Dyskolos

Dyskolos
Komedie
Dit beeldje uit 330 v.Chr. stelt mogelijk Knemon voor, de hoofdpersoon uit Dyskolos
Auteur	Menandros
Originele titel	Δύσκολος
Originele taal	Oudgrieks
Lengte	969 verzen
Eerste opvoering	316/317 v.Chr.
Plaats opvoering	Athene (Lenaia)
Setting	Grot van Pan bij Fyle
Personen
Pan, godheid Chaireas, parasiet Sostratos, verliefde jongeling Pyrrhias, slaaf van Sostratos Knemon, oude boer Dochter van Sostratos, maagd Daos, slaaf van Gorgias Gorgias, stiefzoon van Knemon Sikon, kok Getas, slaaf van Kallippides Moeder van Sostratos Simiche, slavin van Knemon Kallippides, vader van Sostratos Myrrhine, moeder van Gorgias (zonder tekst) Plaggon, zus van Sostratos? (zonder tekst)

Dyskolos (Gr. Δύσκολος) is een blijspel van Menandros, het enige min of meer volledig bewaarde theaterstuk van de Nieuwe Komedie. Bij de eerste opvoering tijdens de Lenaia van 316/317 v.Chr., met in de hoofdrol Aristodemos van Skarfe, won Menandros de eerste prijs. Van zijn meer dan honderd producties is het de enige die nagenoeg volledig is bewaard, dankzij een spectaculaire papyrusvondst begin jaren 50 in Egypte (3e-eeuwse Bodmer papyrus IV).

De komedie heeft in de verschillende Nederlandse vertalingen verschillende namen gekregen.

Handeling

De norse, opvliegende keuterboer Knemon is verlaten door zijn vrouw Myrrhine en leeft een kluizenaarsbestaan met hun dochter (anoniem personage) en een oude slavin Simiche. De rijke jongeling Sostratos wordt verliefd op de dochter, maar ziet zich gedwarsboomd door Knemon. Als die in zijn waterput valt, wordt hij gered door zijn stiefzoon Gorgias met enige hulp van Sostratos, die vooral oog blijft hebben voor het meisje. In een vlaag van inkeer beseft Knemon dat hij niet eeuwig zal leven en de toekomst van zijn dochter schaadt door haar te betrekken in zijn verzuurde isolement. Inziend dat geen enkele kandidaat in zijn ogen genade zal vinden, vertrouwt hij het vinden van een echtgenoot toe aan Gorgias. Prompt arrangeert Gorgias een huwelijk met Sostratos. In ruil regelt Sostratos een huwelijk tussen zijn eigen zuster en Gorgias, na zijn vader Kallippides ervan te hebben overtuigd dat financiële bezwaren niet ter zake doen. De dubbeltrouw wordt beklonken met een banket ter ere van Pan, waar zelfs Knemon met plagen en misleiden naartoe is gelokt.

Vorm en stijl

De kritische editie telt 969 verzen in vijf akten en een proloog van de god Pan. De verzen beginnen in jambische trimeters en gaan dan over in catalectische trocheïsche tetrameters.

Koorliederen zijn geen deel van Menandros' tekst, hoewel de vier intermezzi volgens de aanwijzingen gevuld werden door een groep zingende dansers.

Nederlandse vertalingen

• Het stuk chagrijn - Dýskolos, tweetalige editie Oudgrieks-Nederlands, ingeleid en vertaald in zesvoetige jamben door Henk Schoonhoven, 2008, ISBN 9789080894259
• Dyscolus. Comedie van Menander, vertaald door J.J. Fraenkel, 1960
• De brombeer. Blijspel van Menander, vertaald door J. van IJzeren, 1960
• De misanthroop, ingeleid en vertaald door Emiel de Waele, 1959

Externe links

• Δύσκολος (Oudgriekse tekst op Wikisource)
• Menander's Dyskolos (Grouch) (Engelse vertaling van Vincent J. Rosivach)
• Dyskolos (Engelse vertaling van G. Theodoridis)

Literatuur

• W.J.W. Koster, De Dyskolos van Menander , in: Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Afdeling Letterkunde, nieuwe reeks, deel 23, nr. 9, p. 233-260