Gebruiker:L.Gorissen/Kladblok

Beschryvinge van Nieuw-Nederlant

Beschryvinge van Nieuw-Nederlant is een werk van de grootgrondbezitter, juridisch adviseur en propagandist van de kolonisatie van Nieuw-Nederland, Adriaen van der Donck (Breda, ca. 1618 - Nieuw-Amsterdam, 1655). Het boek was een invloedrijke promotor voor de kolonisatie van Nieuw-Nederland en is tot op de dag van vandaag een belangrijke bron voor historici die geïnteresseerd zijn in het koloniale verleden van New York.

Titelpagina van de eerste druk van Adriaen van der Doncks Beschryvinge van Nieuw-Nederlant (Amsterdam: Evert Nieuwenhof, 1655).

Van der Donck schreef het boek tijdens zijn verblijf in de Republiek in 1652-1653, vóór zijn terugvaart naar de Nieuw-Nederland kolonie in 1653. De volledige titel van het werk is Beschryvinge van Nieuw-Nederlant (ghelijck het tegenwoordigh in staet is) begrijpende de nature, aert, gelegentheyt en vruchtbaerheyt van het selve lant; mitsgaders de proffijtelijcke ende gewenste toevallen, die aldaer tot onderhout der menschen, (soo uyt haer selven als van buyten ingebracht) gevonden worden. Als mede de maniere en onghemeyne eygenschappen vande wilden ofte naturellen vanden lande. Ende een bysonder verhael vanden wonderlijcken aert ende het weesen der bevers, daer noch by gevoeght is een discours over de gelegentheyt van Nieuw Nederlandt, tusschen een Nederlandts patriot, ende een Nieuw Nederlander. Beschreven door Adriaen vander Donck, beyder rechten doctoor, die teghenwoordigh noch in Nieuw Nederlant is. t’ Aemsteldam, by Evert Nieuwenhof, boeck-verkooper, woonende op ‘t Ruslandt in ‘t schrijf-boeck, anno 1655.

Achtergrond

In de periode na 1654 neemt de aandacht voor de Nieuw-Nederland kolonie in Noord-Amerika fors toe. De kolonie van Nieuw-Holland in Brazilië, de grootste inkomstenbron van de West-Indische Compagnie, werd in 1654 aan de Portugezen verloren. De macht van de WIC was aan het verzwakken en de kans was reëel dat ook Nieuw-Nederland in handen zou komen te vallen van naburige Europese grootmachten. Zo was het grote gebied, ruwweg afgebakend door de ‘Zuydt-Rivier’ (de Delaware), de ‘Noort-Rivier’ (de Hudson), en de ‘Versche Rivier’ (de Connecticut), met zijn magere bevolkingsaantal niet opgewassen tegen de Engelse buren, die van tijd tot tijd grondgebied van de WIC annexeerden. Nieuw-Nederland, de laatst resterende Nederlandse vestigingskolonie in de Atlantische wereld, moest snel meer inwoners zien te krijgen. De stad Amsterdam mengde zich in het conflict en introduceerde in overeenkomst met de WIC maatregelen voor een grootschalige propaganda- en immigratie campagne. Het sponsoren van de publicatie van Beschryvinge van Nieuw-Nederlant was zo een maatregel.

Om zo veel als mogelijk mensen te prikkelen de Republiek te verlaten, stelde Van der Donck een indrukwekkende inhoudsopgave samen. Van der Donck schrijft over de vruchtbaarheid van de bodem, de rivieren, de bergen, de indianen en hun wijze van leven. Hij catalogiseert de planten, de soorten fruit, het karakter van de seizoenen, de verscheidenheid aan diersoorten en veel meer. Hij bespreekt zowat alles waar over te schrijven valt. Voor elk wat wils.

Het is echter moeilijk te achterhalen wat de exacte invloed van Beschryvinge van Nieuw-Nederlant is geweest op de migratiestroom naar de noordelijke kolonie. Wel weten we dat in 1656, het jaar van de tweede druk, zeventig huisgezinnen, alsmede 300 verdrevene Waldenzen uit Piëmont de oversteek maakten. Bovendien zou tussen 1650 en 1664 enkel de kolonie van Nieuw-Nederland een respectabele bevolkingsgroei doorgaan, van 1,500-2,000 naar 7,000-8,000 inwoners.

Publicatie

Geografische kaart van de Nieuw-Nederland kolonie, evenals een aanzicht op de stad Nieuw-Amsterdam, door boekdrukker Evert Nieuwenhof toegevoegd aan de tweede druk van Adriaen van der Doncks Beschryvinge van Nieuw-Nederlant (Amsterdam: Evert Nieuwenhof, 1656). US 15316.56*, Houghton Library, Harvard University

Evert Nieuwenhof, een relatief onbekende Amsterdamse boekdrukker, stelde een eerste druk uit tot begin 1655, mogelijk omdat hij vreesde dat een overname van Nieuw-Nederland gedurende de Eerste Engelse Oorlog de verkoopcijfers niet ten goede zou komen. Daarna, in tijden van vrede, bleek de eerste druk dusdanig goed te verkopen dat in 1656 al snel een tweede druk volgde. Deze nieuwe editie was voorzien van een geografische kaart van de kolonie, alsmede een schets van de stad Nieuw-Amsterdam, gelegen op het eiland Manhattan. Sindsdien is de tekst niet meer in het Nederlands verschenen.

Vertaling

Een eerste vertaling naar het Engels, van de hand van Jeremiah Johnson, voormalig burgemeester van Brooklyn, verscheen in de Collections of the New-York Historical Society, tweede serie, deel 1 (1841), 129-242. Deze vertaling werd in 1968 ongewijzigd herdrukt door Syracuse University, maar aangezien het werk van Johnson algemeen als onvoldoende werd beschouwd, maakte de Zuid-Afrikaan Diederik Willem Goedhuys begin jaren negentig een nieuwe vertaling die in gekopieerde vorm in enkele bibliotheken en bij het New Netherland Project in Albany (New York) beschikbaar was. Een volledige vertaling van Goedhuys verscheen later in Adriaen van der Donck, A Description of New Netherland (Lincoln, NE, 2008) onder redactie van Charles T. Gehring en William A. Starna. Een eerdere vertaling verscheen niet, waarschijnlijk omdat de Engelse veroveraars het nut niet zagen in het vertalen van een vervallen Nederlands propagandistisch werk.

Inhoud

Hieronder de inhoudsopgave van de eerste druk van Adriaen van der Doncks Beschryvinge van Nieuw-Nederlant:

• Waer Nieuw-Nederlant gelegen is (p. 1)
• Wanneer ende van wie Nieuw Nederlant eerst ghevonden is gheweest (idem.)
• Waerom dit Lantschap Nieuw Nederlant genaemt wert (idem.)
• De Nederlanders eerste Besitters van Nieuw Nederlant (p. 3)
• De Limiten van Nieuw Nederlandt, ende hoe verre sy strecken (p. 4)
• Van de Kust, Voor-lant, en Zee-havens (idem.)
• De Zuydt-Rivier (p. 7)
• Van de Noort-Rivier (p. 8)
• Van de versche Rivier (p. 10)
• Van de Oost-Rivier (p. 11)
• Van de verscheyden Wateren ende hare gedaente (idem.)
• Van de ghedaente ende stoffen der Landeryen (p. 13)
• Van het Hout ende Gewassen (p. 15)
• Vande Fruyt-boomen, uyt Nederlandt overgebracht (p. 18)
• Vande Wijngaerden (p. 19)
• Vande Tuyn-vruchten in ’t gemeen (p. 21)
• Vande Bloemen (p. 23)
• Vande Genees-kruyden ende het Indigo (p. 24)
• Vande Landt-bouw en Acker-vruchten (p. 25)
• Vande Mineralen, en vande Aerdens en steenen (p. 28)
• Vande Verwen ofte Couleuren (p. 30)
• Vande Dieren, in Nieuw Nederlant (p. 32)
• Van het Wilde Vee (p. 35)
• Van het Pluym-gedierte soo wel te water als te lande en eerst de Roof-voghels (p. 38)
• Van ’t Gevogelte dat sich te lande onthout (p. 40)
• Vande Water-voghels (p. 42)
• Vande Vis (p. 42)
• Van het Fenijn (p. 44)
• Van den Windt (p. 45)
• Vande Lucht (p. 46)
• Vande Jaer-Getijden (p. 47)
• Vande seeden en ongemeene eygenschappen der oorspronckelijcke Ingeboorne in Nieuw Nederlandt (p. 52)
• Hare gedaente der lichamen ende waerom men de selve Wilden noempt (idem.)
• De Spijse en het voetsel der Wilden (p. 54)
• Vande Cleedinghe ende Cieraden der Mannen ende Vrouwen (p. 56)
• Hare Huysen, Casteelen en By-een-wooningen (p. 58)
• Maniere van Huwelijcken en Baren der Kinderen (p. 60)
• Van het Suygen, en Versamelen der Mans en Vrouwen (p. 62)
• Maniere van Begraven, Wee-klachten en Rouw-teeckenen (p. 63)
• Hare Feest-dagen en sonderlinghe By-een-komsten (p. 64)
• Hoe de Menschen ende Dieren eerst in dat landt gekomen zijn (p. 65)
• Vande verscheyde Geslachten en Talen (p. 67)
• Van het Gelt en hare Munterye (idem.)
• Besondere aenghebooren aert en tijdt-verdrijf der Wilden (p. 68)
• Haer voorsorge der Lichamen en Medeçijnen (p. 69)
• Het Bouwen, Planten en Thuynen der Wilden (p. 70)
• Besonder verhael van haer Jagen en Visschen (idem.)
• Het onderscheydt der Geboorten, Staten en Qualiteyten (p. 71)
• Van hare Oorlogen en Wapenen (p. 72)
• Van hare Justitie en Straffe (p. 73)
• Van het algemeen Volcken Recht (p. 74)
• Vande schenckagien en Vereeringen (idem.)
• Vande Wilden hare Regeeringe en gemeene Politie (p. 75)
• Haere Religie ende oftse wel tot het Christendom te brengen sijn (p. 76)
• Van haer gevoelen der hoope naer dit leven (p. 78)
• Vande kennisse Godts, en vreese der Duyvelen (p. 79)
• Haer gevoelen vande Scheppingen, en voortsettingen der Menschen en Dieren inde Wereldt (p. 80)
• Van den Aert, onghehoorde manieren en eygenschappen der Bevers (p. 82)
• Discours, Over de ghelegentheden van Nieuw Nederlandt, Tusschen een Nederlandts Patriot ende een Nieuw Nederlander (p. 90)

Externe links

• Adriaen van der Doncks Beschryvinge van Nieuw-Nederlant (1655)
• New Netherland Institute webpagina

Verder lezen

• Blom, F.R.E. (2010). Picturing New Netherland and New York: Dutch-Anglo Transfer of New World Information. In S. Huigen, J.L. de Jong, & E. Kolfin (red.), The Dutch Trading Companies as Knowledge Networks (pp. 103-126). Leiden: Brill.
• Blom, F., & Looijesteijn, H. (2012). A Land of Milk and Honey: Colonial Propaganda and the City of Amsterdam, 1656-1664. Halve Maen, 85(3), 47-56.
• Blom, F., & Looijesteijn, H. (2013). Ordinary People in the New World: The City of Amsterdam, Colonial Policy, and Initiatives from below, 1656-1664. In M. C. Jacob, & C. Secretan (red.), In Praise of Ordinary People: Early Modern Britain and the Dutch Republic (pp. 203-236). New York: Palgrave Macmillan.
• Easterbrook, J. (2014). Cosmopolitanism and Adriaen van der Donck's A Description of New Netherland. Early American Literature, 49(1), 3-36.
• Klooster, W. (2016). The Dutch Moment. War, Trade, and Settlement in the Seventeenth-Century Atlantic World. Leiden: University Press.
• Koning, J.M.J. (1999). Dating the Visscher, or Prototype, View of New Amsterdam. De Halve Maen, 72(3), 47-56.
• Shorto, R. (2004). The Island at the Centre of the World: The Epic Story of Dutch Manhattan and the Forgotten Colony that Shaped America. New York: Vintage Books.
• Voor een Nederlandse vertaling van Shorto, zie: Shorto, R. (2004). Nieuw-Amsterdam. De oorsprong van New York (E. Krol, vert.). Amsterdam: Forum. (Oorspronkelijke uitgave 2004)
• Sutton, E.A. (2015). Capitalism and Cartography in the Dutch Golden Age. Chicargo: University Press.
• Waterman, K.J., Jacobs, J., & Gehring, C.T. (red.). (2009). Indianenverhalen. De vroegste beschrijvingen van Indianen langs de Hudsonrivier (1609-1680). Zutphen: Walburg Pers.