen verbleekten. Uiteindelijk verandert Circe alle vrienden van Picus in wilde beesten. Canens was gegrepen door verdriet na het verlies van haar echtgenoot. Zes dagen en nachten zwierf zij door Latium, zonder te slapen of te eten. Uiteindelijk viel ze neer aan de rand van de Tiber, doodmoe van het zwerven en het verdriet. Daar zong ze voor het laatst, bedroefd, met tranen in haar ogen, een klaagzang. Haar zachte merg werd door dit verdriet vloeibaar en ze smolt en verdween in de lucht.

Scylla

Dan is er nog het verhaal van Scylla. Scylla was een beeldschone nimf en een van de Phorceïden, de kinderen van Phorcys en Ceto. De zeegod Glaucus werd verliefd op haar en vroeg de tovenares Circe om raad. Circe werd hierna verliefd op Glaucus en veranderde haar rivale Scylla, door gif in de zee te gieten op de plaats waar Scylla ging baden, in een afzichtelijk monster^[1]. Haar romp en hoofd bleven die van een vrouw, maar uit haar zij groeiden zes hondenkoppen met drie rijen messcherpe tanden en ze kreeg daarbij ook nog eens twaalf hondenpoten en haar lichaam eindigde in een vissenstaart.