Gebruikswijzen van de conjunctivus

Ten minste één Wikipediagebruiker vindt dat de inhoud van dit artikel ingevoegd zou moeten worden in Conjunctivus of dat er een duidelijkere afbakening tussen beide artikelen dient te worden gemaakt. Als de tekst wordt ingevoegd, dient dit artikel een doorverwijzing te worden (bekijk voorstel).

In het Latijn wordt de conjunctivus in de hoofdzin op allerlei manieren gebruikt. Deze manieren worden door sommige taalkundigen in drie categorieën of gebruikswijzen geschikt: declaratief, imperatief en interrogatief.

Deze onderverdeling werkt op een ander niveau dan modaliteit. Men kan van elke hoofdzin zowel de modaliteit als de 'gebruikswijze' beschrijven.

Declaratief

Declaratief betekent 'verklarend', van declarare. Deze term wordt gebruikt wanneer er daadwerkelijk een beschrijving of bewering wordt gedaan over een zaak of toestand in de werkelijkheid of verbeelding. Deze beschrijving is hier echter wel modaal gekleurd: er wordt een waarschijnlijkheid (waarschijnlijk, onwaarschijnlijk) aan toegevoegd door de conjunctivus. De indicativus is ook meestal declaratief gebruikt, maar dan zonder modale kleuring.

Onder 'declaratief' vallen onder andere de traditioneel onderscheiden gebruikswijzen potentialis en de Latijnse Irrealis.

Imperatief

Imperatief betekent 'gebiedend', van imperare. Wordt gebruikt wanneer het werkwoord een deontische (Grieks 'moeten') modaliteit uitdrukt: wanneer een wilsverklaring of aansporing uitgesproken wordt. De imperativus is q.q. altijd imperatief gebruikt.

Wat betreft de conjunctivus onder andere adhortativus, prohibitivus, optativus en concessivus.

Interrogatief

Interrogatief betekent 'vragend', van interrogare. Wordt gebruikt wanneer een werkwoord een vraag uitdrukt. De indicativus kan ook wel interrogatief gebruikt worden, in normale vragen. Maar in de conjunctivus is de vraag altijd modaal gekleurd. De modaliteit is deontisch als gevraagd wordt naar iets 'moeten' doen. Bij irrealis en potentialis gaat om kleuring met grotere of kleinere waarschijnlijkheid.

Het gaat om onder andere dubitativus en potentialis/irrealis in retorische vragen.