Gerrit Besselaar
Gerrit Besselaar (12 juni 1874-16 januari 1947) was vanaf 1910 professor Nederlands aan het Natalse Universiteitskollege in Pietermaritzburg en vanaf 1933 professor in Afrikaanse letterkunde en geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam in Nederland. Hij is de schrijver van de eerste Zuid-Afrikaanse literatuurgeschiedenis.
Leven en werk
Gerrit Besselaar is geboren op 12 juni 1874 in Rotterdam in Nederland. Op 3 Oktober 1903 kwam hij vanuit Nederland in Kaapstad aan, vanwaar hij naar Bloemfontein gaat voor een betrekking aan het Grey-kollege. Hierna is hij een tijd lector aan het Transvaalse Universiteitskollege. In 1909 is hij een van de oprichters van de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. In 1910 wordt hij professor Nederlands aan het Natalse Universiteitskollege in Pietermaritzburg, een positie die hij tot 1932 bekleedt. Hier is hij ook secretaris van de Saamwerkunie van Natalse Kultuurvereniginge, die in 1917 gesticht is onder voorzitterschap van Ernest George Jansen, de latere gouverneur-generaal van de Unie van Zuid-Afrika. Hij promoveert in 1914 aan de Universiteit van Gent op het proefschrift Zuid-Afrika in de letterkunde, waarin hij de hele literatuur van en over Zuid-Afrika sedert de zeventiende eeuw ontleedt.
Om gezondheidsredenen keert Besselaar in 1932 terug naar Europa. Hij brengt een tijd in Berlijn door om Duitse zendelingen Afrikaans te leren. In 1933 wordt hij benoemd in de Leerstoel Zuid-Afrikaanse Taal- en Letterkunde, die in dat jaar is ingesteld aan de Universiteit van Amsterdam. Op 9 oktober 1933 houdt hij zijn inaugurele rede onder de titel “Afrikaanse taal- en letterkunde universitair studievak te Amsterdam”. In 1938 wordt hij in deze positie opgevolgd door Elizabeth Conradie. Nadat hij in 1935 een reis door Zuid-Afrika gemaakt heeft, vestigt hij zich in een huis aan het Fazantplein aan de rand van Den Haag, op enkele honderden meters van de zee.
Samen met zijn echtgenote onderneemt hij in 1939 per boot een reis naar Canada, om familie van haar te bezoeken, en in september 1939 komen zij bij de westkust van Canada aan. Hun doel is om over land naar de oostkust te reizen en dan per schip terug te keren naar Nederland, maar vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog blijven ze voor gedurende die oorlog in in Vancouver, vanwaar ze reizen maken door Canada en de Verenigde Staten. Ze sluiten zich aan bij de gemeenschap en Besselaar wordt zelfs verkozen tot ouderling in Vancouver. Begin 1944 krijgt mevrouw Besselaar onderweg naar de kerk een beroerte, waardoor haar lichaam deels verlamd raakt en ze bijna niet meer kan praten. Daarna is zij invalide en heeft ze voltijdse verpleging nodig. Midden 1946 kunnen ze weer terugkeren naar Nederland. Wegens oorlogsschade is hun huis nog niet geschikt om erin te trekken en ze blijven tijdelijk in Beekbergen, waar een zuster van mevrouw Besselaar kan helpen met de verpleging. Eind 1946 verhuizen ze terug naar Den Haag, waar Gerrit Besselaar op 16 januari 1947 overlijdt.
Nalatenschap
Besselaars gepubliceerde proefschrift, “Zuid-Afrika in de letterkunde” kan beschouwd worden als de eerste Zuid-Afrikaanse literatuurgeschiedenis en tot dusver de enige die de ambitieuze doelstelling had om de totale letterkunde over en van Zuid-Afrika, over taal- en rassengrenzen heen, te bespreken. In “Sestig jaar belewenis van Dietse kultuur” geeft hij persoonlijke herinneringen aan de geschiedenis en cultuur van vooral de Afrikaners in Natal.
Publicaties
| Jaar | Publicaties |
|---|---|
| 1914 | Zuid-Afrika in de letterkunde |
| 1941 | Sestig jaar belewenis van Dietse kultuur |
Bronnenlijst
Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel G. Besselaar op de Afrikaanstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar. Onderstaande bronnen zijn gebruikt voor het artikel in het Afrikaans. Voor de vertaling in het Nederlands zijn ze niet geraadpleegd.
Boeken
- (af) Antonissen, Rob “Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede” Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
- (af) Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
- (af) Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
- (af) Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
- (af) Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde”
- (af) Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
- (af) Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
- (af) Willemse, Hein “Aan die ander kant” Protea Boekhuis Pretoria Eerste uitgawe Eerste druk 2007
Internet
- (nl) Digitale biliotheek voor Nederlandse Letteren – Gerrit Besselaar
- Esaach – Gerrit Besselaar
- (en) Ena Jansen: Tydskrif vir Geesteswetenskappe – Oxford-upon-Amstel. The Amsterdam chair of South African Literature eighty years old. The early years and relations with the South African Academy for Science and Arts. (samenvatting)
- (nl) Worldcat – auteur: Besselaar, Gerrit.
Ongepubliceerde documenten
- (af) Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein “’n Paar gegewens omtrent dr. G. Besselaar”