Kurt Eisner
| Kurt Eisner | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Kurt Eisner in 1919, kort voor zijn moord
| ||||
| Geboren | 14 april 1867 Berlijn Pruisen | |||
| Overleden | 21 februari 1919 München | |||
| Religie | Joods | |||
| Minister President van Beieren | ||||
| Aangetreden | 1918 | |||
| Einde termijn | 1919 | |||
| Voorganger | Otto Ritter von Dandl | |||
| Opvolger | Johannes Hoffmann | |||
| ||||
Kurt Eisner (Berlijn, 14 mei 1867 – München, 21 februari 1919) was een Beiers journalist, dichter en politicus. Op 7 november 1918 leidde hij een opstand in Beieren en aansluitend was hij enkele maanden regeringsleider van de Vrijstaat Beieren.
Eisner was de zoon van de Joodse Emanuel Eisner, een bemiddelde fabrikant en Hedwig Levenstein. Eisner studeerde filosofie en ging aan het werk als journalist in Marburg. In 1892 trouwde hij met Elisabeth Hendrich, in 1917 scheidde hij van haar. Zijn tweede vrouw heette Elise Belli. In totaal had Eisner zeven kinderen.
Redacteur[bewerken | brontekst bewerken]
Sinds 1899 werkte Eisner als redacteur bij de sociaaldemocratische krant Vorwärts. Van 1890 tot 1895 was hij redacteur van de Frankfurter Zeitung waarin hij een aanvallend artikel schreef over Keizer Wilhelm II. Hiervoor belandde hij negen maanden in de gevangenis. Vanwege zijn revisionistische denkbeelden werd hij in 1905 door de krant ontslagen. In 1917 trad de pacifist Eisner uit de SPD wegens haar steun aan de Duitse oorlogsvoering. Hij sloot zich in dat jaar aan bij de linkse afsplitsing van de SPD, de USPD (Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands). In januari 1918 leidde hij een staking in een munitiefabriek in München. Samen met partijgenoten had hij tijdens de januari staking onmiskenbaar de fabrieksarbeiders tot verdere acties proberen aan te zetten, waarvoor hij gearresteerd werd. Toen Eisner als regeringsleider ook nog geheime officiële documenten publiceerde waaruit bleek dat Duitsland mee betrokken was bij het ultimatum van Oostenrijk aan Servië in juli 1914, werd dit door rechts als extra bewijs opgevat. Hij werd veroordeeld wegens 'verraad' en hij bracht negen maanden door in een cel van de Stadelheimgevangenis: in oktober werd hij vrijgelaten vanwege de 'pardonregeling'. Na zijn vrijlating organiseerde hij de revolutie die de monarchie in Beieren omverwierp.
Bekendheid[bewerken | brontekst bewerken]
In november 1918 leidde hij de Beierse Revolutie die de val bewerkstelligde van de Beierse koning Lodewijk III. Daarna nam hij als minister-president het bestuur over de Beierse Vrijstaat op zich. Reeds in december 1918 publiceerde hij documenten om Duitslands hoofdschuld aan de oorlog te bewijzen, wat hem in nationalistische kringen impopulair maakte.
Galerij[bewerken | brontekst bewerken]
Moord[bewerken | brontekst bewerken]
Na het onvermogen van de nieuwe regering om basisdiensten te leveren ten gevolge van het Verdrag van Versailles en de antisemitische dolkstootlegende, versloeg de Beierse Volkspartij de Onafhankelijke Sociaal Eisner-democraten bij de verkiezingen van januari 1919. In de Beierse Volksstaat kregen Kurt Eisner en de zijnen drie procent van de stemmen. Daarop diende hij zijn ontslag in. Op 20 februari 1919 hield Eisner nog een pacifistische toespraak in het Deutsche Theater te München. De journalist en schrijver Gustav Regler was hierbij aanwezig en berichtte hier ook over. Eisner was op 21 februari op weg naar de Landdag in München om zijn ontslag in te dienen bij het Beierse parlement, toen de nationalistische, adellijke ex-officier Anton Graaf von Arco auf Valley, student aan de universiteit van München, hem in de rug schoot. Minister van Onderwijs en Cultuur Johannes Hoffmann (SPD) volgde Eisner op aan het hoofd van een meerderheidscoalitie, maar de moord op Eisner leidde tot een nieuwe opstand: de oprichting van de Münchense Radenrepubliek door leden van de USPD en anarchisten. De macht in deze republiek werd uitgeoefend door afgevaardigden van arbeiders en boeren.
Herdenking[bewerken | brontekst bewerken]
In 1989 werd voor hem een monument opgericht op de plaats waar hij vermoord werd. Er staat te lezen: "Kurt Eisner, die de Beierse republiek uitriep op 8 november 1918 - later minister-president werd van de Republiek Beieren - werd hier vermoord op 21 februari 1919."
Werken[bewerken | brontekst bewerken]
- Psychopathia Spiritualis (1892)
- Eine Junkerrevolte (1899)
- Wilhelm Liebknecht (1900)
- Feste der Festlosen (1903)
- Die Neue Zeit (1919)
