Formele semantiek
Formele semantiek is de overkoepelende term voor de manier waarop zowel de semantiek en de logica als de gewone taal en de formele taal (bijvoorbeeld computertaal) wordt beschreven. Aan de basis van al deze systemen ligt hetzelfde, nl. het gebruik van bepaalde reeksen symbolen (bijv, een alfabet) waar door middel van interpretatie een betekenis aan wordt toegekend. Met behulp hiervan kunnen zowel alle natuurlijke talen alsook programmeertalen, codes etc. worden beschreven en ontcijferd.
In de logica wordt verder steeds uitgegaan van bepaalde premissen, presupposities en/of axiomata. Op basis hiervan wordt met behulp van transformatieregels toegewerkt naar een conclusie.
De kloof tussen de logica en de linguïstiek is overbrugd door met name Richard Montague. Deze taalfilosoof wordt wel beschouwd als de grondlegger van de formele semantiek. In de door Montague ontworpen grammatica zijn alle zinnen gemodelleerd. Dit systeem was grotendeels gebaseerd op het eerder door Gottlob Frege alternatieve schriftsysteem, waarbij was uitgegaan van het idee dat een analyse van betekenis gegeven kan worden louter aan de hand van 1) de concepten waar door middel van symbolen naar verwezen wordt en 2) de waarheidscondities van deze termen.
Niettemin vertoont dit door Frege bedachte en door Montague verder uitgewerkte systeem enkele fundamentele gebreken. Zo volgt er volgt bijvoorbeeld uit dat in het zinspaar Ik zie een man - Hij draagt een hoed de betekenis van de anafoor hij in de tweede zin volledig los zou staan van de eerste zin[1].
Formele talen
Om de semantiek van formele talen te beschrijven zijn de volgende algemene benaderingen in gebruik:
- Modeltheoretische semantiek - het archetype van de op het T-schema gebaseerde semantische waarheidstheorie van Alfred Tarski en een van de basisconcepten van de modeltheorie. Ook vormt deze omschrijving de basis voor de door Donald Davidson voorgestelde waarheidsconditionele semantiek en de meer vernieuwende Kripke-semantiek.
- Bewijstheoretische semantiek - hierin wordt de betekenis van proposities gekoppeld aan hun rol in logische conclusies.
- Waarheidwaardesemantiek - in de jaren 60 voorgesteld door Ruth Barcan Marcus. Hierin wordt de waarheidswaarde voor gekwantificeerde formules puur in termen van waarheid gegeven.
- Speltheoretische semantiek - opnieuw voorgesteld door Jaakko Hintikka
- Probabilistische semantiek - een soort natuurlijke veralgemenisering van waarheidswaardesemantiek