Stoepa

Een stoepa of stupa is een boeddhistisch bouwwerk dat de relieken van een boeddhistische heilige bevat. Een stoepa is van oorsprong een massieve ronde structuur, gebouwd op een vierkante verhoging. Stoepa's zijn in grote delen van het zuiden en oosten van Azië te vinden.

Ontwikkeling

Oorspronkelijk waren stoepa’s hopen van steen of aarde waarin sharira/relieken van Boeddha begraven lagen. Bijvoorbeeld een haar of een sleutelbeen, die wonderbaarlijke krachten zouden hebben.

Later ontwikkelden deze bouwwerken zich tot grote, halfronde gebouwen met onder andere de torana (poort), de vedica, de harmika (vierkant, omheind platform boven op de stoepa), de chattrayashti en een rondgang om de stoepa. Middenin worden nog steeds de relikwieën bewaard.

Later ontwikkelde zich de pagode uit de stoepa, toen het boeddhisme zich verspreidde in Azië. Tegenwoordig is er nauwelijks een onderscheid aan te brengen tussen de stoepa en de pagode, alhoewel de laatste eerder verwijst naar de gebouwen in Oost-Azië.

De oudste nog bestaande stoepa staat waarschijnlijk in Mankiala (Pakistan). Deze werd in de 2e eeuw gebouwd. De Dhamekstoepa in India werd rond het jaar 500 gebouwd, maar staat op de plek van een stoepa uit de 2e eeuw v.Chr.. De hoogste stoepa is de Phra Pathom Chedi in Thailand, die 127 meter hoog is. Bekend zijn ook de twee grote stoepa’s in de Kathmandu-vallei. Ook in Nederland is een stoepa te vinden: deze staat in het klooster Karma Deleg Chö Phel Ling, vlak bij het Friese Hantum.

Symboliek van de stoepa

De ronde vorm van de stoepa staat symbool voor Boeddha. Die zit in een mediterende pose op het vierkante terras dat een troon representeert. De vierkante harmika is het hoofd van de Boeddha. Hierop bevindt zich de kroon.

In Tibet is het gebruikelijk voor gelovigen om zeven rondes om de stoepa te lopen, waarbij men een gebedsmolen ronddraait en gebeden doet. Tot de boeddhistische devotie in Zuidoost-Azië behoort dat men met de klok mee om de stoepa loopt.

Naast echte relikwieën worden in de stoepa ook offers begraven. Deze worden Tsa-Tsa's genoemd.

Soorten stoepa's

In het Tibetaans boeddhisme zijn er acht soorten stoepa's die fases in het leven van Boeddha representeren:

De Lotus- of geboortestoepa: Deze staat voor de geboorte van Boeddha en is versierd met lotusbloemen. Deze heeft vier trappen die de vier richtingen symboliseren die weer staan voor de vier Brahmaviharā.
De stoepa van verlichting: Deze staat voor het moment waarop Boeddha op 35-jarige leeftijd het pad van verlichting insloeg.
De stoepa van de vele deuren en poorten: Deze staat voor de lessen die Boeddha gaf aan zijn leerlingen.
De stoepa van de terugkeer uit de hemel
De stoepa van de grote wonderen: Toen Boeddha vijftig was overwon hij een aantal demonen door grote wonderen te verrichtten.
De stoepa van de boetedoening
De stoepa van de overwinning
De stoepa van het Nirwana: Toen Boeddha tachtig was werd hij opgenomen in het Nirwana.

De Kalachakra stoepa symboliseert geen levensfase maar staat voor positieve energie.

De oprichting van een stoepa

De bouw van een stoepa is een belangrijk karma voor Boeddhisten. Op het moment dat deze af is, moet de stoepa ingewijd worden. Tijdens deze ceremonie wordt de levensboom, een langwerpige staaf, in het binnenste van de stoepa geplaatst. Elke deelnemer maakt een gekleurd lint aan de boom vast en blijft dit vasthouden. De deelnemers bidden en doen hun wensen, waarna de stoepa in gebruik is genomen.

Een eenmaal ingewijde stoepa mag nooit meer vernietigd worden.

Regionale namen voor de stoepa

Candi – Indonesië
Chedey – Cambodja
Chedi – Thailand^[1]
Chörten – Tibet en Bhutan
Dagoba – Sri Lanka
Ta ("toren") – China
Tap – Korea
That – Laos

Afbeeldingen

Candi Mendut
De stoepa van Maniakala, mogelijk de oudste stoepa ter wereld.
De Dhamekstoepa in India.
Karma Deleg Chö Phel Ling in het Nederlandse Hantum
Candi Sukuh
Candi Lumbung
Candi Jawi
Candi Singosari
Stoepa´s op de Borobudur
De Borobudur met vele stoepa´s is als geheel gebouwd als een stoepa
Phra Pathom Chedi
De vierkante Chedi Liem bij Chiang Mai
Napapon Phoom-siri Chedi
Chorten
Chorten
Dagoba
Dagoba in Peking
That-byin-nyu
Dabotap
Stoepa's (tap's) van de Zuid-Koreaanse tempel van Haedong Yonggungsa
Candi Kelebutan, Tropenmuseum

Externe links

De stupa informatiepagina

Voetnoot

↑ In Thai wordt chedi geschreven als เจดีย์ (chediya), afgeleid van het Pāli cetiya, maar het teken boven de laatste lettergreep (ย์) geeft aan dat ya niet wordt uitgesproken

Zie de categorie Stoepa's van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] In Thai wordt chedi geschreven als เจดีย์ (chediya), afgeleid van het Pāli cetiya, maar het teken boven de laatste lettergreep (ย์) geeft aan dat ya niet wordt uitgesproken

[1]