Schijngestalte
Een schijngestalte, fase, stand, tijd of leeftijd is de verlichte gedaante van de planeten Mercurius, Venus en Mars en van de Maan. Doordat de hoek waaronder deze door de zon beschenen worden verandert ten opzichte van de hoek waarmee ze vanaf de aarde bekeken worden, zijn ze vanaf de aarde gezien soms deels verlicht en deels donker, soms helemaal verlicht en soms, met uitzondering van Mars, helemaal donker. De schijngestalte wordt begrensd door een halve cirkel en een halve ellips (of een rechte lijn).
De echte gestalte van een hemellichaam is onveranderlijk maar de schijngestalte verandert gedurende de omloop om de zon (Mercurius, Venus en Mars) of om de Aarde (Maan). Afhankelijk van de hoek waaronder het lichaam door de zon wordt beschenen, verplaatst de terminator, de scheiding van licht en donker, zich over het oppervlak van de maan of planeet, waardoor deze afwisselend te zien is als een sikkelvormig of rond lichaam.
Bij de binnenplaneten en de Maan springt dit het meest in het oog. Bij Mars is het effect al een stuk kleiner en is vanaf de Aarde gezien altijd minimaal ongeveer driekwart verlicht. Bij de buitenplaneten is het verschijnsel vanaf de Aarde nauwelijks te zien.
Maanstanden[bewerken | brontekst bewerken]
Enkele schijngestalten van de Maan hebben een naam, de maanstanden, -fases, -tijd of -leeftijd. Op het noordelijk halfrond zijn dit:
-
-
Wassende, sikkelvormige maan of jonge maansikkel
-
-
Wassende maan
-
-
Krimpende of afnemende maan
-
-
Krimpende, sikkelvormige maan of asgrauwe maan
-
Op het zuidelijk halfrond is dit anders, omdat de maan daar andersom wordt waargenomen, dus met de noordpool aan de onderkant. De kant van de maan die verlicht is, is natuurlijk wel dezelfde kant:
-
-
Wassende, sikkelvormige maan of jonge maansikkel
-
-
Wassende maan
-
-
Krimpende of afnemende maan
-
-
Krimpende, sikkelvormige maan of asgrauwe maan
-
In tropische gebieden neemt de maan een eerder horizontale (bootje of parapluutje) schijngestalte aan.
Wassende en afnemende maan[bewerken | brontekst bewerken]
- De periode tussen nieuwe maan en volle maan is wassende maan.
- Die tussen volle maan en nieuwe maan is afnemende of krimpende maan.