Kristal (glas)

Voorwerpen van kristal

Kristal is materiaal dat bestaat uit glas dat een zekere hoeveelheid lood(II)oxide bevat.

De Engelse glasmaker George Ravenscroft was de eerste die helder loodkristalglas produceerde op industriële schaal in 1676.

Let wel, in natuurwetenschappelijke zin is kristalglas helemaal geen kristal, omdat de moleculen niet in een regelmatige structuur zijn gerangschikt. In het Spaans is het nog erger: iedere glassoort wordt in het Spaans cristal genoemd.

Glas bestaat uit een mengeling van siliciumdioxide (voornaamste bestanddeel van kwartszand) en metaaloxiden. Door het te verhitten, smelt het tot een dikke substantie die makkelijk te vormen (blazen) is en door afkoeling hard wordt, waarbij geen kristalstructuur ontstaat: glas kristalliseert niet, maar vormt een amorfe vaste stof.

Glas waaraan in zekere mate lood is toegevoegd mag kristal heten (hoewel het dus eigenlijk geen kristal is). Volgens Europese regelgeving moet kristal meer dan tien procent loodoxide bevatten. Als het meer dan 30 procent lood bevat, is het hoog loodkristal zoals Swarovski (circa 32 procent lood).

Hoe hoger het loodgehalte hoe hoger de brekingsindex. Een materiaal met een hoge brekingsindex vertoont meer schittering en heeft een rijker kleurenspectrum. Het is overigens niet gezond om in dergelijk sterk loodhoudend glas dranken te bewaren daar er bij langdurig contact van het glas met de inhoud meetbare hoeveelheden lood uit het glas in de vloeibare inhoud kunnen oplossen.

Glas met een hoog loodgehalte wordt ook wel gebruikt in de nucleaire industrie, omdat het lood röntgen- en gammastraling tegenhoudt.

Toepassingen van kristal

In kristal kan men vele gebruiksvoorwerpen maken zoals water-, wijn- en champagneglazen. Luxe karaffen, ijsemmers, taartschotels, asbakken, fotokaders, papierbezwaarders, vazen en schalen, kandelaars en kroonluchters worden bij meerdere kristalproducenten vervaardigd. Kristal verwerft een extra schoonheid door het te slijpen. Dit kan zowel met de hand als machinaal gebeuren. Glazen kunnen mondgeblazen zijn (in het Frans: "soufflé bouche) of volledig mechanisch gemaakt worden. Mondgeblazen en manueel geslepen glazen zijn uiteraard duurder dan mechanisch geproduceerde glazen.De eerste kristallen waskom werd ontworpen door de Belg Danny De Munter voor het Franse huis Baccarat , een oplage van 75 stuks werden vervaardigd , op zich een technische uitdaging om de spanningen van koud en warm water op te vangen en te verwerken in de vormgeving . Enkele exemplaren zijn in europa gebleven (Parijs) Het merendeel van de serie heeft zijn plaats gevonden in een paleis te Saoudie Arabie (2004).

Normen

De norm van de Europese Gemeenschap:

Benaming	Loodgehalte
Glas	minder dan 4%
Kristal	meer dan 10%
Loodkristal	minstens 24%
Hoog loodkristal	meer dan 30%

De norm van de Verenigde Staten:

Benaming	Loodgehalte
Kristal	vanaf 1%

Enkele merken

Kristal wordt in vele Europese landen gemaakt, maar eveneens in Japan, Canada, Rusland en Wit-Rusland. In België wordt het kristal van het merk Val Saint Lambert gemaakt te Seraing, bij het bedrijf Cristalleries du Val-Saint-Lambert.

Franse kristalmerken zijn o.a. Cristal d'Arques, Hartzviller, Cristal de Sèvres, Cristalleries Royales de Champagne, Saint Louis, Daum en Lalique.

Uit Zweden komt Kosta Boda en Orrefors. In Ierland zijn meerdere kristalfabrieken, waarvan Waterford Crystal ooit de bekendste was. Portugees is Atlantis kristal. Nachtmann, Theresienthal, Peill & Putzler en Eisch zijn Duitse kristalmerken.

Soort	Loodgehalte
Swarovski	32%
Oostenrijks Riedel kristal	24%
Iers Waterford kristal	32%
Franse Baccarat kristal	34%

Zie ook

• Kristal (natuurwetenschappen)
• Bergkristal