Rein van Bemmelen

Rein van Bemmelen
Persoonlijke gegevens
Volledige naam	Reinout Willem van Bemmelen
Geboortedatum	14 april 1904
Geboorteplaats	Jakarta
Overlijdensdatum	19 november 1983
Overlijdensplaats	Oberdrauburg
Nationaliteit	Nederlands
Academische achtergrond
Alma mater	Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Wenen
Wetenschappelijk werk
Vakgebied	Aardwetenschappen
Universiteit	Rijksuniversiteit Utrecht
Soort hoogleraar	gewoon hoogleraar
Bekende werken	Geologie van Indonesie, Undatie Theorie

Reinout Willem (Rein) van Bemmelen (Batavia, 14 april 1904 - Unterpirkach, Oostenrijk, 19 november 1983) was een Nederlands geoloog.

Biografie

Zijn vader was Willem van Bemmelen, de directeur van het Magnetisch, Meteorologisch en Seismologisch Observatorium. Toen hij acht jaar oud was nam zijn vader hem mee naar de top van een vulkaan bij Bandung, waarna hij besloot geoloog te worden. In 1920 ging hij naar Nederland, waar hij aan de Technische Universiteit Delft mijnbouwkunde studeerde onder professoren H.A. Brouwer en Gustaaf Molengraaff. In 1927 behaalde hij zijn doctoraal en hetzelfde jaar nog promoveerde hij cum laude met een onderzoek naar de geologie van de Betische Cordillera in Zuid Spanje.

Na een kort verblijf in Napels, waar hij vulkanologie studeerde ging Van Bemmelen terug naar Nederlands-Indië, waar hij voor de Dienst der Mijnbouw de geologie van Sumatra en Java in kaart bracht. In de jaren 1933-1935 studeerde hij bodemkunde aan de Technische Universiteit Wenen. In 1940 werd hij hoofd van de Vulcanologische Dienst van Nederlands-Indië. Behalve een aantal geologische kaarten publiceerde hij artikelen over vulcanotectoniek, de oorsprong van magma's en pyroclastische gesteenten en over structurele geologie.

In 1930 trouwde hij met Lucie van den Bos, en in 1932 werd hun enige kind Nout geboren. Met de Japanse bezetting van Nederlands-Indië werden Van Bemmelen en zijn vrouw van 1942 tot 1945 in verschillende gevangenenkampen ondergebracht. Na de bevrijding vertrok het gezin in 1946 naar Nederland, waar ze in Den Haag gingen wonen.

In Den Haag kreeg Van Bemmelen van de Nederlandse regering opdracht alle kennis over de geologie van Nederlands Indië te bundelen. Dit was eerder gebeurd, maar alle manuscripten hierover waren in de oorlog verloren gegaan. Van Bemmelens boek "the Geology of Indonesia", dat in 1949 verscheen, werd het standaardwerk over de geologie van het toen net onafhankelijke Indonesië.

In 1949 werd Van Bemmelen onderzoekassistent van professor S.G. Trooster aan de Universiteit van Utrecht. Na de dood van Trooster in 1950 nam hij ontslag en werd consultant bij de Bataafse Petroleum Maatschappij in Den Haag, wat hij tien jaar lang parttime bleef. Later in 1950 werd hij aan de Universiteit van Utrecht tot buitengewoon hoogleraar in Economische Geologie benoemd. In de zomer van 1950 deed hij samen met zijn collega Martin Rutten onderzoek op IJsland, gedreven door zijn interesse in vulkanologie. In 1955 schreven de twee onderzoekers hierover het boek "Tablemountain of Northern Iceland".

Bekender is Van Bemmelen om zijn theorieën over gebergtevorming, en zijn (voor die tijd waarin platentektoniek nog omstreden was) vooruitstrevende ideeën over samenvoeging van terreinen tot continenten. In zijn boek "Mountain Building" zette hij in 1954 zijn zogenaamde undation-theorie uiteen. Volgens Van Bemmelen lag de oorzaak van gebergtevorming in de mantel. Door geochemische differentiatie in de mantel treden dichtheidsverschillen op die leiden tot verticale bewegingen in de mantel, die zich aan het Aardoppervlak manifesteren door bewegingen van de korst. Delen van zijn theorieën en ideeën vinden nog steeds hun weerklank in de manier waarop geologen tegen de Aarde aankijken als een dynamische planeet.

In 1959 moesten de Van Bemmelens een tragisch verlies verwerken toen hun zoon Nout omkwam tijdens een bergklimvakantie in Oostenrijk. In 1961 werd Van Bemmelen gewoon hoogleraar in de Economische Geologie, een positie die hij tot zijn emeritaat in 1969 hield. Ook na zijn emeritaat bleef hij zich met geologisch onderzoek bezighouden. In 1972 publiceerde Elsevier zijn "Geodynamic Models", waarin hij zijn eigen ideeën met de platentektoniek integreerde.

Behalve de 4 genoemde boeken publiceerde Van Bemmelen rond de 200 artikelen. Onder zijn begeleiding promoveerden 14 studenten, 7 op onderwerpen in de economische geologie (mineraalafzettingen en hydrologie) en 7 op onderwerpen in de structurele geologie (de structuur van de Zuidelijk Alpen, in Oostenrijk en Italië).

Kort na de dood van zijn vrouw in 1983 vertrok Van Bemmelen naar Oostenrijk, waar hij zijn laatste dagen sleet in het zicht van de bergen die hij zo lang bestudeerd had.

Na zijn dood is een reportage over de Van Bemmelens gemaakt door Wibo van de Linde, getiteld Zij Moet Eerst, waarin de controversiële rol van Rein van Bemmelen bij de euthanasie van zijn vrouw wordt besproken.

Bronnen, noten en/of referenties

• W.J.M. van der Linden: in Memoriam: Rein van Bemmelen, in 'Geologie en Mijnbouw' Vol 63 No. 1 (1984)