Penta-erytritol
| Pentaerytritol | ||||
|---|---|---|---|---|
| Structuurformule en molecuulmodel | ||||
| ||||
Structuurformule van pentaerytritol
| ||||
| Algemeen | ||||
| Molecuulformule | C5H12O4 | |||
| IUPAC-naam | 2,2-bis(hydroxymethyl)-1,3-propaandiol | |||
| Andere namen | tetrakis(hydroxymethyl)methaan, monopentaerytritol, pentaerytriet | |||
| Molmassa | 136,15 g/mol | |||
| SMILES | OCC(CO)(CO)CO
| |||
| CAS-nummer | 115-77-5 | |||
| Wikidata | Q421828 | |||
| Fysische eigenschappen | ||||
| Aggregatietoestand | vast | |||
| Kleur | wit | |||
| Dichtheid | 1,396 g/cm³ | |||
| Smeltpunt | 260 °C | |||
| Oplosbaarheid in water | ca. 25 g/L | |||
| Goed oplosbaar in | warm water | |||
| Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar). | ||||
| ||||
Pentaerytritol is een vierwaardig alcohol dat gebruikt wordt bij de productie van alkydharsen, harsesters, explosieven en smeermiddelen (de 'penta' in de naam wijst op de vijf koolstofatomen in de molecule). Het is een geurloze, witte, kristallijne vaste stof. Pentaerytritol is niet ingedeeld als een gevaarlijk product. De stof is niet gemakkelijk bioafbreekbaar, maar heeft een zeer laag potentieel voor bioaccumulatie.
Synthese
Pentaerytritol wordt gemaakt uit formaldehyde en aceetaldehyde. Bij deze reactie worden ook dipentaerytritol en tripentaerytritol als nevenproducten gevormd. Er zijn bijgevolg verschillende kwaliteiten pentaerytritol op de markt, naargelang de hoeveelheid van deze onzuiverheden in het eindproduct: de meest voorkomende is "mono penta" met ca. 98% zuiverheid; daarnaast bieden de producenten ook "technische" kwaliteit aan (ca. 88% zuiverheid) en "nitraat"kwaliteit (ca. 99% zuiverheid).
Toepassingen
Pentaerytritol is een intermediaire stof bij de productie van een aantal andere stoffen:
- Pentaerytritol is wereldwijd het meest gebruikte meerwaardige alcohol voor de productie van alkydharsen. 60 à 70 % van alle pentaerytritol wordt hiervoor gebruikt. Alkydharsen zelf worden vooral in coatings gebruikt.
- synthetische smeermiddelen voor koelkastcompressoren
- harsesters die als tackifier (kleefkrachtversterker) in lijmen worden gebruikt
- de explosieve stof pentaerythritoltetranitraat (PETN)
- stabilisatoren voor polyvinylchloride, enz.