Gebruiker:SvenDK/Kladblok

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
editie van 1595 in het bezit van de Koninklijke Bibliotheek van België

De Mercator Atlas is een gedrukte verzameling kaarten van de wereld uitgegeven in boekvorm door Rumold Mercator in 1595 , een jaar na de dood van Gerardus Mercator en op basis van diens werk.

Mecators ambitie[bewerken | brontekst bewerken]

Na het publiceren van zijn meesterwerk; de wandkaart Nova et aucta orbis terræ descriptio ad usum navigantium emendate accommodata (1569), een grote wandkaart van de wereld in 21 bladen met een totaalformaat van 134 x 212 cm; legde Gerardus Mercator zich meer en meer toe op de samenstelling van een kosmografie. Mercators plannen waren groots: een reusachtig kosmografisch werk over de schepping en over de oorsprong en geschiedenis van het geschapene.

De eerste ideeën daarvoor schreef hij in 1569 in de inleiding tot zijn Chronologia. De kosmografie zou gaan bestaan uit vijf delen:

  1. De schepping van de wereld. Tekst postuum gepubliceerd als inleiding op de Atlas (1595).
  2. Beschrijving van de hemel. Nooit verschenen.
  3. Beschrijving van de landen en zeeën in drie gedeeltes:
    1. Moderne geografie. De Atlas, onvoltooid, zie hierna
    2. Ptolemaeus' kaarten. Gepubliceerd in 1578
    3. Antieke geografie. Niet gerealiseerd.
  4. Genealogie en politieke geschiedenis. Alleen verschenen in de vorm van de teksten bij de kaarten in de Atlas.
  5. Chronologie. Gepubliceerd in 1569.

Mercators noodlot was zijn wetenschappelijke instelling. Hij stelde publicatie uit in de hoop dat er nieuwe informatie zou komen. Het cartografisch gedeelte van zijn kosmografie is slechts voor ongeveer de helft gerealiseerd.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Voorafgaand aan de atlas van de wereld in 1595 bracht Gerardus Mercator onvolledige edities op de markt.

editie van 1570[bewerken | brontekst bewerken]

De eerste versie dateert van 1570, en is een uniek exemplaar gemaakt voor prins Johan Willem van Kleef. Het bevind zich vandaag in de British Library[1]

Mercator, stelde deze editie samen om Willem V van Kleef, de zoon van zijn werkgever, te helpen bij het plannen van zijn toer door Europa. Hij recycleerde hiervoor kopieën van muurkaarten van de britse eilanden , europa en de wereld (1569) die hij beschikbaar had in zijn atelier. Hij versneed die tot het formaat dat in een atlas paste. Hij verwijderde tabellen en illustraties en voegde schaalverdelingen toe. Dit gaf hem de kans te experimenteren met het vervaardigen van regionale kaarten als een eerste stap om zijn lange termijnambitie van een atlas waar te maken. Verder voegde hij nog een aantal zelfgetekende kaarten, een stadplan van Ancona en verschillende kaarten uit een atlas van vriend en rivaal Abraham Ortelius toe.[1]

De pagina's met de kaart van Europa uit 1554 en de handgetekende kaarten zijn unieke overblijfselen.

De verwerkte muurkaart van de Britse eilanden uit 1564, zijn mogelijk gebaseerd op werk van John Elder, een Schotse katholieke priester, die bedoeld waren als hulpmiddel bij een invasie van Engeland.[1] Andere bronnen vermoeden dat ze gebaseerd was op handgetekende kaarten van Laurence Nowell of John Rudd. Vast staat dat deze kaart veel getrouwer was dan de meeste daarvoor gepubliceerde kaarten.[2]

De inhoudstafel werd in 1771 door Alanus Ortmans, een monnik uit de Abdij van Mariawald in Duitsland toegevoegd. Toen de boeken uit de abdijbibliotheek in 1790 als gevolg van de Franse Revolutie her en der verspreid raakten, ging de atlas verloren. Pas in 1967 dook het op in een Brusselse boekenwinkel. In 1997 werd het door de British Library aangekocht met subsidie van het Heritage Lottery Fund.[3]

editie van 1585[bewerken | brontekst bewerken]

Pas in 1585, vijftien jaar na de uitgave van het Theatrum Orbis Terrarum, de eerste echte atlas door Ortelius, kwam Mercator met een onvoltooide uitgave van zijn 'moderne geografie'.
Het kaartboek bevat 51 kaarten: 16 van Frankrijk (inclusief Zwitserland, 9 van de Nederlanden en 26 van Duitsland. Van deze landen had hij de meest betrouwbare beschrijvingen in zijn bezit. Elk onderdeel heeft een eigen titelpagina: Galliae Tabulae Geographicae, Belgii Inferioris Geographicae Tabulae en Germaniae tabulae geographicae. De drie delen waren zowel samen als afzonderlijk verkrijgbaar. Het geheel had nog geen titel. Deze delen werden in zijn geheel opgenomen in de versie van 1595.

editie van 1589[bewerken | brontekst bewerken]

In 1589 volgden 22 kaarten van Zuidoost-Europa, Italiae, Sclavoniae et Graeciae tabulae geographicae, 16 van Italie (inclusief Corsica), 3 van de Balkanlanden, en 4 van Griekenland. Vooraan bevindt zich een portret van Mercator.[4]

Deze editie werd gedrukt en uitgegeven in Duisburg in een formaat van 383 x 260mm. Op 22 April 2010 werd in het veilingshuis Christie's een exemplaar geveild voor 7500 Britse Pond.[5]

Een aantal paginas zijn online beschikbaar.[6]

editie van 1595 - Postuum uitgegeven[bewerken | brontekst bewerken]

Een jaar na Gerards dood publiceerde zijn zoon Rumold Mercator een aanvulling met 34 kaarten. Hierin bevinden zich 29 door Gerardus Mercator gegraveerde kaarten van de ontbrekende delen van Europa (IJsland, de Britse Eilanden en de Noord- en Oost-Europese landen).

Om het geheel snel te kunnen completeren voegde Rumold er zijn eigen wereldkaart uit 1587 aan toe en liet vier kaarten van de continenten van zijn vaders grote wereldkaart uit 1569 kopiëren door zijn neven Gerardus Mercator junior en Michael Mercator, zoons van Arnold Mercator. Ook de titelpagina is een noodoplossing: het is de titel van de Ptolemaeus-uitgave van 1578, waarop de nieuwe titel in boekdruk opgeplakt is.

Inhoud 'complete uitgave' met 107 kaarten uit 1595

Ook bracht Rumold Mercator een 'complete uitgave' met alle 107 kaarten uit. Feitelijk is deze uitgave niet meer dan een in één band gebonden heruitgave van de vier series Tabulae Geographicae met de nieuwe aanvulling.

Een uitgave uit 1595 bevatte de volgende kaarten:

  1. Orbis terrae compendiosa
  2. Europa
  3. Africa
  4. Asia
  5. America sive India nova
  6. Polus arcticus
  7. Islandia
  8. Britannicae insulae: Anglia, Scotia & Hibernia
  9. Norwegia & Svecia
  10. Daniae Regni
  11. Holsatia Ducatus
  12. Borussia sive Prussia
  13. Russia
  14. Galliae universalis
  15. Helvetia
  16. Zurichgow
  17. Wiflispurgergow
  18. Aargow
  19. Belgii inferioris tabula
  20. Lutzenburg Ducatus et Trevirensis provincia
  21. Hispania
  22. Germaniae universalis
  23. Frisia occidentalis
  24. Emden & Oldenborch Comitatus
  25. Westfaliae prima tabula
  26. Westfaliae secunda tabula
  27. Westfaliae tertia tabula
  28. Waldeck Comitatus
  29. Palatinatus Rheni
  30. Wirtenberg Ducatus
  31. Alsatia inferior
  32. Alsatia superior cum Suntgoia et Brisgoia
  33. Saxonia inferior et Mecklenborg Ducatus
  34. Brunswyck Ducatus
  35. Hassia landtgraviatus
  36. Thuringia landgraviatus
  37. Franconia Ducatus
  38. Bavaria Ducatus, Palatinatus superior sive Bavariae
  39. Saxonia superior Ducatus simul cum Misnia et Lusatia
  40. Brandenburg Marchionatus
  41. Austria Marchionatus
  42. Saltzburg Archiepiscopatus
  43. Polonia Regnum, Silesia
  44. Hungaria Regnum
  45. Italia
  46. Lombardiae tabula I cum Valesia
  47. Lombardiae tabula I: Tarvisina Marchia et Tirolis Comitatus
  48. Lombardiae tabula III: Pedemontana regio cum Genuensium terretorio
  49. Forum Iulium, Karstia, Carniola, Histria et Windorum Marchia
  50. Stiria
  51. Sclavonica, Croatia, Bosnia cum Dalmatiae parte
  52. Graecia
  53. Candia cum insulis aliquot circa Graeciam

Enkele exemplaren hebben de tand des tijds doorstaan, en worden bewaard op de volgende plaatsen:

  • Lessing J. Rosenwald collection in de Rare Book and Special Collections Division van het Library of Congress[7]

Maps[bewerken | brontekst bewerken]

Amplissima Terrae Sanctae descriptio ad utriusque Testamenti intelligentiam. (A description of the Holy Land for understanding both testaments). Dedicated to Franciscus van Cranevelt. Size; 67x122 cm. in 6 sheets. Two copies extant: one at the library of Perugia and another at the Bibliotheque Nationale de France (link above). Based on a map by the lutheran Jacob Ziegler. Mercator's map shows the route of the Israelites from Egypt to the Promised Land. The title discloses a hope of helping people in their Bible studies, a Lutheran notion that would have aroused the suspicions of the inquisition.

This wall map has no title but it is normally referred to as Orbis Imago (from the first sentence of the central legend). Size: 54.5x35.5 cm. Dedicated to Johannes Drosius. Two copies extant: one at the American Geographical Society Library (link above), and another at the New York Public Library. The first map identifying North American and South America. The map was a slightly modified copy of a 1531 world map (and its text) by Oronce Fine. The double cordiform projection,[8] may well have been chosen because of its relationship to aspects of Lutheran beliefs.[9] A notice to the reader (Latin text) at the top of the map says: "Let America, Sarmatia and India bear witness, Dear Reader, that the image of the world you see here is newer and more correct than those that have been circulated hitherto. We propose with regard to the different parts of the world to treat, successively, particular regions more broadly, as we are already doing with Europe, and you may soon expect a universal map, which will not be inferior to that of Ptolemy. Farewell. 1538".

Wall map 96 by 125 cm. in 9 sheets. Dedicated to Charles V. This map was commissioned by merchants of Ghent who intended that it should be presented to Charles V in the forlorn hope that it might divert the wrath of the Emperor after their rebellion. It would be a more respectful replacement of a 1538 map by Pieter Van der Beke which had stressed the defiant independence of the Flemish cities.[10] The map is remarkably accurate and it is presumed to be based on a triangulation of Flanders by Jacob van Deventer. A single original is extant and may be inspected in the Plantin-Moretus Museum: it also appeared in the atlas of 1585 and in the Theatrum of Ortelius.

Europae descriptio. Wall map 165 by 135 cm. on 15 sheets. Dedicated to Antoine Perrenot. No known copy of the whole map has been discovered but several copies of the map were cut and re-assembled (by Mercator) for inclusion in the unique Atlas of Europe from 1570–72, for example the map of Spain on pages 7 and 8 but not the map of Europe on pages 1 and 2 which is taken from the 1569 world map. They are available in facsimile.[11] The map used a cordiform projection. It was revised by Mercator in 1572 and again by Rumold for the 1595 atlas.

Anglia & Scotiae & Hibernie nova descriptio. Wall map 92 by 122 cm. on 8 sheets. Mercator states that a friend, possibly Antoine Perronet, had requested that he engrave this map from a manuscript copy, possibly by John Elder, a disaffected Scottish catholic priest.[12] Several copies of this map were cut and re-assembled for the atlas of Europe. The map is oriented with west at the top. 4 copies known

A map commissioned by Duke René of Lorraine. The map was never published but it may be assumed that it was similar to the map of Lorraine which appears in the Atlas of 1585.

A unique collection of maps assembled in the early 1570s, many of which are assembled from portions of Mercator's earlier maps: 9 constructed from Europe (1554), 6 from British Isles (1564) and 2 from the world map (1569). The map of Europe on pages 1 and 2 is taken from the 1569 world map. There are also 2 manuscript maps of Mercator and 30 maps are from the Theatrum Orbis Terrarum of Abraham Ortelius.) Note that Mercator did not term this collection of maps an atlas.

Tabulae geographicae Cl. Ptolemaei ad mentem auctoris restitutis ac emendatis. (Geographic maps according to Claudius Ptolemy, drawn in the spirit of the author and expanded by Gerard Mercator) Mercator's definitive version of Ptolemy's 28 maps. A second edition including the revised text of Geographia was published in 1584. Geographiae Libri Octo : recogniti iam et diligenter emendati. Example map: Britain

  • 1585 Atlas Galliae, Belgii Inferioris, Germaniae. (To view see 1595 Atlas).
The first collection of 51 modern maps: 16 of France (with Switzerland), 9 corresponding to Belgium and the Netherlands and 26 of Germany. The three sections, each with a title page, dedication and supporting text, were sold together and separately. (Mercator did not term this collection of maps as an atlas.)

  • 1589 Atlas Italiae, Sclavoniae, Grecia. (To view see 1595 Atlas).
A second collection of 23 modern maps: 16 of Italy (including Corsica), 3 of Styria and the other Balkan countries, 4 of Greece. (Once again Mercator did not term this collection of maps as an atlas but in the preface he introduces Atlas as a mythical King of Mauretania—a learned philosopher, mathematician and astronomer, credited with the making of the first globe.) This collection has a fulsome dedication to Prince Ferdinando de' Medici to whom Mercator attributes ancestry from King Atlas.

Atlas Sive Cosmographicae Meditationes de Fabrica Mundi et Fabricati Figura. (Atlas or cosmographical meditations upon the creation of the universe, and the universe as created.) This is the first time that the name Atlas is used as a title of a collection of maps. Many library copies are available worldwide. There are also a number of freely available digital volumes such as those at the Library of Congress and Darlington Library (University of Pittsburg). In addition high resolution facsimiles are available on a CD published by Octavo (OCLC 48878698). This publication is accompanied by an introduction to the atlas by and a translation of all the text both of which are freely available in an online PDF from the New York Society Library. (archived version)
The atlas includes further 28 maps: 16 of Britain, 4 of Denmark and one each of the polar regions, Iceland, Norway with Sweden, Prussia, Livonia, Russia, Lithuania, Transylvania and Crimea. This collection of maps is dedicated to Queen Elizabeth of England and in the preface Mercator acknowledges the information he received from English mariners through Rumold who had spent much of his working life in London. The full atlas included all the maps of the previous two collections, making in all 102 new maps by Mercator. His heirs added 5 introductory maps before publication: world map and Europe by Rumold, Africa and Asia by grandson Gerard and America by grandson Michael. Nevertheless the atlas was incomplete: Spain was omitted and there were no detailed maps outside Europe. The maps are in a variety of projections.[13]
Less than half the pages in the atlas are maps. The title page shows King Atlas holding a globe, not supporting it, then the portrait of Mercator, a dedication to the Dukes of Cleves (father and son), a eulogy on the portrait, two epitaphs, the biography by Ghim, another epitaph by his grandson, two 'testimonial' letters, an ode on King Atlas by a grandson and Mercators own genealogy of Atlas in which he outlines his intended plans for the rest of the atlas: a description of the creation events, then a description of all that was created in the heavens (astronomy and astrology) and finally a description of the Earth, its geography. Of this grandiose plan all that was completed were the first and last objectives. The first part of the atlas, De mundi creatione ac fabrica liber (The creation of the world and the structure of the book), consists of 27 pages of text on the theology of creation, the events of creation, the elements created (such as animals, plants, sun, moon, stars,man), the Fall of Man and finally the salvation of creation through Christ.
The second part of the Atlas contains the maps but each section has its own title page, dedication and preface, and every country is succinctly supplemented by text describing a mixture of history, royal genealogy, ecclesiastical hierarchies, list of universities and occasionally facets of contemporary economy. Every place mentioned in the text is given its geographic coordinates[14] to the nearest minute.
As an example of the textual content the section on the British Isles mentions (amongst other things): alternative names; the etymology of British and its relation to woad painted tribes; climate; lack of snakes; the seemly manners of the populace; coroners and ecclesiastical courts; lists of counties, bishoprics and universities; the structure of aristocracy; and much more, even a list of recommended reading.


Uit en:Theatrum Orbis Terrarum In 1570 (May 20) Gilles Coppens de Diest at Antwerp published 53 maps created by Abraham Ortelius under the title Theatrum Orbis Terrarum, considered the "first modern atlas".[16]

ccccc[bewerken | brontekst bewerken]

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:SvenDK/Kladblok&oldid=56126470"