Hezârfen Ahmed Çelebi
| Hezârfen Ahmed Çelebi | ||
|---|---|---|
| ||
| Algemene informatie | ||
| Geboortenaam | Ahmed | |
| Geboren | 1609 Constantinople, Ottomaanse Rijk | |
| Overleden | Algerije, 1640 | |
| Nationaliteit | Ottomaans | |
| Beroep | Wetenschapper | |
Hezarfen Ahmed Çelebi (Osmaans: هزارفنّ أحمد چلبی 'Polymath Ahmed de wijze'[1] ) was een Ottomaanse wetenschapper uit Istanbul die in de geschriften van reiziger Evliya Çelebi staat omdat hij een aanhoudende niet-aangedreven vlucht had bereikt.[2] Hij heeft in Turkije een grote reputatie als inspiratiebron voor toekomstige generaties vliegeniers.
Vlucht zonder motor[bewerken | brontekst bewerken]
De 17e-eeuwse geschriften van Evliyâ Çelebi vertellen dit verhaal van Hezârfen Ahmed Çelebi, circa 1630-1632:
- Ten eerste oefende hij door acht of negen keer over de preekstoel van Okmeydanı te vliegen met adelaarsvleugels, gebruikmakend van de kracht van de wind. Toen sultan Murad Khan (Murad IV) toekeek vanuit het Sinan Pasha-herenhuis in Sarayburnu, vloog hij vanaf de top van de Galata-toren (in het huidige Karaköy) en landde op het Doğancılar-plein in Üsküdar, met de hulp van het zuid-west wind. Toen schonk Murad Khan hem een zak met gouden munten en zei: "Dit is een enge man. Hij kan alles doen wat hij wil. Het is niet juist om zulke mensen te houden", en hij stuurde hem daarom naar Algerije in ballingschap. Hij stierf daar. — Evliyâ Çelebi,[3]
Hoewel moderne historici het niet eens zijn met Evliya Çelebi's vertelling van Hezarfen die de hele Bosporus vloog,[3] zeggen ze dat de vlucht hoogstwaarschijnlijk echt was, maar zwaar overdreven, omdat Çelebi vaak overdrijft in zijn geschriften.[4][5]
De titel "Hezârfen", gegeven door Evliyâ Çelebi aan Ahmet Çelebi, komt uit het Perzisch هزار hezār + فنّ fann wat betekent "duizend wetenschappen hebben" (polymath).
Historisch verslag[bewerken | brontekst bewerken]
In 1648 citeert John Wilkins, Ogier Ghiselin de Busbecq, de Heilige Roomse ambassadeur in Constantinopel in 1554-1562, die vastlegt dat "een Turk in Constantinopel" probeerde te vliegen.[6] Echter, indien juist, verwijst dit citaat naar een gebeurtenis bijna een eeuw voorafgaand aan de exploits gerapporteerd door Evliyâ Çelebi.
Evliyâ Çelebi's verslag van de heldendaden van Hezârfen Ahmet Çelebi is drie zinnen lang (van een werk in tien delen). Het verhaal heeft grote waarde in Turkije, aangezien hij een inspiratie is voor toekomstige generaties vliegeniers.
Moderne tijd[bewerken | brontekst bewerken]
- Een van de 4 luchthavens in Istanbul heet de " Hezarfen Airfield ".
- Een moskee naast de luchthaven Istanbul Atatürk draagt de benaming "Hezarfen Ahmet Çelebi".
- Een speelfilm uit 1996, " Istanbul Beneath My Wings " ( İstanbul Kanatlarımın Altında ) gaat over het leven van Hezârfen Ahmet Çelebi, zijn broer en raketvlieger Lagari Hasan Çelebi, maar ook over de Ottomaanse samenleving in de 17e eeuw.
Referenties[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ (tr) çelebi. Nişanyan Sözlük. Gearchiveerd op 9 november 2019. Geraadpleegd op 9 november 2019.
- ↑ Çelebi, Evliya (2003). Seyahatname. Istanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, p. 318.
- ↑ a b (tr) Yalçın, Tuncer, Hezarfen Ahmet Çelebi Kimdir? Gerçekten Uçtu Mu?. Ders: Tarih (26 oktober 2018). Gearchiveerd op 23 november 2021. Geraadpleegd op 26 november 2020.
- ↑ (tr) Özay, Yeliz, EVLİYÂ ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ'NİN ACÂİB EDEBİYATI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ.
- ↑ (tr) HIZLAN, Doğan, Postmodern bir romancı: Evliya Çelebi. www.hurriyet.com.tr. Gearchiveerd op 8 februari 2021. Geraadpleegd op 26 november 2020.
- ↑ Wilkins, John. Mathematicall Magick or the Wonders that may be performed by Mechanicall Geometry. In two books. Concerning Mechanicall Powers and Motions, London 1648, 204; also see a reprint of the same book in The Mathematical and Philosophical Works of John Wilkins to which is prefixed the author's life and an account of his works, 1802, vol. II, 201