Grafische partituur

Een grafische partituur is een vorm van muzieknotatie, die vanaf circa 1950 door diverse componisten is gebruikt.

Toepassing

In moderne en experimentele muziek wordt soms gebruikgemaakt van grafische partituren, waarin (soms naast de traditionele notatiewijzen) zelfbedachte tekens of grafieken voorkomen. Een grafische partituur kan gebruikt worden om bijvoorbeeld het verloop van elektronisch voortgebrachte klanken grafisch weer te geven, om de musicus een grotere speelvrijheid te geven, of om muziek weer te geven die niet met behulp van het traditionele notenbeeld kan worden genoteerd.

Achtergrond

Grafische notatie behelst in brede zin het gebruik van niet-traditionele muzieknotatiesymbolen om informatie aan de speler over te dragen over de manier waarop een werk uitgevoerd kan of moet worden. Dit soort nieuwe symbolen verschijnen voor het eerst in de werken van avant-gardecomponisten als Roman Haubenstock-Ramati, Mauricio Kagel, György Ligeti, Krzysztof Penderecki, Karlheinz Stockhausen, en Iannis Xenakis. Ook komt het voor in werken van experimentele componisten zoals Earle Brown, John Cage, Morton Feldman, en Christian Wolff in de jaren 1950-1960.

Cornelius Cardew was assistent van Stockhausen. Hij begon aan een immense grafische partituur, getiteld Treatise. Het werk beslaat 193 pagina's met zeer abstracte afbeeldingen. De partituur zelf laat zich al haast bekijken als een zelfstandig kunstwerk.

In 2008 stelde Theresa Sauer een compendium op van grafische partituren van componisten uit meer dan 50 landen. Daarin is te zien hoe wijdverspreid deze muzieknotatie op een gegeven moment werd.

Toepassingen

Grafische nieuwe symbolen en notaties kunnen worden gebruikt om tempoversnellingen en -vertragingen aan te geven, om de dichtheid van al dan niet geïmproviseerde noten aan te geven, om een dynamisch verloop weer te geven, om aan te geven dat men 'hoog' of 'laag' dient te spelen, om een muzikale gebaar weer te geven, om een 'flow' uit te beelden, om de klanken van een elektronisch meelopende opname te illustreren, of zelfs om de musicus te inspireren tot volkomen vrije klankuitingen. Sommige nieuwe symbolen of tekens worden tegenwoordig op hun beurt ook weer in traditionele muzieknotatie toegepast: er heeft een soort kruisbestuiving plaatsgehad, waardoor soms grafische en traditionele elementen vermengd voorkomen in partituren.

Voorbeelden

Grafische partituren

waarin de muziek met symbolen en illustraties wordt weergegeven (deze notatie volgt de traditie van een tijd-toonhoogtegrafiek, en wordt net als traditionele notatie van links naar rechts gelezen):

Hans-Christoph Steiners werk Solitude, vervaardigd met Pure Data's datastructuren.

Notenbalken die relatieve toonhoogten weergeven

waarbij de keuze van de uiteindelijke toonhoogten door de speler worden bepaald. Voorbeeld:

Veranderde notatie (Altered Notation)

is te vinden in werk van George Crumb waarin hij traditionele notatie gebruikt maar de muziek op de pagina weergeeft in een grafische of niet-traditionele vorm, zoals spiralen of cirkels.

Andere componisten die grafische notatie toepasten

• Aphex Twin
• Mark Applebaum
• Cathy Berberian
• John Bergamo
• Anthony Braxton
• André Boucourechliev
• Herbert Brün
• Randolph Coleman
• Brian Eno
• Eric Ewazen
• Jerry Goldsmith
• Michail Goleminov
• Jonny Greenwood
• Barry Guy
• Alfred Harth
• Panayiotis Kokoras
• Yuri Landman

• Anestis Logothetis
• Robert Moran
• Conlon Nancarrow
• Roberto Paci Dalò
• Emanuel Dimas de Melo Pimenta
• Randy Raine-Reusch
• Bernard Rands
• Roger Reynolds
• Sven-David Sandström
• Leon Schidlowsky
• R. Murray Schafer
• Stuart Saunders Smith
• Wadada Leo Smith
• Juan Maria Solare
• Jennifer Walshe
• John Williams
• John Zorn

Zie ook

• Klavarscribo

Literatuur

• Cage, John, and Alison Knowles (1969). Notations. New York: Something Else Press.
• Lieberman, David 2006. Game Enhanced Music Manuscript. In GRAPHITE '06: Proceedings of the 4th International Conference on Computer Graphics and Interactive Techniques in Australasia and South East Asia, ACM Press, Melbourne, Australia, 245 - 250.
• Sauer, Theresa (2009). Notations 21. New York: Mark Batty Publisher. ISBN 978-0-9795546-4-3
• David Schidlowsky (ed.) (2011) Musikalische Grafik—Graphic Music: León Schidlowsky. Berlin: Wissenschaftlicher Verlag. ISBN 978-3-86573-620-8.

Externe links

• Afbeeldingen van muziek op Northwestern University
• Bergstroem-Nielsen, Carl: Experimental improvisation and notation practise 1945-1999; Experimental improvisation and notation practise, addenda 2000. Online bibliografieën.
• Real-time interpretatie van een visualisatie door Rainer Wehinger van György Ligetis elektronische werk Artikulation
• Een online verzameling van grafische partituren, vervaardigd door de New York Miniaturist Ensemble
• Notations21,een opsomming van innovatieve muzieknotatie
• Raine-Reuschs pagina met meer dan 20 grafische partituren
• Een blog gewijd aan grafische partituren
• HighC: een op grafische partituren gebaseerd compositieprogramma geïnspireerd door het UPIC-systeem van Iannis Xenakis.
• IanniX : Een grafische real-time open-source sequencer voor digitale kunst
• Cuaderno de Yokohama by Llorenç Barber De complete serie van 17 grafische partituren die Barber vervaardigde in Yokohama (Japan) in 2005. Ràdio Web MACBA: Barcelona, 2009.