Lantaarnpaal (Broek in Waterland)

Lantaarnpaal
	De hardstenen lantaarnpaal naast de brug aan het Kerkplein in Broek in Waterland
Locatie
Locatie	Kerkplein, Broek in Waterland
Adres	Kerkplein tegenover 13
Coördinaten	52° 26′ NB, 4° 60′ OL
Status en tijdlijn
Huidig gebruik	lantaarnpaal
Architectuur
Materiaal	natuursteen
Erkenning
Monumentstatus	rijksmonument
Monumentnummer	11047
Detailkaart
	;
Lijst van rijksmonumenten in Waterland
Portaal	Civiele techniek en bouwkunde

De lantaarnpaal op het Kerkplein in het Noord-Hollandse dorp Broek in Waterland staat nabij de brug en iets ten westen van de Kerk. De paal is gemaakt van hardsteen en de lantaarn is van koper. De lantaarnpaal is in de 18e eeuw gemaakt en werd na de Stormvloed van 1825 voorzien van een herdenkingsplaat op de voet. Het straatmeubilair werd op 2 juli 1968, onder nummer 11047, aangewezen als rijksmonument. Ook bij het huis Havenrak 25-29 staat nog een originele lantaarnpaal, deze maakt daar onderdeel uit van het rijksmonument Havenrak 27.^[1]^[2]

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

De lantaarnpaal maakt onderdeel uit van een serie van 61 lantaarnpalen, welke in 1786 geplaatst werden dankzij een legaat dat Geertje Pols een jaar eerder aan de gemeente naliet.^[3]^[4] De erfenis bestond uit een bedrag van ƒ 40.000. Er werd besloten om het bedrag te besteden aan de veiligheid van het dorp, door lantaarns in het dorp te plaatsen. De serie bestond uit 61 hardstenen palen en 70 koperen lantaarns, dus er werden meer lantaarns gemaakt dan palen. Een complete lantaarnpaal kostte 66 gulden, 2 stuivers en 4 duiten.^[4] De lantaarns werden in het begin alleen gedurende de winter tijdens maanloze nachten ontstoken. Voor het aansteken werden twee mannen aangesteld die per lantaarn 55 stuivers betaald kregen.

Naar aanleiding van de overstroming van 1825 werd in de voet van de lantaarn een herdenkingsmonument gemaakt. Het gaat om een gebeitelde tekst:

Hoogte van

het water

5febru.1825

In 2008 werden in Broek en Waterland een aantal moderne lichtarmaturen vervangen door 41 replica’s van de lantaarnpaal van Geertje Pols.^[5]

De meeste originele lantaarnpalen zijn verdwenen. Een enkeling is verplaatst, waaronder een naar het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Lijst van rijksmonumenten in Broek in Waterland

Zie de categorie Lantaarnpaal Kerkplein (Broek in Waterland) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Stenvert, Ronald, Kolman Chris; Ginkel-Meester, Saskia van; Stades-Vischer, Elisabeth, Monumenten in Nederland - Noord-Holland. Uitgeverij Waanders B.V. | Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist, "Broek in Waterland", p. 248. ISBN 978-9040091780. Gearchiveerd op 26 augustus 2022. Geraadpleegd op 26 augustus 2022.
↑ 11034 Havenrak 27 1151 AG te Broek in Waterland. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (11 februari 2022). Gearchiveerd op 26 augustus 2022. Geraadpleegd op 26 augustus 2022.
↑ Onthulling van de eerste van de 41 Dick Broeder ( replica's van de Geertje Pols ) lantaarnpalen.. Historische vereniging Oud Broek in Waterland (2008). Gearchiveerd op 25 augustus 2022. Geraadpleegd op 24 augustus 2022.
↑ ^a ^b Niemeijer, J.W. (maart 2008). Licht rond de achttiende-eeuwse straatlantaarns.. Gearchiveerd op 29 augustus 2022. Broeker bijdragen 36^e jaargang (55): pp. 510-513. ISSN:1875-3876
↑ DE NOOD VERLICHTING in Broek in Waterland. NHNieuws (10 april 2008). Gearchiveerd op 31 augustus 2022. Geraadpleegd op 31 augustus 2022 – via De Nood Verlichting op YouTube.

[1] Stenvert, Ronald, Kolman Chris; Ginkel-Meester, Saskia van; Stades-Vischer, Elisabeth, Monumenten in Nederland - Noord-Holland. Uitgeverij Waanders B.V. | Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist, "Broek in Waterland", p. 248. ISBN 978-9040091780. Gearchiveerd op 26 augustus 2022. Geraadpleegd op 26 augustus 2022.

[2] 11034 Havenrak 27 1151 AG te Broek in Waterland. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (11 februari 2022). Gearchiveerd op 26 augustus 2022. Geraadpleegd op 26 augustus 2022.

[3] Onthulling van de eerste van de 41 Dick Broeder ( replica's van de Geertje Pols ) lantaarnpalen.. Historische vereniging Oud Broek in Waterland (2008). Gearchiveerd op 25 augustus 2022. Geraadpleegd op 24 augustus 2022.

[bijdragen-4] Niemeijer, J.W. (maart 2008). Licht rond de achttiende-eeuwse straatlantaarns.. Gearchiveerd op 29 augustus 2022. Broeker bijdragen 36^e jaargang (55): pp. 510-513. ISSN:1875-3876

[5] DE NOOD VERLICHTING in Broek in Waterland. NHNieuws (10 april 2008). Gearchiveerd op 31 augustus 2022. Geraadpleegd op 31 augustus 2022 – via De Nood Verlichting op YouTube.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]