Tristanakkoord

Het originele Tristan-akkoord is te horen in de openingszin van Richard Wagners opera Tristan und Isolde als onderdeel van het leidmotief met betrekking tot Tristan. Het bestaat uit de noten F, B, D♯ en G♯:

${ \override Score.TimeSignature #'stencil = ##f \new PianoStaff << \new Staff << \relative c' { \clef treble \key c \major \time 4/4 <dis gis>1 } >> \new Staff << \relative c { \clef bass \key c \major \time 4/4 <f b>1 } >> >> }$

Meer in het algemeen verwijst de term naar elk akkoord dat uit dezelfde intervallen bestaat: overmatige kwart, overmatige sext en overmatige none boven een basnoot.

Achtergrond[bewerken | brontekst bewerken]

De noten van het Tristan-akkoord zijn niet ongebruikelijk; ze zouden enharmonisch kunnen worden vertolkt om een gemeenschappelijk halfverminderd septiemakkoord te vormen. Wat het Tristan-akkoord onderscheidt, is de ongebruikelijke relatie met de impliciete toonsoort van zijn omgeving.

${ \new PianoStaff << \new Staff << \new Voice \relative c'' { \clef treble \key a \minor \time 6/8 \voiceOne \partial8 r8 R2. \once \override NoteHead.color = #red gis4.->(~ gis4 a8 ais8-> b4~ b8) r r } \new Voice \relative c' { \override DynamicLineSpanner.staff-padding = #4.5 \once \override DynamicText.X-offset = #-5 \voiceTwo \partial8 a\pp( f'4.~\< f4 e8 \once \override NoteHead.color = #red dis2.)(\> d!4.)~\p d8 r r } >> \new Staff << \relative c { \clef bass \key a \minor \time 6/8 \partial8 r8 R2. \once \override NoteHead.color = #red <f b>2.( <e gis>4.)~ <e gis>8 r r } >> >> }$

Dit motief komt ook meerdere keren later in het werk voor in maat 6, 10 en 12, en aan het einde van de laatste akte.

De betekenis van het Tristan-akkoord ligt in de beweging weg van de traditionele tonale harmonie en in de richting van atonaliteit. Met dit akkoord zorgde Wagner er feitelijk voor dat de klank of structuur van muzikale harmonie belangrijker werd dan de functie ervan. Dit idee werd later onderzocht door Claude Debussy en anderen. In de woorden van Robert Erickson: "Het Tristan-akkoord is onder andere een identificeerbaar geluid, een entiteit die verder gaat dan zijn functionele kwaliteiten in een tonale organisatie".