Leidsekade (Amsterdam)

Leidsekade
Leidsekade ingang Leidsegracht (circa 1900)
Geografische informatie
Locatie	Amsterdam
Stadsdeel	Amsterdam-Centrum
Wijk	Jordaan (deels)
Begin	Nieuwe Passeerdersstraat
Eind	Max Euweplein
Algemene informatie
Genoemd naar	Leiden
Naam sinds	1879

De Leidsekade is een straat in Amsterdam-Centrum.

Geschiedenis en ligging

De straat ligt op de noordoostelijke oever van de Singelgracht en wordt op een oude administratiekaart van de gemeente Amsterdam aangeduid als liggende tussen het Huis van Bewaring (ingang Weteringschans) en de Nieuwe Passeerdersgracht. Ze kreeg haar naam per raadsbesluit 19 november 1879 en werd vernoemd naar de stad Leiden; hier in de omgeving lag de Leidsepoort. In de jaren tachtig van de 19e eeuw werd een doorbraak gemaakt tussen de Leidsegracht en de Singelgracht, die mede bepalend werd voor het uiterlijk van de Leidsekade.

In de 21e eeuw is er qua ligging niets gewijzigd, maar luidt de omschrijving andersom; de lage huisnummers liggen nabij de Nieuwe Passeerdersstraat (bij de Koekjesbrug) en eindigt bij het voormalige Huis van Bewaring (Max Euweplein, c.q. Hein Donnerbrug).

Gebouwen

De Leidsekade kreeg opeenvolgende huisnummers mee, de overzijde aan de Singelgracht werd Nassaukade met eigen nummers. Opvallend is dat de huisnummering begint bij nummer 49, alsof de gemeente van plan was de kade noordwaarts te verlengen, maar daar is niets over bekend. De bebouwing kwam hier rond 1887 en sluit aan bij de inham naar de Leidsegracht, waarbij de Leidsekades overlopen in de kades van de Leidsegracht. Dit geldt ook voor de overzijde van de inham, waarbij de bebouwing meerondt op het oude bastion.

Monumenten

Hieronder een overzicht van een aantal gebouwen, waarvan een aantal tot gemeentelijk dan wel rijksmonument is verklaard:

Object	Bouwperiode	Monumentenstatus	Omschrijving	Afbeelding
Leidsekade 49, 50 en 51	1886	rijksmonument per 27 september 2001	Onderdeel van Nieuwe Passeerdersstraat 1; origineel een gymzaal, ontworpen door Jonas Ingenohl en Karel Muller in neorenaissancestijl 2e helft 19e eeuw; de panden aan de Leidsestraat waren woningen
Leidsekade 65, 66 en 67	1886	gemeentelijk monument per 23 mei 2006	Drie herenhuizen in neorenaissancestijl van laat 19e eeuw; drie teksten leesbaar Oost west, thuis best, Anno 1886 en De kunst is vryheid. Architect onbekend. De portiek van nr. 67 is opgefleurd door een tegeltableau (vrouw met kat, 1977) van Bea Peters.
Leidsekade 68-69	1883	gemeentelijk monument per 13 december 2005	Architect: Jan de Haan, beeldhouwwerk Johannes Franse
Leidsekade 70	1883	geen	Architect: Jan de Haan met opvallend tegelwerk in portiek
Ingang Leidsegracht
Leidsekade 76	1887	gemeentelijk monument per 14 februari 2006	Herenhuis naar ontwerp van Jacob van den Ban, huis is opgesierd met blauwe tegelfries waarin “anno 1887”. Stijl neorenaissance van laat 19e eeuw
Leidsekade 77	1880	gemeentelijk monument per 14 februari 2006	Herenhuis uit 1888 in eclectische bouwstijl gedecoreerd met festoenen. Gebouw ontworpen door Gerrit van Arkel; in de loop der jaren grondig aangepast en omgebouwd tot hotel.
Leidsekade 78, 79 en 80	1885	gemeentelijk monument per 14 februari 2006	Serie van drie woningen uit 1885 in neorenaissancestijl van laat 19e eeuw ontworpen door IJme Gerardus Bijvoets; in huis nummer 79 woonde ooit Greetje Zelle (Mata Hari); het is gebouwd op een trapeziumachtige plattegrond met een ronde zijde.
Leidsekade 81-86	1888	gemeentelijk monument per 14 februari 2006	Woonblok van zes woningen uit 1888 in de stijl traditioneel bouwen; architect onbekend;
Leidsekade 90	1938	geen	Een opvallend gebouw, dat in de loop der jaren steeds verder verbouwd werd en geen monument is, is dat van Theater Bellevue; het werd in 1938 dusdanig verbouwd onder leiding van architecten J.G. Heineman en M. Ketting dat het als een anachronisme tussen de overige bebouwing staat. In 1997 volgde nog een nieuwe entree van Friedjof van den Berg.
Leidsekade 97/Leidseplein 28	1900 1927	rijksmonument	Totale gebouw is in gebruik bij American Hotel (foto van deel Leidsekade)
Leidsebrug		rijksmonument	Architect Piet Kramer met beeldhouwwerk van Johan Polet
Leidsekade 98-99 Leidseplein 35	1880	gemeentelijk monument per 12 december 2009	woon/winkelpanden op oorspronkelijke adressen Leidsekade 93a/Leidseplein 27 uit 1880 in neorenaissancestijl van laat 19e eeuw ontworpen door R. Cruyff en H. Schouten; in 1934 voorzien van een nieuwe betonnen ondergevel naar ontwerp van Karel Sijmons van bureau Piet Zanstra, Jan Giesen en Sijmons; door toepassing van beton konden grotere etalages gerealiseerd worden.
Leidsekade 102	1872	gemeentelijk monument per 14 februari 2006	Woonhuis ontworpen door timmerman T. van den Oever. Vele jaren was hier Dansinstituut Oostervink gevestigd. In de portiek is een muurschildering met pastoraal landschap gezet.

Kunst

Er is geen kunst in de openbare ruimte te vinden.

Bronnen, noten en/of referenties

• Leidsekade volgens BAG via data.amsterdam.nl
• BAG-viewer
• Monumentenregister voor rijksmonumenten; Monumentenkaart Amsterdam
• 'Stadsatlas Amsterdam. Stadskaarten en straatnamen verklaard', Bakker, Martha (red.) (1998). Derde druk in 2006. Amsterdam Publishers [etc.]. ISBN 90-74891-31-4
• Die Verheelinghe; geschiedenis van de Leidsegracht e.o. - theobakker.net
• De coördinaten zijn van het zuidelijk deel ter hoogte van Theater Bellevue

---