Brontekst bekijken van Urinezuur

	
{{Infobox chemische stof
| Naam = Urinezuur
| afbeelding1 = Harnsäure_Ketoform.svg
| afbeeldingbreedte1 = 170
| onderschrift1 = [[Structuurformule]] van urinezuur in de ketovorm (2,6,8-trioxypurine)
| afbeelding2 = Harnsäure Enolform.svg
| afbeeldingbreedte2 = 195
| onderschrift2 = Structuurformule van urinezuur in de enolvorm (purine-2,6,8-triol)
| afbeelding3 = 
| onderschrift3 = 
| afbeelding4 = 
| onderschrift4 = 
| Formule = C<sub>5</sub>H<sub>4</sub>N<sub>4</sub>O<sub>3</sub>
| Molgewicht = 168,11
| SMILES = C12NC(=O)NC(=O)C=2NC(=O)N1
| IUPAC = 7,9-dihydro-1H-purine- 2,6,8(3H)-trione
| Beschrijving = 
| Vergelijkbaar = 
| AfbWaarsch = 
| TekstWaarsch = 
| Carcinogeen = 
| MSDS = 
| Aggregatie = vast
| Kleur = wit
| Dichtheid = 1,89
| Smeltpunt = 300
| Kookpunt = 
| Oplosbaarheid = 
| GoedOplIn = 
| SlechtOplIn = water
| OnoplIn = 
| Dipoolmoment = 
| Spectra = 
}}
'''Urinezuur''' wordt bij [[Dieren (biologie)|dieren]] gevormd tijdens de [[katabolisme|afbraak]] van [[purine]], een stof waarvan de moleculen een van de [[monomeer|bouwstenen]] vormen voor de [[biosynthese|vorming]] van [[nucleotide]]n, op hun beurt de [[monomeer|bouwstenen]] van de [[nucleïnezuur|nucleïnezuren]] in de [[celkern]]en: het [[desoxyribonucleïnezuur|DNA]]. Purines belanden in de [[hart en vaatstelsel|bloedsomloop]] door de [[spijsvertering]] van ingenomen [[weefsel (biologie)|voeding]] ('vreemd DNA') en door de [[apoptose|afbraak]] van lichaamseigen [[cel (biologie)|cellen]] ('lichaamseigen DNA'). Urinezuur is slecht [[waterige oplossing|oplosbaar in water]], waardoor de [[excretie|uitscheiding]] via de urine moeizaam verloopt. Vrijwel alle zoogdieren kunnen urinezuur afbreken tot [[allantoïne]] en [[koolstofdioxide]] met behulp van het enzym [[uricase]]. Bij mensapen en de mens is dat vermogen door een [[mutatie (biologie)|genmutatie]] echter verloren gegaan, waardoor zij gevoelig zijn geworden voor [[jicht]].

Het witte gedeelte van de ontlasting van [[vogels]] en [[reptiel]]en bestaat uit vrijwel zuiver urinezuur. Zij kunnen namelijk hun andere stikstofafvalproducten actief in urinezuur omzetten en dit lozen, vrijwel zonder waterverlies. Bij zoogdieren vervult [[ureum]] deze functie, maar daarbij wordt veel meer water geloosd.

== Bij de mens ==
{{Disclaimer medisch lemma}}
Urinezuur heeft vermoedelijk een gunstige invloed op het [[immuunsysteem]] en fungeert tevens als [[antioxidant]] in [[bloedplasma]]. Urinezuur vangt vrije radicalen weg en remt oxidatieve beschadiging van LDL-cholesterol. Een te hoge serumurinezuurspiegel ([[hyperurikemie]]) is echter niet wenselijk, omdat de [[oplosbaarheid]] van urinezuur in het geding komt en [[natriumuraat]]-kristallen kunnen ontstaan.
[[Bestand:Urinezuur kristallen in urine (polarisatiemicroscoop).jpg|miniatuur|Urinezuur kristallen in urine. (polarisatiemicroscoop)]]
Als er te veel urinezuur wordt geproduceerd, of als het urinezuur onvoldoende wordt uitgescheiden, kan het zich ophopen in het lichaam. Dat kan leiden tot vorming van kristallen in de gewrichten. Hierdoor kunnen gewrichten ontsteken; er is dan sprake van [[jicht]]. Patiënten met deze aandoening hebben last van pijnlijke gewrichten, meestal in de grote teen. Urinezuur kan ook aanleiding geven tot de vorming van [[nierstenen]]. Overproductie van urinezuur komt voor bij bepaalde ziekten, waarbij sterke weefselafbraak optreedt, zoals bloedkanker en ernstige [[bloedarmoede]] en ook na snelle weefselafbraak, bijvoorbeeld bij bestraling van kwaadaardige aandoeningen. De hoeveelheid uitgescheiden urinezuur kan dienen als maat voor de afbraak. Een verhoogde concentratie urinezuur wordt ook gevonden bij patiënten met slecht werkende nieren en mensen met bepaalde erfelijke stofwisselingsaandoeningen (Lesch-Nyhansyndroom).

Lage concentraties urinezuur worden veel minder vaak gezien en geven zelden aanleiding tot zorg. Het kan samenhangen met bepaalde lever- of nierziekten, blootstelling aan toxische stoffen en, zeer zelden, met een erfelijke [[stofwisselingsziekte]]. Lage [[Lijst van laboratoriumbepalingen in bloed|waarden van urinezuur in het bloed]] worden ook geassocieerd met [[multiple sclerose]].

Volwassen mannen hebben een iets hoger urinezuurgehalte in het bloed dan volwassen vrouwen.

[[Bestand:Möwenschiet 03.JPG|thumb|left|250px|Ontlasting van een [[Meeuwen (vogels)|meeuw]]. Het witte gedeelte bestaat uit urinezuur]]

{{Commonscat|Uric acid}}

[[Categorie:Biomolecuul]]
[[Categorie:Purine]]
[[Categorie:Alfa,bèta-onverzadigde carbonylverbinding]]
[[Categorie:Antioxidant]]