Naar inhoud springen

Prinsaartsbisdom Salzburg

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Salzburg (land))
Fürsterzbistum Salzburg
Deel van het Heilige Roomse Rijk
1278 – 1803 Keurvorstendom Salzburg 
(Details)
Kaart
Prinsaartsbisdom Salzburg (blauw) in 1789, omringd door Oostenrijk (oranje) en Beieren (groen).
Prinsaartsbisdom Salzburg (blauw) in 1789, omringd door Oostenrijk (oranje) en Beieren (groen).
Algemene gegevens
Hoofdstad Salzburg
Oppervlakte 10.450 km²[1]
Talen Duits
Regering
Regeringsvorm Theocratie
Staatshoofd prins-aartsbisschop

Het prinsaartsbisdom Salzburg (Duits: Fürsterzbistum Salzburg) was van 1328 tot 1803 het gebied waarover de aartsbisschoppen van Salzburg de wereldlijke macht bezaten. Het behoorde tot de Beierse Kreits binnen het Heilige Roomse Rijk. Het grondgebied van het prinsaartsbisdom besloeg grofweg dat van de huidige Oostenrijkse deelstaat Salzburg.

Aartsbisschop Eberhard II, graaf van Regensberg (1200-1246) is de eigenlijke stichter van het land Salzburg. Hij verwierf de grafelijke rechten in de Pinzgau, de Lungau en de Pongau. Zijn opvolgers lukte het echter niet om in de bezittingen van Salzburg in de Chiemgau en de Isengau de landshoogheid te verwerven. In het tweede Erhardinger Verdrag tussen Beieren en Salzburg van 1275 trok zich het aartssticht definitief terug tot het voorland van de Salzach rond Tittmoning, Waging en Laufen. Daarnaast was er de exclave Mühldorf am Inn.

Koning Rudolf verleende het aartssticht in 1278 het halsgerecht en bevestigde daarmee formeel de ontwikkelingen sinds 1200. In 1279 verkochten de hertogen van Neder-Beieren het gerecht Gastein, waardoor het gebied afgerond kon worden.

In de volgende jaren werd Salzburg een soort bufferstaat tussen Beieren en Oostenrijk. De huizen Wittelsbach en Habsburg probeerden steeds weer invloed uit te oefenen op de verkiezingen van de aartsbisschop. Sinds aartsbisschop Paris Lodron had Oostenrijk de overhand.

In 1611 was er tussen het prinsaartsbisdom Salzburg en het hertogdom Beieren een conflict, dat de Zoutoorlog wordt genoemd.

In de Reichsdeputationshauptschluss van 25 februari 1803 werd in paragraaf 1 het prinsaartsbisdom Salzburg samen met de proosdij Berchtesgaden en het op de andere oever van de Inz en de Ill gelegen deel van het bisdom Passau geseculariseerd ten behoeve van de voormalige groothertog van Toscane, Ferdinand III. Daarnaast kreeg de groothertog het geseculariseerde prinsbisdom Eichstätt. In paragraaf 31 werd geregeld dat de groothertog de keurvorstelijke waardigheid ontving. Deze gebieden werden verenigd tot het keurvorstendom Salzburg.

Lijst van regenten

[bewerken | brontekst bewerken]
regerend naam geboren overleden opmerkingen
1482-1489 Jan III Beckenschlager 15-12-1489
1489-1494 Frederik IV, graaf van Schauenburg 4-10-1494
1494-1495 Sigmund van Holneck 3-7-1495
1495-1519 Leonard van Keutschach 8-6-1519
1519-1540 Mattheus Lange von Wellenburg 30-3-1540 1511 kardinaal
1540-1554 Ernst van Beieren 13-6-1500 7-12-1560 1517-1540 bisschop van Passau
1554-1560 Michael van Küenburg 10-10-1514 17-11-1560
1560-1586 Jan Jacob Khün von Velasy 4-5-1586
1586-1587 Georg van Küenburg 25-1-1587
1587-1612 Wolfgang Dirk van Raitenau 10-1-1617
1612-1619 Marcus Sittich, graaf van Hohenems 9-10-1619
1619-1653 Paris, graaf van Lodron 15-12-1653
1654-1668 Godebald, graaf van Thun 1-6-1668
1668-1687 Maximiliaan Gandolf, graaf van Küenburg 3-5-1687
1687-1709 Jan Ernst, graaf van Thun 20-4-1709
1709-1727 Frans Anton, vorst van Harrach 18-7-1727
1727-1744 Leopold, graaf van Firmian 22-10-1744
1745-1747 Jacob Ernst, graaf van Liechtenstein-Castelcorno 12-6-1747
1747-1753 Andreas, graaf van Dietrichstein 6-1-1753
1753-1771 Sigmund III, graaf van Schrattenbach 16-12-1771
1772-1803 Hieronymus, graaf van Collerodo 21-12-1812
  1. Peter H. Wilson (2004): From Reich to Revolution, Palgrave Macmillan, Basingstoke, blz. 365.
  • Ernst Deuerlein, Geschichte Bayerns, 1975. (Territorien-Ploetz)