Gebruiker:SimonFivez/Kladblok

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Blokken is een anti-utopische/dystopische roman geschreven door de Nederlandse schrijver Ferdinand Bordewijk waarin een technologisch vergevorderde totalitaire heilstaat wordt beschreven.[1] Het boek staat bekend om zijn geserreerde en kille stijl[2][3], en de harteloosheid waarmee het menselijke bestaan wordt voorgesteld. Deze stijl en voorstelling hadden een grote invloed op het Nederlandstalige literaire veld. [4] Echter, deze invloed kwam er pas toen Bordewijks boek Bint uit 1935 "overwegend ideologisch georiënteerde reacties"[5] opriep, waarmee zijn naam en oeuvre een gevestigde waarde werden. De eerste druk van het Blokken verscheen in 1931, uitgegeven door De Gemeenschap in Utrecht. A. M. Oosterbaan ontwierp de oorspronkelijke omslag.[6]

Het boek bestaat uit tien ongenummerde hoofdstukken, die elk een lidwoord en een zelfstandig naamwoord als titel hebben en de aard van de beschreven maatschappij blootleggen.[7] Een mogelijke setting van het verhaal, is het toenmalige communistische Rusland.[8] Eveneens zijn er elementen van het fascisme te vinden.[9] Zoals in een totalitaire staat, vertonen de romanpersonages geen individuele kenmerken en fungeren ze vooral als werktuig voor de staat en de uiteenzetting van een experiment.[10] De naamloze collectivistische staat vormt zo het enige ware personage.[11]

Blokken is sterk beïnvloed door het kubisme[12] en de constructivistische bouwkunst. Dit zit niet enkel in de symmetrische opbouw van de roman[9], maar ook in de uitgebeelde werkelijkheid, die alleen bestaat uit geometrische kubussen, en zijn vertelstijl. Hiermee vormt Bordewijk van zijn verhaal een soort “blokkendoos” en “ver-blokt [hij] de werkelijkheid”.[13]

Setting[bewerken | brontekst bewerken]

Verteller[bewerken | brontekst bewerken]

Het verhaal wordt beschreven door een “vrijwel onzichtbare, objectieve waarnemer”[14], die vertelt in de onvoltooid verleden tijd.[15] Deze waarnemende verteller laat enkele malen zijn aanwezigheid merken, wanneer hij, al dan niet subtiel, zijn eigen visie op de Staat en de gebeurtenissen geeft, zoals 'hoe leidzaam dit volk ook was, men deserteerde. Er liep sap uit de naden van het te krachtig geperste druivenvat' (p. 41).[14] Daarom vinden we niet enkel bij de dissidenten in de Staat (zie 'Synopsis'), maar ook in de visie van deze ‘waarnemer’, deze auctoriële verteller[16], verzet tegen de utopische ideologie die wordt beschreven in Blokken (zie ‘thema’s en motieven: dystopie’). De verteller laat dit uitdrukkelijk blijken door geen enkel goed woord te hebben voor de beschreven dictatuur en het zogenaamde heil van het utopische verlangen waaruit deze dictatuur is ontstaan. Zo stelt de verteller de Staat voor als een kille machine, maar wordt het verzet tegen deze machine beschreven in organische termen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de verzetslieden, die ‘microben’ heten, de stadskern, die vergeleken wordt met ‘de hersenen van een hooggeordend zoogdier’ en de Raad van de mechanische Staat die aan het slot van het verhaal wordt beschreven als ‘de wanorde in wording, de splijting, de celdeling’.[16] Met deze beschrijvingen zet Bordewijk “het levende, veranderende en uiteindelijk stervende [waarmee het verzet wordt uitgebeeld] tegenover het dode, verstarde en schijnbaar eeuwige [van de dystopische Staat]". [16]

Rusland[bewerken | brontekst bewerken]

De plaats van handeling wijst in de richting van Rusland, hoewel dat nergens expliciet wordt meegedeeld en de beschrijving ook niet identiek is aan de Sovjet-Unie, zoals die bij de verschijning van Blokken bestond. De tijd van handeling is namelijk omstreeks 1960 en de ideologie is een hybride van communistische en fascistische eigenschappen (zie ‘Thema’s en Motieven: ideologie’).[17] Een mogelijk bewijs voor deze Rusland-hypothese is dat tijdens de Russische revolutie van 1917 februari en oktober belangrijke maanden waren. “In Blokken [daarentegen] vindt een creatieve verschuiving plaats en gebeuren er belangrijke dingen tussen maart en november”[18], zoals de opkomst en de executie van het verzet. Eveneens is de benaming van het reusachtige luchtschip ‘Mammoth’ dat in het eerste hoofdstuk voorkomt en verwijst naar mammoet een mogelijke aanwijzing. Deze naam is namelijk sterk verwant aan het Russische woord hiervoor: ‘mamoth’.[17] Ook wordt er in Blokken een gigantische meteoriet van zeven miljoen ton beschreven die ‘ruim dertig jaar geleden’ enorme destructie achterliet. Deze episode is een verwijzing naar de Siberische meteorietinslag van 30 juni 1908, "die 's morgens om 7.17 uur door reizigers langs de Transsiberische spoorlijn werd waargenomen".[19] Pas in 1927 werd er voor het eerst een expeditie naar de meteorietinslag ondernomen. Het is mogelijk dat er over deze expeditie eind jaren ‘20 in de Nederlandse pers bericht werd, wat Bordewijk dan mogelijk zou hebben gelezen. Dat plaatst de tijdsaanduiding op 1960, aangezien deze expeditie dan als referentiepunt wordt genomen.[17] Ook wordt er “in Blokken (...) een blik in de toekomst geworpen en geschetst hoe een staat er in z'n climacterium aan toe is. Dat Rusland voor deze staat model heeft gestaan, blijkt o.a. uit de urbanisatie, de vierdaagse werkweek, de onvrijheid van arbeidskeuze, de van overheidswege verstrekte medische verzorging [en] de rondvliegende helikopters”.[19] Helikopters waren buiten Rusland nog onbekend. [19]

De Rusland-hypothese wordt echter enigszins ontkracht door de namen van de verzetsleiders: Glüschaint, De Marcas, Tannenhof, Tekalopte en Ypsilinti. Door het internationale karakter van deze namen zou de plaats eerder kunnen wijzen op ‘ergens in Europa’ dan op Rusland, hoewel deze laatstgenoemde ook over het hele Europa van 1927 tot 1962 zou kunnen heersen.[17]

  1. ↑ Dupuis, M. (1980). Ferdinand Bordewijk. Nijmegen: Gottmer., p. 11. ISBN 90-264-3343-3.
  2. ↑ Dupuis, M. (1980). Ferdinand Bordewijk. Nijmegen: .Gottmer, p. 32. ISBN 90-264-3343-3.
  3. ↑ Anten, H. (1984). F. Bordewijk. Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur 12: pp. 1-16
  4. ↑ Duinkerken, A. (1931). Het Boek van de Week. Menschenhart en Heilstaat.. De Tijd: Godsdienstig en Staatkundig Dagblad. Amsterdam: Van Langenhuysen.
  5. ↑ Anten, H. (1996). Het Bekoorlijk Vernis van de Rede: Over Poetica En Proza van F. Bordewijk.. Groningen: Historische Uitgeverij., p. 15. ISBN 90-6554-431-3.
  6. ↑ Vugs, R. (1995). F. Bordewijk. en biografie.. Baarn: De Prom., p. 76. ISBN 90-6801-416-1.
  7. ↑ Dautzenberg, J.A., (red.) A.G.H. Anbeek van der Meijden, J. Goedegebuure & M. Janssens (red.) (1991). Blokken. Lexicon van literaire werken: besprekingen van Nederlandstalige literaire werken, 1900-heden. 10: 1
  8. ↑ Dupuis, M. (1980). Ferdinand Bordewijk. Nijmegen: Gottmer., p. 11. ISBN 90-264-3343-3.
  9. ↑ a b Dautzenberg,, J.A., (red.) A.G.H. Anbeek van der Meijden, J. Goedegebuure & M. Janssens (1991). Blokken. Lexicon van literaire werken: besprekingen van Nederlandstalige literaire werken, 1900-heden. 10: pp. 2-3
  10. ↑ Dupuis, M. (1980). Ferdinand Bordewijk. Nijmegen: Gottmer, p. 40. ISBN 90-264-3343-3.
  11. ↑ Goedegebuure, J. (2009). Between two world wars, 1916-1940. in: T. Hermans (red.), A Literary History of the Low Countries. New York: Camden House., pp. 556-558.
  12. ↑ Vugs, R. (1995). F. Bordewijk: een biografie. Baarn: De Prom., p. 7.
  13. ↑ Dupuis, M. (1980). Ferdinand Bordewijk. Nijmegen: Gottmer, p. 28. ISBN 90-264-3343-3.
  14. ↑ a b Vijfvinkel, R. (1986). Bordewijks roman ‘Blokken’ en Eisensteins film ‘Pantserkruiser Potemkin’. Literatuur, jrg. 3 (1): 23
  15. ↑ Bakker, S. (1995). Wat is nieuwe zakelijkheid in de Nederlandse letterkunde? Of waarom Bordewijk geen nieuwzakelijke auteur is. Spiegel der Letteren. jrg. 37, p. 63: 63
  16. ↑ a b c Dautzenberg, J.A., (red.) A.G.H. Anbeek van der Meijden, J. Goedegebuure & M. Janssens (red.) (1991). Blokken. Lexicon van literaire werken: besprekingen van Nederlandstalige literaire werken, 1900-heden. 10: 5
  17. ↑ a b c d Dautzenberg, J.A., (red.) A.G.H. Anbeek van der Meijden, J. Goedegebuure & M. Janssens (red.) (1991). Blokken. Lexicon van literaire werken: besprekingen van Nederlandstalige literaire werken, 1900-heden. 10: 4
  18. ↑ Vijfvinkel, R. (1986). Bordewijks roman ‘Blokken’ en Eisensteins film ‘Pantserkruiser Potemkin’. Literatuur, jrg. 3 (10): 30
  19. ↑ a b c Vijfvinkel, R. (1986). Bordewijks roman ‘Blokken’ en Eisensteins film ‘Pantserkruiser Potemkin’. Literatuur, jrg. 3 (10): 29
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:SimonFivez/Kladblok&oldid=52691977"