Overleg:Bijlmer (gehucht)

Geen kerkje maar een rechthuis

Op verschillende kaarten heb ik in het gebied dat in dit Wikipedia-artikel genoemd wordt ("ten noordoosten van het Bijlmermeer dat lag aan het Weesperzandpad (de huidige Provincialeweg)") een Rechthuis zien staan, en niet een kerkje. Het gebouw leek wel op een kerkje (met een torentje en een klok die geluid werd) maar het was een rechthuis. In ieder geval in 1795 volgens de dorpsbeschrijver van Ollefen (De Nederlandsche stad- en dorp-beschrijver; Lieve van Ollefen, bij H.A. Banse 394 pagina's, in te zien via Google books). "Het eenige dat wij onder dit artikel kunnen aantekenen, is het Rechthuis van de Bijlemer, staande aan het begin van het grondgebied, van den kant van het Weesper - tolhek gerekend: het is een net vierkant maar klein gebouw , hetwelk echter niets bijzonders aan zig heeft, zo min van binnen als van buiten. Er staat een aardig klein torentjen op, waarin een klok, die van binnen getrokken wordt dezelve wordt geluid bij gelegenheid van eene of andere gerechtlijke afleezing."

Verder ben ik benieuwd of de auteur van het artikel nog nadere informatie heeft over de gevelsteen die in de boerderij Kijkuit werd gemetseld. Deze boerderij is gesloopt. Wat stond er op deze gevelsteen en is deze misschien elders weer geplaatst? Is er nog iets naders bekend over de persoon die gezorgd heeft voor de verplaatsing van de gevelsteen: C.H. Ciriaci?

Ik heb allerlei pogingen ondernomen om de afleveringen van de Echo, waarnaar in het artikel verwezen wordt, boven water te krijgen, maar dat is niet gelukt. Niet bij de uitgever, niet bij het Amsterdams stadsarchief, en niet bij de Koninklijke Bibliotheek. Ik ben erg benieuwd wat er in die artikelen staat dat niet op de Wikipedia-pagina staat.

Als iemand mij verder kan helpen, heel graag. Dan kunnen we daarna gezamenlijk tot meer uitgebreide informatie en misschien meer correcte berichtgeving komen.

Met vriendelijke groet,

Reynout van der Poel ReynoutvanderPoel (overleg) 11 okt 2023 14:51 (CEST)

 Opmerking Een ping ihb aan @Bijwyks, die over de gevelsteen heeft geschreven eh de bron van de Echo lijkt te hebben. — Chescargot ツ (overleg) 11 okt 2023 15:14 (CEST)

Op Overleg Weesperkarspel is op 5 juli 2005 (meer dan 18 jaar geleden) door een anoniem deze opmerking geplaatst: In de Bijmermeerpolder, gemeente Weesperkarspel, heeft een kerkje gestaan ten behoeve van de polderjongens, degenen die waren ingehuurd om sloten te graven voor de polder. Nadat het kerkje is afgebroken is de gevelsteen in de varkensschuur van de boerderij Kijkuit gemetseld. Hierop staat de naam van de schenker vermeld: C.H. Ciriagi en de datum 27 juli 1840. (anoniem commentaar 5 juli 2005)

Hier wordt over een kerkje gesproken dat door de polderjongens werd gebruikt. Wellicht werd het rechthuis ook als kerkje gebruikt? Evert Verhagen spreekt in zijn boek (dat ik bezit) ook over een "gehucht met een kerkje". Als het geen kerk was dan zou het gehucht een buurtschap moeten zijn. De artikelen stonden in papieren Echo's en zijn ook al uit 2016 en die heb ik niet meer in bezit. De Echo bestaat ook al jaren niet meer.Bijwyks (overleg) 13 okt 2023 09:17 (CEST)

Er zijn twee intrigerende kwesties: de plaats van het "kerkje" en de toevoeging over Ciriaci.

Over het kerkje, dat ook in het boek van Erik Verhagen wordt genoemd: in het boek "Ridders in de Bijlmer" van Evert van Voskuilen is op twee plaatsen een kapel te zien. Aan de zuidzijde van het Bijlmermeer (rond 1300; pagina 47) en later de zuidzijde van de polder (1647, de kaart van Douw & Pieterszoon van Brouckhuysen, pag 55). Dat op een zeker moment gedacht is dat het kerkje/de kapel aan de noordzijde heeft gestaan komt misschien door de kaart van Jan Wandelaar (1781)

https://objects.library.uu.nl/reader/viewer.php?obj=1874-275163&pagenum=14&lan=nl

Daarop staat het rechthuis afgebeeld dat op het eerste gezicht wel iets wegheeft van een kerkje, zeker door het torentje dat er op staat.

Dan de toevoeging over Ciriaci. (Wat jammer dat deze toevoeging anoniem gedaan is. Dat betekent vermoedelijk dat het spoor naar nadere informatie dood loopt. Of is er toch een mogelijkheid om in contact te komen met degenen die die informatie heeft aangeleverd?) De toevoeging is zeer gedetailleerd. Je zou zeggen: zoiets verzin je niet. De persoon Ciriaci komt dan ook op meerdere plaatsen voor in de archieven van het heemraadschap Bijlmermeer. Hij was heemraad (van 1844 tot circa 1850) en er zijn in het archief brieven van hem bewaard over diverse polder aangelegenheden.

Ook de boerderij Kijkuit heeft bestaan. Deze lag aan de zuidelijke ringsloot van de Bijlmermeer. In de beeldbank van het stadsarchief bevindt zich een foto van deze boerderij (boer Verheul). Er zijn dus wel degelijk aanknopingspunten voor deze toevoeging, maar er blijven diverse vragen onbeantwoord:

• Wat was er bijzonder aan die gevelsteen / wat stond erop / is hij nog ergens?
• Wat was de relatie tussen Ciriaci en de boerderij Kijkuit?
• Hoe komt degene die de toevoeging gedaan heeft aan de informatie?

Ik ben bezig met een artikel voor een buurt bulletin over het rechthuis dat in Bijlmerweide Noord heeft gestaan. Intussen is  ook in samenspraak met een van de archeologen van de gemeente Amsterdam de exacte locatie van het voormalige rechthuis bepaald. Als ik alle informatie bij elkaar heb wil ik er wel een Wikipedia-pagina over maken. De tekst die over het gehucht Bijlmer, kunnen we dan misschien tegen die tijd aanpassen. ReynoutvanderPoel (overleg) 3 nov 2023 21:31 (CET)

Volgens mij waren de stukjes in de Echo (toen elke week een wetenswaardigheid over Weesperkarspel) afkomstig van

|Historische kring Driemond (inmiddels opgeheven).Bijwyks (overleg) 15 okt 2023 11:33 (CEST)

Als ik kijk naar de ontstaansgeschiedenis van de pagina over het gehucht Bijlmer, denk ik dat die Echo misschien toch minder belangrijk is als bron dan ik eerder dacht. Ik vermoed dat de Echo artikelen vooral betrekking hadden op het buurtschap Hoog Bijlmer, in het zuiden van de polder. ReynoutvanderPoel (overleg) 3 nov 2023 21:34 (CET)