Amurosaurus
Amurosaurus riabinini is een plantenetende ornithischische dinosauriër, behorend tot de Euornithopoda, die tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Rusland en China.
Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
De grensrivier de Amoer doorsnijdt zeer rijke fossielhoudende lagen. In 1902 verwierf de Russische kolonel M.M. Manakin voor het eerst euornithopode fossielen van Kozakken die aan de Chinese kant woonden. Anatoli Nikolajewitsj Riabinin benoemde twee soorten op basis van botfragmenten, respectievelijk Trachodon amurense Riabinin 1925 en Saurolophus krystofovici Riabinin 1930. Beide soorten werden daarna als nomina dubia gezien omdat het materiaal te slecht was.
In 1984 legde de aanleg van een verkeersweg een beenderbed bloot bij Blagovesjtsjensk. De vondst werd onderzocht door Joeri Bolotski. In 1991 waren uit het wegdek op een oppervlakte van tweehonderd vierkante meter honderden botten opgegraven. Dat jaar benoemde en beschreef Bolotski samen met Sergei Michailowitsj Koerzanow de typesoort Amurosaurus riabinini. De geslachtsnaam verwijst naar de Amoer. De soortaanduiding eert Riabinin.
Het holotype, AEHM 1/12, is gevonden in een laag van de Oedoertsjoekanformatie die dateert uit het late Maastrichtien en ruwweg 67 miljoen jaar oud is. Het bestaat uit een linkerbovenkaaksbeen met bijbehorende linkeronderkaak. Grote aantallen beenderen zijn aan de soort toegewezen; hun aantal was al in 2004 opgelopen tot boven de duizend.
Opmerkelijk genoeg trok de benoeming, gepubliceerd in een obscuur boek, geen enkele aandacht. De naam werd een decennium lang nergens vermeld, niet alleen niet in het Westen maar ook niet in Rusland zelf. Pas een opvolgende publicatie uit 2004 door Pascal Godefroit bracht daar verandering in. Dit artikel beschreef alle skeletelementen waaronder specimen AEHM 1/232, een schedel die de snuit en de kam mist.
In 2010 stelde Gregory S. Paul dat Amurosaurus mogelijkerwijze identiek was aan de uit hetzelfde gebied benoemde Olorotitan. Uit de vindplaats van Blagovestsjensk is ook de verwant Kerberosaurus beschreven.
In 2013 werd de hersenpan apart beschreven.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Amurosaurus is een vrij grote lambeosaurine waarvan de studie uit 2004 een lengte aangaf van tussen de zes en zeven meter. Paul schatte in 2010 de maximale lichaamslengte op acht meter, het gewicht op drie ton. Het gewicht werd in 2013 hoger geschat op 4,79 ton.
In 2004 werden enkele onderscheidende kenmerken vastgesteld. Op de onderste hersenpan bevindt zich een uitstekende middenrichel tussen de processus basipterygoidei. De wandbeenderen hebben op hun achterkant een uitstekende middenkam die een hoog driehoekig en uitgehold uitsteeksel vormt op het bovenste achterhoofd. Deze kam scheidt de squamosa over hun totale hoogte. De achterste tak van het postorbitale is langwerpig, smal en gelijkmatig bol naar boven gekromd. Het prefrontale vormt minstens de helft van de bodem voor de schedelkam. De ellepijp en het spaakbeen van de onderarm zijn zowel in zijaanzicht als vooraanzicht gegolfd.
In 2013 werd het hersenvolume bepaald op 290 cm³. Dat is een tamelijk hoge waarde, zelfs als we uitgaan van de hoge schatting voor het lichaamsgewicht van 4,79 ton. Het encefalisatiequotiënt ligt dan op 2,3. Opmerkelijk is ook dat het voorste telencephalon 30% uitmaakt van het volume, opnieuw een hoge waarde.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
Amurosaurus is in de Lambeosaurinae geplaatst. Volgens aan analyse uit 2004 bevond hij zich boven Jaxartosaurus in de stamboom. Een analyse uit 2013 echter toonde een meer afgeleide positie als de zustersoort van Sahaliyania.
De positie in de evolutionaire stamboom volgens de studie uit 2013:
| Lambeosaurinae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Levenswijze[bewerken | brontekst bewerken]
De hersencapaciteit van Amurosaurus lag hoger dan die van de meeste plantenetende dinosauriërs en is vergelijkbaar met die van kleine Theropoda. Het relatief grote telencephalon wijst op een complex gedrag. Wellicht is dit mede een aanpassing aan het leven in kudden.
In 2022 werd een gebroken ellepijp beschreven die althans gedeeltelijk geheeld was; het individu in kwestie zou een tijd op drie poten hebben moeten lopen en hinkte misschien nog toen het stierf.
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Bolotsky, Y.L. & Kurzanov, S.K., 1991, "[The hadrosaurs of the Amur Region]" In: Glubinnoe Stroenie Tihookeanskogo Obranleniâ, pp 94–103, Amur KNII, Blagoveŝensk
- Godefroit, P., Bolotsky, Y.L., & Van Itterbeeck, J., 2004, "The lambeosaurine dinosaur Amurosaurus riabinini, from the Maastrichtian of Far Eastern Russia", Acta Palaeontologica Polonica 49(4): 585–618
- Lauters P., Vercauteren M., Bolotsky Y.L., Godefroit P., 2013, "Cranial Endocast of the Lambeosaurine Hadrosaurid Amurosaurus riabinini from the Amur Region, Russia", PLoS ONE 8(11): e78899. doi:10.1371/journal.pone.0078899
- Bertozzo F., Bolotsky I., Bolotsky Y.L., Poberezhskiy A., Ruffell A., Godefroit P. & Murphy E. 2022. "A pathological ulna of Amurosaurus riabinini from the Upper Cretaceous of Far Eastern Russia". Historical Biology: An International Journal of Paleobiology