Super audio compact disc
De super audio compact disc (sacd) is een optische alleen-lezen-schijf voor de digitale opslag van geluid ontwikkeld door Philips en Sony en moest de opvolger worden van de compact disc, maar is nooit zo succesvol geworden. De eerste sacd-speler werd in 1999 geïntroduceerd.
Sacd heeft geen grote impact gehad en is enkel geliefd bij de audiofiele gemeenschap.
Super audio cd's die in Europa op de markt komen zijn meestal hybride. Dit betekent dat ze op een normale cd-speler in stereo kunnen worden afgespeeld, echter zonder de hogere geluidskwaliteit.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De super audio cd werd geïntroduceerd in 1999.[1] Philips en Crest ontwikkelden in 2002 de eerste sacd hybride disc productielijn in de Verenigde Staten, met een capaciteit van 3 miljoen schijven per jaar. Sacd haalde niet dezelfde lijn van groei als de compact disc begin jaren 80, en werd uiteindelijk niet geaccepteerd door de consumentenmarkt.
Publicaties[bewerken | brontekst bewerken]
In oktober 2009 hebben platenlabels meer dan 6000 sacd titels gepubliceerd, waarvan iets meer dan de helft klassieke muziek is. Jazz en populaire muziek kwam op een tweede plek en geremasterde muziek op een derde positie.
Veel populaire artiesten hebben enkele nieuwe albums uitgegeven als sacd. De verkoopcijfers van Sting's Sacred Love uit 2003 steeg tot nummer 1 op de sacd ranglijsten in vier Europese landen in juni 2004.[2]
Veel van de sacd schijven die uitgegeven werden rond 2000-2005 zijn nu alleen nog verkrijgbaar op de tweedehands-markt.[3] In 2009 kwamen grote platenmaatschappijen niet meer regelmatig met nieuwe uitgaven in sacd formaat.[4]
Technologie[bewerken | brontekst bewerken]
De sacd heeft dezelfde vorm en grootte als de cd, maar verschilt in afspeelmethodes, audiokwaliteit en opslaggeheugen. De gegevens worden op discs van 4,7 GB geschreven, hetzelfde type schijf dat voor dvd-video wordt gebruikt. De wijze waarop de audiosignalen bij sacd worden gecodeerd noemt men Direct Stream Digital (DSD), een 1 bits-audioformaat met een bemonsteringsfrequentie van 2,8224 MHz. Cd's zijn daarentegen gebaseerd op de PCM-techniek, met een bemonsteringsfrequentie van 44,1 kHz en 16 bit-resolutie. Afspelen als cd heeft een theoretisch hoogste frequentie van 22 kHz en een dynamisch bereik van 96 dB (16 bits, 6dB per bit). Bij sacd ligt deze frequentie theoretisch boven de 100 kHz (praktisch bij 50 kHz) met een dynamisch bereik van 120 dB (20 bits).
De sacd leent zich in het bijzonder voor meerkanaals- of surround-sound-opnamen (5.1) van zeer hoge kwaliteit (state-of-the art), en bevat afzonderlijke signalen per geluidskanaal, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Dolby Digital waarbij er één signaal is waarin alle geluidskanalen samengevoegd zijn.
Binnen de sacd-standaard zijn er drie typen:
- De enkellaags-sacd, met alleen het DSD-signaal, met plaats voor 4,7 GB aan gegevens,
- De dubbellaags-sacd, die meer gegevens kan opslaan (ongeveer 8,5 GB),
- De hybride enkellaags-sacd. Deze combineert een sacd-laag van 4,7 GB met een laag van een gewone audio-cd (PCM). De hybride sacd kan daardoor ook afgespeeld worden op gewone cd-spelers.
Een stereo sacd-opname heeft een ongecomprimeerde doorvoersnelheid van 5,6 Mbit/s, 4 keer de snelheid van een Red Book cd.
| Cd-laag | SACD-laag | |
|---|---|---|
| Schijfcapaciteit | 700 MB | 4,7 GB |
| Audiocodering | 16 bit PCM | 1 bit DSD |
| Bemonsteringsfrequentie | 44,1 kHz | 2,8224 MHz |
| Audiokanalen | 2 (stereo) | tot 6 (discreet surround) |
| Afspeeltijd (stereo) | 80 minuten | 256 minuten |
Lezen van een schijf[bewerken | brontekst bewerken]
De laser van een sacd-speler stelt zich scherp op een andere afspeellaag. De golflengte van de laser voor de sacd-laag is anders dan die voor de cd-laag, namelijk 650nm en 780nm (AlGaAs laser).
Om de ruimte en bandbreedte (2,8 Mbit/s per kanaal) van DSD te beperken wordt een verliesloze compressietechniek gebruikt genaamd direct stream transfer (DST). DST is standaard voor meerkanaals muziek en optioneel voor stereo. Er wordt gecomprimeerd met een factor 2 à 3, wat resulteert in een disc die ongeveer 80 minuten van zowel stereogeluid als 5.1-surround sound kan bevatten.
Kopieerbeveiliging[bewerken | brontekst bewerken]
Op een sacd zitten diverse beveiligingstechnieken op fysiek niveau, die het moeilijk maken om de digitale inhoud te kopiëren. De content kan gekopieerd worden zonder de sacd-kwaliteit via de analoge poort of het 'rippen' van de conventionele 700 MB laag op hybride schijven.
Afspeelhardware[bewerken | brontekst bewerken]
De Sony SCD-1 speler werd geïntroduceerd met het sacd formaat in 1999, met een prijskaartje rond de $5000. De speler woog meer dan 26 kg en speelde alleen 2-kanaals sacd's en Red Book cd's. Fabrikanten zoals Onkyo, Denon, Marantz, Pioneer en Yamaha bieden of boden sacd spelers aan.[5] Sony en Bose hebben diverse auto-geluidssystemen met sacd-afspeelmogelijkheid gemaakt.
De eerste twee generaties van Sony's PlayStation 3 (PS3) spelconsole konden sacd's lezen. Vanaf de derde generatie is deze mogelijkheid verdwenen. Diverse merken hebben blu-ray spelers gemaakt met sacd afspeelmogelijkheid. Het afspelen van een sacd schijfkopie op de pc is mogelijk met de software foobar2000, via een extensie genaamd "SACDDecoder". Voor de Mac is er de applicatie Audirvana.
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
| Bronnen, noten en/of referenties |