Hoofdwacht (Maastricht)

De Militaire Hoofdwacht
Locatie
Locatie	Maastricht, Vrijthof 25
Adres	Vrijthof 25
Coördinaten	50° 51′ NB, 5° 41′ OL
Status en tijdlijn
Oorspr. functie	militair gebouw
Start bouw	1736
Bouw gereed	1738
Verbouwing	1773
Bouwinfo
Architect	Hendrik Jacob Ghier
Bouwkosten	11.800 gulden
Erkenning
Monumentstatus	rijksmonument
Monumentnummer	27705
Portaal	Civiele techniek en bouwkunde

De Hoofdwacht is een voormalig militair gebouw aan het Vrijthof in de Nederlandse stad Maastricht. Vroeger waren hier de Garnizoenscommandant, de Krijgsraadkamer, de Officierswacht en de Soldatenwacht gevestigd.^[1]

Geschiedenis

De Hoofdwacht werd in Maastricht gebouwd in 1736 door Hendrik Jacob Giehr, ter vervanging van een oudere wacht uit 1642. In 1739 was dit gebouw klaar, maar al snel later werd duidelijk dat het een zeer slechte fundering had, waardoor de gevels scheurde. Daardoor werd in 1773 een verbouwing gedaan tot het huidige gebouw.^[2] Het is een neoclassicistisch gebouw gemaakt van Naamse steen, een steen zeer herkenbaar voor de regio (uit Namen). Wat bijzonder is voor een neoclassicistisch gebouw is de ingebouwde galerij.

De Hoofdwacht is het gebouw waar de belangrijkste mensen van binnen de stadswacht en het leger huisden. Zij hadden de verantwoordelijkheid om de sleutels van de stadspoorten en andere vestigingen te bewaken. De stadswacht werd vanuit hier uitgezonden naar de stadspoorten en het heeft dan ook een centrale ligging in de stad. Ook was er in de Hoofdwacht een militaire delegatie aanwezig, met munitie en kanonnen, die moesten zorgen voor een snelle respons bij naderend onheil. Voor de Hoofdwacht werd ook dagelijks wacht gehouden door de stadswacht. En op het Vrijthof, direct aan de Hoofdwacht gelegen, werden militaire exercities gedaan waarbij de soldaten geïnspecteerd werden. Ook werden hier lijfstraffen aan militairen uitgevoerd, omdat die werden opgelegd door de stadscommandant. Voor deze lijfstraffen stond een strafpaard standaard naast de Hoofdwacht.

Vanwege de ligging van Maastricht was het een strategische plek via waar legers de route noord-zuid vaak maakten via de Maasvallei. Dit maakte Maastricht een vesting- en garnizoensstad. Dit leidde er ook toe dat de stad verschillende belegeringen mee maakte, waarbij zowel Franse, Spaanse als Noordelijk Nederlandse legers de stad aan deden. De Hoofdwacht was in die tijden het commandocentrum van de legers die in Maastricht huisden.

Huidige tijd

Vanaf 1967 hield de Regimentscommandant van het Regiment Limburgse Jagers huis in de Hoofdwacht. Echter, op 9 maart 2006 verliet dit regiment, en daarmee de laatste militairen, Maastricht. Voor de Hoofdwacht was geen nieuwe bestemming voorhanden vanuit Defensie. Daarom heeft Defensie het gebouw verkocht aan de Gemeente Maastricht voor € 1.040.000. Burgemeester Gerd Leers kreeg uit handen van staatssecretaris Cees van der Knaap een oude sleutel overgedragen om zo symbolisch afstand te doen van het militaire verleden van Maastricht. De voorwaarde van verkoop vanuit Defensie was dat het gebouw een publieke functie kreeg.^[3] De gemeente Maastricht gebruikt de ruimte nu vooral als een tentoonstellingsruimte, en sinds 2016 is de Hoofdwacht ook te gebruiken als trouwlocatie.