Hans-Jörg Rheinberger
Hans-Jörg Rheinberger (Grabs, 12 januari 1946) is een wetenschapshistoricus en -filosoof. Geboren in Zwitserland, en opgroeiend in Liechtenstein, is hij daarna vooral actief en invloedrijk geworden in Duitsland, bijvoorbeeld als hoofd van het Max-Planck-Institut für Wissenschaftsgeschichte in Berlijn. Na een opleiding in moleculaire biologie is hij zich daarna gaan toeleggen op de geschiedenis van de biologie, met name de geschiedenis van 20e-eeuwse moleculaire biologie. Hij typeert zijn werk ook wel als historische epistemologie.
Filosofisch is hij vooral geïnspireerd door Franse denkers, zoals Jacques Derrida en Gaston Bachelard. In veel van zijn standpunten sluit hij ook nauw aan bij verwante denkers zoals Bruno Latour en Ian Hacking. Centraal in zijn werk rond moleculaire biologie staat het idee dat het centrale object binnen een wetenschappelijke praktijk een 'experimenteel systeem' is, bestaande uit een hele reeks van experimenten, eerder dan een geïsoleerd geval. Een experimenteel systeem werkt ook met wat Rheinberger 'epistemische dingen' noemt. Een epistemisch ding, bijvoorbeeld een gen of fruitvlieg, is een onderzoeksobject dat uit zichzelf een reeks nieuwe vragen en onderzoeksstrategieën oproept. Eens een epistemisch ding echter adequaat begrepen wordt, dan wordt het in Rheinbergers terminologie een 'technisch object'. Een technisch object is dus een epistemisch ding dat een vaste identiteit krijgt of heeft gekregen en zo volledig begrepen is dat het voortaan kan worden gebruikt als een instrument of object binnen verder onderzoek. CRISPR was bijvoorbeeld in eerste instantie een epistemisch ding dat vragen opwierp en begrepen moest worden, maar is ondertussen getransformeerd tot een technisch object dat in verder onderzoek gebruikt kan worden.
Bibliografie[bewerken | brontekst bewerken]
- Experiment, Differenz, Schrift. Zur Geschichte epistemischer Dinge. Basilisken-Presse, Marburg/Lahn 1992, ISBN 3-925347-20-8.
- met Michael Hagner: Die Experimentalisierung des Lebens. Experimentalsysteme in den biologischen Wissenschaften 1850/1950. Akademie-Verlag, Berlin 1993, ISBN 3-05-002307-4.
- Toward a History of Epistemic Things. Stanford Univ. Press, 1997, ISBN 978-0-8047-2786-0.
- met Michael Hagner, Bettina Schmidt-Wahrig: Räume des Wissens. Repräsentation, Codierung, Spur. Akademie-Verlag, Berlin 1997, ISBN 3-05-002781-9.
- Iterationen. Merve-Verlag, Berlin 2005, ISBN 3-88396-205-8.
- Epistemologie des Konkreten. Studien zur Geschichte der modernen Biologie. Suhrkamp, Frankfurt am Main 2006, ISBN 3-518-29371-0.
- Historische Epistemologie zur Einführung. Junius, Hamburg 2007, ISBN 978-3-88506-636-1.
- Met Staffan Müller-Wille Vererbung. Geschichte und Kultur eines biologischen Konzepts. Fischer-Taschenbuch-Verlag, Frankfurt am Main 2009, ISBN 978-3-596-17063-0.
- Met Staffan Müller-Wille Das Gen im Zeitalter der Postgenomik. Eine wissenschaftshistorische Bestandsaufnahme. Suhrkamp, Frankfurt am Main 2009, ISBN 978-3518260258
- On Historicizing Epistemology: An Essay. Stanford University Press, Stanford 2010, ISBN 978-0804762892.
- An Epistemology of the Concrete: Twentieth-century Histories of Life. Duke University Press, Durham 2010, ISBN 978-0822345756.
- Introduction à la philosophie des sciences. Editions La Découverte, Paris 2014, ISBN 978-2707178244.
- Rekurrenzen. Texte zu Althusser. Merve, Berlin 2014, ISBN 978-3883963556.
- Natur und Kultur im Spiegel des Wissens: Marsilius-Vorlesung am 6. Februar 2014. Universitätsverlag Winter, Heidelberg 2015, ISBN 978-3825364397.
- Die Farben des Tastens. Edition Faust, Frankfurt am Main 2015, ISBN 978-3945400234.
- Der Kupferstecher und der Philosoph. Diaphanes, Zürich und Berlin 2016, ISBN 978-3037346211.
- Experimentalität : im Gespräch über Labor, Atelier und Archiv (Interviews met Rheinberger), Kulturverlag Kadmos Berlin 2018