Naar inhoud springen

Mongools

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Ongast (overleg | bijdragen) op 21 mrt 2020 om 20:59. (Actualisering van de schriftsituatie in Mongolië.)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Mongools
Naam (taalvarianten)
Mongools /Mongɣol kele/ ᠮᠣᠨᠭᠭᠣᠯ ᠬᠡᠯᠡ
Mongoolse pinyin ?
Mongools cyrillisch Монгол хэл
IPA (Mongools) [mɔngɔl xɮ]
Mongools
Gesproken in China, Kirgizië, Mongolië en Rusland
Sprekers ca. 10 miljoen
Rang ca. 90
Taalfamilie
Alfabet Cyrillisch
Officiële status
Officieel in
Taalorganisatie geen
Taalcodes
ISO 639-1 mn
ISO 639-2 mon
ISO 639-3 mon
Portaal  Portaalicoon   Taal

Het Mongools is de moedertaal van de meeste inwoners van Mongolië, van wie de meesten het dialect van de Khalkha-Mongolen spreken. De taal wordt ook gesproken in de omliggende gebieden in provincies van China en Rusland. Het behoort tot de Mongoolse talen, die volgens sommige taalkundigen kunnen worden ondergebracht in de Altaïsche taalfamilie, waartoe ook het Turks behoort. Van de naar schatting 10 miljoen Mongolen wonen 6 miljoen in China, 3 miljoen in Mongolië en 650.000 in Rusland.

Andere Mongoolse talen zijn het Kalmuks, dat gesproken wordt bij de Kaspische Zee, het Boerjatisch in Oost-Siberië, het Moghol in Afghanistan en een aantal kleinere talen in China.

Schrift

Kaart van de verschillende Mongoolse talen

Het Mongools wordt in verschillende alfabetten geschreven. Het Mongoolse alfabet werd gecreëerd in de 12e eeuw en heeft sindsdien een aantal transformaties ondergaan. In 1941 is het alfabet in Mongolië door een aangepast cyrillisch alfabet/(Russisch Mongools) vervangen. Dit alfabet is gelijk aan het Russische alfabet met als extra letters de ө (eu) en de ү (oe). China is nu het enige land waar het Mongoolse alfabet wordt gebruikt in plaats van cyrillisch alfabet. De overheid van Mongolië heeft in 2020 besloten dat het cyrillische alfabet in 2025 weer plaats gemaakt moet hebben voor het Mongoolse. Op dit moment wordt het in Mongolië niet vaak gebruikt, maar op de Mongoolse bankbiljetten staan wel zinnen in dit schrifttype.

Pos. Cyrillisch Naam IPA ISO 9 Uitspraak
1 Аа а (aa) a a a
2 Бб бэ (bè) p, p b b
3 Вв вэ (vè) w̜, w̜ʲ v v/w
4 Гг гэ (gè) ɡ, ɡʲ, ɢ g g (zoals in het Engels, Frans en Duits)
5 Дд дэ (dè) t, tʲ d d
6 Ее е (je) ji~jθ e je
7 Ёё ё (jo) ë jo
8 Жж жэ (djè) ž zj
9 Зз зэ (tzè) ts z ts/z
10 Ии и (ie) i i i
11 Йй хагас и (chagas ie, halve ie) i j j
12 Кк ка (ka) kʰ, kʲʰ, x, xʲ k k
13 Лл эл (èl) ɮ, ɮʲ l l
14 Мм эм (èm) m, mʲ m m
15 Нн эн (èn) n, nʲ, ŋ n n
16 Оо о (oo) ɔ o o
17 Өө ө (ö) ө~o ô eu/ö (zoals in het Duits)
18 Пп пэ (pè) pʰ, pʰʲ p p
19 Рр эр (èr) r, rʲ r r
20 Сс эс (ès) s s s
21 Тт тэ (tè) tʰ, tʰʲ t t
22 Уу у (oe) ʊ u oe (vanuit de keel)
23 Үү ү (ü) u ü oe (voor in de mond)
24 Фф фэ, фа, эф (fè, faa, èf) f, pʰ f f
25 Хх хэ, ха (chè, cha) x, xʲ h g (zowel hard als zacht)
26 Цц цэ (tsè) tsʰ c ts
27 Чч чэ (tjè) tʃʰ č tsj
28 Шш ша, эш (sja, èsj) ʃ š sj
29 Щщ ща, эшчэ (sjtja, èshtjè) (ʃt͡ʃ)) ŝ sjtsj
30 Ъъ хатуугийн тэмдэг (chatoegien tèmdèg, hard teken) geen ʺ " (maakt de klinker ervoor harder van klank)
31 Ыы эр үгийн ы (èr oegien ie, mannelijke ie) i y ie
32 Ьь зөөлний тэмдэг (tzeulnie tèmdèg, zacht teken) ʲ ʹ ' (maakt de klinker ervoor zachter van klank)
33 Ээ э (è) e~i è è/ì
34 Юю ю (joe) jʊ, ju û joe
35 Яя я (ja) ja â ja

Externe link

Mongoolse Tögrög (₮) met woorden in het Mongools alfabet