Ouderogge

Koppelingen toevoegen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Het door Jan Cornelisz. gegoten standbeeld van Erasmus te Rotterdam

Ouderogge was een Nederlandse bronsgietersfamilie die drie generaties lang in Amsterdam en Rotterdam klokken, kanonnen, beeldhouwwerken en klein gietwerk heeft gegoten. Jan Cornelisz. Ouderogge (Amsterdam, 1573 of 1574 - Rotterdam, 29 augustus 1625) was klokkengieter te Amsterdam en meer algemeen bronsgieter in Rotterdam. Zijn zoons Cornelis (1599-1672) en Dirk (na 1600-1645) zetten zijn onderneming voort; na hun overlijden was het Cornelis' zoon Johannes (1640-?) die als laatste Ouderogge de bronsgieterij beoefende.

Jan Cornelisz. Ouderogge[bewerken | brontekst bewerken]

Jan Cornelisz. Ouderogge (Amsterdam 1573 of 1574 - Rotterdam 29 augustus 1625), zoon van Cornelis Jan Symonsz. en Marie Gerrits Ouderogge, gehuwd in 1598 met Hillegont Dirks Strijckers, woonde begin 1613 als klokken- en kanongieter aan de Heiligenweg te Amsterdam. Zijn productie kan geschat worden aan “totaal gewicht” van geleverd geschut aan de Admiraliteit te Amsterdam en bedraagt daar in de jaren 1613 tot 1616 ongeveer 145.000 ponden (ongeveer 50 stuks)[1]. Op een onbekende datum, niet zo lang daarna, werd hij door de Admiraliteit op de Maze uitgenodigd naar Rotterdam te komen. De Admiraliteit had in 1613 een aantal panden en percelen tussen de Hoogstraat en de Kipstraat verkregen en stichtte daar in het pand 'De Gloeyende Oven' en de panden ernaast een geschutshuis en gieterij. Jan Ouderogge, een bekwaam bronsgieter, voorzag Rotterdam en de Admiraliteit van een groot aantal kanonnen en andere kleine en grote gietstukken.

Onder zijn leiding werd aan de Hoogstraat in Rotterdam in de nieuwe gieterij in 1621 de grote luidklok van 9417 pond van de St. Laurenstoren gegoten, en het jaar daarop het bronzen standbeeld van Erasmus, ontwerp van Hendrick de Keyser. Nog een jaar later, in 1623, verliet weer een luiklok van ongeveer 10.000 pond de bronsgieterij aan de Hoogstraat. Niet zeker is of die ook door Jan Ouderogge werd gegoten, omdat ook de bronsgieter Van der Put van deze gieterij gebruik maakte. Beide klokken werden in 1661 verkocht aan geschutgieter Gerard Koster te Amsterdam om het klokkenspel van Hemony te betalen. Jan Ouderogge goot ook de bronzen kanonnen die de slechte ijzeren op de vestingwerken van Rotterdam moesten vervangen, aangezien deze gevaarlijk waren voor de Rotterdammers zelf.

Er is een brief bekend waarin hij via ridder Theodoor Rodenburg (die tegenwoordig vooral bekend is als schrijver, maar ook ambassadeur in Denemarken is geweest) solliciteert bij de Deense koning. Als aanbeveling gold dat Ouderogge 46 ‘metalen’ ofwel bronzen, zeer goede ‘canons’ van een kaliber 18 en 24 pond had gegoten, die alle tests hadden doorstaan. Maar de aanbeveling liep op niets uit en Jan bleef in Rotterdam, waar hij in 1625 overleed en in de Grote- of Sint-Laurenskerk begraven werd. Zijn grafzerk in renaissancestijl bevindt zich in een van de kapellen en is versierd met een bronzen wapenschild en een bronzen plaat met tekst.

Cornelis en Dirk[bewerken | brontekst bewerken]

Cornelis Ouderogge, die in 1631 trouwde met Cornelia Dirks Nobel, en Dirk, die in datzelfde jaar met Catharina Gerrits van Nieuwenhuysen getrouwd was, goten zowel klokken als kanonnen, maar ook kleiner gietwerk - zo zijn er twee vijzels bekend met de naam van Cornelis erop. Hij was de technische man, Dirk was waarschijnlijk meer organisator en administrateur. Van de klokken zijn er dertien bekend, voornamelijk bestemd voor steden en dorpen in de omgeving. Na Dirks overlijden (voor 3 oktober 1649) zou Cornelis nog meer dan twintig jaar werkzaam blijven, voornamelijk als kanonnengieter. In 1645 werd een kanon gegoten van het kaliber waarvan de stad er reeds drie bezat en die, naar men kan aannemen, door zijn vader waren gemaakt.

Voor twee Engelsen werden in 1639 zes veldstukken gegoten ‘gelijk de prins van Oranje gebruikt’. Er zijn uit de archieven van Rotterdam en '’s-Rijks Gieterij' 14 kanonnen bekend die door Cornelis zijn gegoten tussen 1641 en 1671. Zij hebben tot het begin van de 19e eeuw dienstgedaan op de stadswallen van Rotterdam, waar ze bij feestelijke gelegenheden werden afgevuurd, maar in 1830 zijn ze afgevoerd als 'voor gebruik ongeschikt' en versmolten.

Het ligt voor de hand dat niet alleen de vroedschap van Rotterdam behoefte had aan kanonnen, maar meer nog de Admiraliteit op de Maze, die vader Jan naar Rotterdam had gehaald. Op ieder (oorlogs)schip waren er minstens tien in brons. De rest (soms tot 60 stuks totaal) was van ijzer. De bronzen kanonnen konden worden gerevideerd en werden achtereenvolgens op verschillende schepen gebruikt, maar er moeten er toch honderden zijn gegoten, en uiteindelijk zijn versmolten. Vader Jan had er immers volgens bovengenoemde ridder Rodenburg ook 46 gegoten, hetgeen aardig klopt met de 145.000 pond, die aan de Admiraliteit geleverd werd!

Verder bestaat er een overeenkomst van 27 februari 1668 waarbij de vroedschap van Rotterdam besloot om jaarlijks twee stukken van een kaliber van 12 pond te doen gieten. Van het verloop is weinig bekend, alleen een opdracht van 30 april 1671 tot het gieten van vier metalen (bronzen) kanonnen door Cornelis Ouderogge. Voor het gieten was natuurlijk brons nodig, waarvoor niet alleen nieuw brons werd gebruikt, maar ook oude kanonnen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een akte van 10 juni 1671, waarin Cornelis van een Amsterdamse koopman twee metalen kanonnen van in totaal 10.800 pond als grondstof koopt. Spoedig daarna overleed hij, want op 9 juni 1672 werd hij in de Grote Kerk bij zijn ouders begraven. Deze zerk is aanwezig in een kapel. Zijn broer Dirk is daar eveneens begraven, maar in een apart graf.

Johannes Ouderogge[bewerken | brontekst bewerken]

Zijn zoon Johannes, die in 1679 zou trouwen met Catharina Stalpert van der Wiele, zette het bedrijf voort en voorzag weer een vijftal torens van luiklokken. Ook sloot hij in 1682 een contract met koning Karel I van Engeland tot levering van 'acht kanonnen met lofwerk'. Vóór 1709 verhuisde hij naar Den Haag, waar hij ging werken in de gieterij aan de Nieuwe Uitleg, die in 1665 was gebouwd. Hij is daar op een onbekende datum overleden.

Nog bestaand werk[bewerken | brontekst bewerken]

Bij het duiken op scheepswrakken zijn enkele kanonnen geborgen, zoals dat van de Zeven Provinciën. Het is gegoten in 1667 door Cornelis Ouderogge en na 120 jaar opnieuw uitgeboord en in gebruik gekomen op ’s lands linieschip Delft. Dat schip is in 1797 vergaan, maar het kanon werd bij het wrak opgedoken in 1994 en ligt nu op de Scheepswerf De Delft. Er zijn bij het Maritiem Museum Rotterdam nog twee kanonnen aanwezig. In de tuin van het Militaire Museum van Istanbul ligt een kanon met de tekst: "OUDEROGGE HAGA 1709". Dit kanon moet dus door Johannes gegoten zijn, waarschijnlijk in Den Haag aan de Nieuwe Uitleg.Verder is er het in 1622 door Jan Cornelis Ouderogge gegoten bronzen standbeeld van Erasmus, ontworpen door Hendrick de Keyser, dat nu op het Grotekerkplein bij de Grote- of Sint-Laurenskerk te Rotterdam staat. Ook van de door de Ouderogge's gegoten klokken zijn er nog vele in gebruik, zoals de klok van de halfuurslag van de toren van de Grote Kerk van Dordrecht en vele andere kleine, volgens onderstaande opsomming. Zelfs in Schotland zijn nog verschillende kleinere klokken van de Ouderogges in gebruik.[2] [3] [4]

Overzicht werken (selectie)[bewerken | brontekst bewerken]

Voor zover bekend zijn de maten van de kanonnen weergegeven in ponden (gewicht/kaliber)

titel/omschrijving aantal locatie jaar maker bewaard bron
geschutsmodel kanon-18kg 1 Rijksmuseum Amsterdam(NG-NM-9803-A) 1649 Cornelis ja cat Rijksmuseum Amsterdam
geschutsmodel kanon 1 Museum Boymans(Div. M 38 (KN&V)) 1650(ca) Cornelis ja cat Museum Boymans
geschutsmodel kanon 1 Museum Rotterdam(71621-1.A-B) 1671 Cornelis ja cat Museum Rotterdam
geschutsmodel kanon 1 Particulier 1646 Cornelis ja Veilinghuis Italië
kanon 46 ?? ?? Jan-Cornelis nee E. Wiersum-Th. Rodenburg
kanon-4275/24pond 1 Depot marine Lelystad 1631 Jan-Cornelis ja website
kanon 2 Engelse edelen 1639 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3065pond 1 Nieuwe Bolwerk Rotterdam 1641 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3042pond 1 Nieuwe Bolwerk Rotterdam 1645 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-2475pond 1 Hist. Museum Rotterdam 1645 Cornelis ja website
kanon-nr 73Z 1 Maritiem museum Rotterdam(cat1914) 1662 Cornelis ja cat Mar.Mus.Rot.
kanon-nr 785 1 Maritiem museum Rotterdam(cat1824) 1666 Cornelis ja cat Mar.Mus.Rot.
kanon-1765pond 1 Linieschepen Zeven Provinciën-Delft 1667 Cornelis ja Fisher
kanon-3015pond 1 Nieuwe Bolwerk Rotterdam 1668 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3075pond 1 Nieuwe Bolwerk Rotterdam 1668 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3065pond 1 Nieuwe Bolwerk Rotterdam 1668 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3015pond 1 Nieuwe Bolwerk Rotterdam 1670 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-2919pond 1 Nieuwe Bolwerk Rotterdam ?? Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3025pond 1 Oude Hooft Bolwerk Rotterdam 1670 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3040pond 1 Oude Hooft Bolwerk Rotterdam 1670 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3050pond 1 Oude Hooft Bolwerk Rotterdam 1670 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-2970pond 1 Oude Hooft Bolwerk Rotterdam 1671 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3010pond 1 Oude Hooft Bolwerk Rotterdam 1671 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-3000pond 1 Oude Hooft Bolwerk Rotterdam 1671 Cornelis nee E. Wiersum
kanon-2995pond 1 Oude Hooft Bolwerk Rotterdam 1671 Cornelis nee E. Wiersum
kanon 8 Engeland/Schotland 1682 Johannes nee E. Wiersum
kanon-36pond 1 Legermuseum Delft 1700 Johannes ja website
kanon- 1 Legermuseum Delft 1700 Johannes ja website
kanon-24pond 1 Legermuseum Delft 1702 Johannes ja website
kanon-24pond 1 Legermuseum Delft 1702 Johannes ja website
kanon- 1 Legermuseum Delft 1702 Johannes ja website
kanon- 1 Legermuseum Delft 1704 Johannes ja website
mortier-75pond 1 Legermuseum Delft 1697 Johannes ja website
mortier-75pond 1 Legermuseum Delft 1697 Johannes ja website
mortier-100pond 1 Legermuseum Delft 1701 Johannes ja website
mortier-100pond 1 Legermuseum Delft 1701 Johannes ja website
mortier-50pond 1 Legermuseum Delft 1709 Johannes ja website
mortier-50pond 1 Legermuseum Delft 1709 Johannes ja website
kanon 1 Military Museum Istanbul 1709 Johannes ja Lambrecht Kok
Luiklok-9417pond Rotterdam, St. Laurenstoren 1621 Jan Cornelis nee E. Wiersum
Luiklok Oostvoorne 1629 Jan Cornelis ?? E. Wiersum
Luiklok Biert-Simonshaven 1633 Cornelis ?? E. Wiersum
Luiklok-42cm 1 Heenvliet 1634 Cornelis en Dirk ja E. Wiersum, Rijksmonumentenregister
Luiklok-95cm 1 Hellevoetsluis (Nieuw Helvoet) 1634 Cornelis en Dirk ja Rijksmonumentenregister (E. Wiersum)
Luiklok Charlois 1637 Cornelis ?? E. Wiersum
Luiklok Amstelveen 1642 Cornelis en Dirk ja, doch gebarsten E. Wiersum, C. van der Giessen
Luiklok-66cm 1 Den Bommel 1642 (1647) Cornelis en Dirk ja Rijksmonumentenregister (E. Wiersum)
Luiklok Nieuwer-Amstel 1642 Cornelis ?? E. Wiersum
Luiklok-49cm 1 Piershil 1642 Cornelis en Dirk ja E. Wiersum, Rijksmonumentenregister
Luiklok-78cm 1 Nieuw Beijerland-prot. Kerk 1643 Cornelis en Dirk ja website, Rijksmonumentenregister
Luiklok Zuid Beijerland 1645 Cornelis bij brand verloren E. Wiersum
Luiklok-75cm 1 Geertruidenberg-Geertruidskerk 1647 Cornelis en Dirk ja website, Rijksmonumentenregister
Luiklok-66,8cm 1 Goedereede 1647 (1642) Cornelis en Dirk ja Rijksmonumentenregister (E. Wiersum)
Luiklok 1 Stadhuis Vlaardingen 1650 Cornelis ?? E. Wiersum
Luiklok Middelharnis ??? Cornelis ?? E. Wiersum
Luiklok Heilig-Kruiz Kerk, Stirling, Schotse 1657 Cornelis Yes Dove's Guide
Luiklok-169cm 2600kg 1 Dordrecht-Grote Kerk half-uur slag 1681 Johannes ja website, Rijksmonumentenregister
Luiklok 1 Bleiswijk 1687 Johannes ja E. Wiersum, website
Luiklok 1 Noordwijk-Jeroenskerk 1690 Johannes ja website
Luiklok 1 Voorschoten 1704 Johannes nee (confiscatie en omsmelting 1943) E. Wiersum, website
Luiklok-100cm 1 Zevenhuizen 1709 Johannes ja E. Wiersum, Rijksmonumentenregister
Standbeeld Erasmus Rotterdam 1622 Jan Cornelis ja
vijzel-d24cm (met stamper) 1 Rijksmuseum Amsterdam(BK-15505-A) 1637 Cornelis of Dirk ja cat Rijksmuseum Amsterdam
vijzel-d17cm 1 Rijksmuseum Boerhaave(V03737) 1646 Cornelis ja cat Rijksmuseum Boerhaave
vijzel-d15,5cm 1 Rijksmuseum Boerhaave(V03736) 1647 Dirk ja cat Rijksmuseum Boerhaave
vijzel-d18cm 1 Museum Rotterdam(71517) 1647 Cornelis en Dirk (toegeschreven) ja cat Museum Rotterdam
vijzel museum particulier 1647 Cornelis ?? E. Wiersum
vijzel-14cm museum particulier 1649 Cornelis ?? E. Wiersum
vijzel-d23cm 1 Museum Rotterdam(71516) 1649 Cornelis en Dirk ja cat Museum Rotterdam

Bronnen[bewerken | brontekst bewerken]

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ouderogge&oldid=64737720"