Glas-in-loodcompositie III

Glas-in-loodcompositie III
Kunstenaar	Theo van Doesburg (ontwerp) Vennootschap Crabeth, Den Haag (uitvoering)
Jaar	1917
Techniek	Glas in lood
Afmetingen	Per raam: 48,5 × 45 cm
Verblijfplaats	Verschillende collecties
Portaal    Kunst & Cultuur

Glas-in-loodcompositie III is een glas-in-loodraam ontworpen door Theo van Doesburg. Van het raam bestaan vijf exemplaren: één in Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden en vier in het Kröller-Müller Museum in Nationaal Park De Hoge Veluwe.

Beschrijving

Glas-in-loodcompositie III bestaat uit een patroon van rechthoekige stukken wit, geel, blauw en rood glas. Het patroon bestaat uit een driehoekig motief dat acht keer herhaald wordt: vier keer in de hoeken en vier keer, gespiegeld, in het ruitvormige middengedeelte. In beide gevallen wordt het motief steeds een kwartslag ten opzichte van het middelpunt gedraaid. In het artikel ‘Glas-in-lood van Theo van Doesburg’ uit 1918 schreef architect en De Stijl-lid Oud hierover:

Compositie III laat door de logische ontwikkeling van het gegeven, concentrische en een excentrische beweging waarnemen, waardoor het beeldend gegeven, „schoonrijden” tot uitdrukking komt.

— Oud (Augustus 1918)

Theo van Doesburg. Studie voor glas-in-loodcompositie III. 1917. Inkt op transparant papier. 5 × 5,5 cm. Utrecht, Centraal Museum.

Motief

Het motief, waarvan een voorstudie bewaard is gebleven, is gebaseerd op een gestileerde schaatsenrijder naar links. Volgens kunsthistoricus Carel Blotkamp ontleende Van Doesburg dit motief aan een schilderij van Vilmos Huszár, getiteld Compositie II (schaatsenrijders). De manier waarop de acht schaatsenrijders tegenwoordig geplaatst zijn komt niet overeen met oude foto's. Hierop zijn de middelste schaatsenrijders niet-gespiegeld en 'tegen de klok in' te zien. Vermoed wordt dat de ramen tijdens een restauratie verkeerd in elkaar gezet zijn.

Herkomst

De vijf ramen bevonden zich oorspronkelijk in een door architect Jan Wils ontworpen onderwijzerswoningen in Sint Anthoniepolder. In 1985 werden ze uit deze woning verwijderd en verkocht aan de Rijksdienst Beeldende Kunst (nu Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed). In 1991 werden vier ramen (met inventarisnummer AA3180-A, -C, -D en -E) in beheer overgdragen aan het Kröller-Müller Museum. In 1994 werd het resterende raam (met inventarisnummer AA3180-B) in bruikleen gegeven aan het Stedelijk Museum De Lakenhal.

Zie ook

• Lijst van werken van Theo van Doesburg
• Exposities van Theo van Doesburg

Bronnen

• Hoek, Els (redactie; 2000) Theo van Doesburg. Oeuvrecatalogus, Bussum: Uitgeverij Thot, ISBN 90-6868-255-5, cat. 531-532, pp. 187-189.
• Oud, J.J.P. (31 augustus 1918) ‘Glas-in-lood van Theo van Doesburg’, Bouwkundig Weekblad, 39e jaargang, nummer 35 (31 augustus 1918): p. 199-202.

Tentoonstellingen

• Theo van Doesburg. Schilder en architect, Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam, 18 december 1988-19 februari 1989, cat.nr. 1 (vijf ramen).
• Mondrian e De Stijl. L'ideale moderno, Fondazione Giorgio Cini, Venetië, 19 mei-2 september 1990, cat.nr. 22, p. 159 (één raam).
• De Stijl 1917-1932. Art and environment of neoplasticism, Sezon Museum of Art, Tokio, 13 december 1997-15 februari 1998, Hyogo Prefectural Museum of Modern Art, Kobe, 21 februari-5 april 1998, Toyota Municipal Museum of Art, Chunichi, 21 april-21 juni 1998, cat.nr. 3-004, p. 189 (één raam).
• 7 × Sikkensprijs, Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden, 20 februari-19 april 1998, geen catalogus (één raam).
• Dageraad van de moderne kunst. Leiden en omstreken 1890-1940, Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden, 2 april-29 augustus 1999, geen catalogus (één raam).
• Van Doesburg and the International Avant-Garde, Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden, 20 oktober 2009-3 januari 2010, Tate Modern, Londen, 4 februari-16 mei 2010, ISBN 978-1-85437-872-9, geen cat.nr., p. 247, plaat 21 in kleur op p. 95 (raam Museum De Lakenhal; als Stained-Glass Composition III: Teacher's house in Sint Anthoniepolder, municipality of Maasdam).

Noten