Overleg:Commodus

Vandalisme, maar ik kom er even niet uit wat nou precies de goede versie is die ik terug moet zetten... Känsterle 3 jun 2004 18:11 (CEST)

Nu moet het inorde zijn. De twee laatste annonieme hebben zitten knoeien.Walter 3 jun 2004 18:18 (CEST)

Grootheidswaanzin

De juiste term is grootheidswaan. Grootheidswaanzin is een term die heel vaak gebruikt wordt, maar een combi is van grootheidswaan en waanzin.--Claudii 26 jun 2005 14:08 (CEST)

Oudejaarsavond

Ik dacht dat oudejaarsavond bij de Romeinen viel op 1 maart, en niet op 1 januari.

Het traditionele nieuwjaar viel op 1 maart bij de Romeinen, maar na hervormingen - onder andere door de pontifex maximus Gaius Iulius Caesar - werd dit 1 januari. Hierdoor werd de laatste dag van december oudjaar. Het is interessant op te merken dat de Romeinen schrikkeldagen (ze werkten met een maankalender om een zonnejaar mee bij te houden) toevoegden aan het eind van hun traditionele laatste maand februari, waardoor de ene schrikkeldag die Caesar toevoegd ook aan de traditionele schrikkelmaand februari werd toegevoegd en niet aan december. Evil berry 18 mei 2006 13:35 (CEST)

Nieuwe tekst commodus

Wegens totaal verouderde informatie over de persoon Commodus heb ik hier mijn taak historische praktijk over hem gezet. Geschiedschrijving in de klassieke oudheid blijft een zeer moeilijk gegeven aangezien de schriftelijke bronnen meestal subjectief zijn. Zo komt men, na klakkeloos overschrijven van klassieke auteurs, tot vertekende beelden.

Oude geschiedschrijving versus modern onderzoek

toen ik nog wat aan de layout van mijn bijdrage wou veranderen merkte ik dat mijn tekst verdwenen is en terug vervangen door het cliché standaard beeld van Commodus. bon, mij niet gelaten. ernstig wetenschappelijk onderzoek (o.a. van Olivier Hekster) heeft dat beeld al lang ontkracht en de anekdotes van de klassieke auteurs naar de prullenbak verwezen. blijkbaar vind iemand het niet kunnen dat er een door de universiteit Gent goedgekeurde tekst op Wikipedia verschijnt. maar zoals gezegd: mij niet gelaten, geef de mensen die naar informatie zoeken maar weer dezelfde koude pap, informatie die 1800 jaar oud is en ten zeerste subjectief. voor de mensen die wel eens kritisch willen zijn en wat meer moeite willen doen om Commodus als figuur willen leren kennen: Commodus: An Emperor at the Crossroads van Olivier Hekster (oei oei oei, het is een wetenschappelijke boek ondersteund met vele feiten en argumenten, gebaseerd op degelijk onderzoek oei oei oei...)

Deze "Nieuwe versie" kan misschien terug verwerkt worden in het artikel, maar dan ook met de daarbij horende voetnoten? Evil berry 15 jun 2007 20:34 (CEST)

Die 'nieuwe versie' is niet erg encyclopedisch geschreven, maar kan wel gebruikt worden bij het herschrijven van het artikel. Ook de eerste (Duitstalige) externe link die het suggestieve karakter van de Historia Augusta en consorten uitstekend in het licht brengt is erg het gebruiken waard. De Engelstalige link is meer een algemene, neutralere biografie. Ik ben ermee begonnen, maar heb de laatste twee paragrafen (afgezien dan van die zegelring, die eigenlijk een onderschrift bij een plaatje zou moeten zijn) nog even laten zitten. Ik heb ook de verleden tijd ingevoerd. Perfect is het nog niet. Wees welkom er iets aan te doen. Glatisant 5 okt 2008 13:52 (CEST)

Namen Verdwenen! Hoe???

In de tekst "Grootheidswaan" wordt geschreven dat Commodus alle maanden van het jaar een nieuwe naam gaf. Maar die namen gebruiken we tegenwoordig niet meer. Wanneer zijn die namen dan weer veranderd en door wie? Wie kan mij helpen???????

Antwoord:

Schrijf in één tijd, dat leest makkelijker!

Ik kom op Wikipedia regelmatig pagina's tegen die voor mij niet makkelijk leesbaar zijn, omdat de tekst dan niet in één tijd geschreven staat. Dit komt waarschijnlijk omdat mensen de tekst bewerken en dingen toevoegen, maar daarbij niet kijken naar de tijd waarin de tekst geschreven staat. Dan ontstaan er rare dingen. In de ene zin staat bijvoorbeeld "wordt" en in de volgende zin "werd". Zoiets stoort mij heel erg. Ik weet niet wat anderen hier van vinden. Maar ik adviseer iedereen om goed te kijken voordat ze beginnen met het bewerken van de pagina. Eventueel zou men de fouten (wat betreft de tijd waarin de tekst staat) die er nog in staan dan kunnen verbeteren. Ik doe dit zelf heel vaak; ik verbeter zinnen als ze qua spelling of grammatica niet kloppen. Ook verbeter ik soms het gebruik van leestekens. Ik verander verder niets aan de inhoud van de tekst. Ik denk dat veel mensen toch plezieriger lezen als de teksten op Wikipedia in degelijk Nederlands zijn geschreven.

Weggehaalde wijzigingen 15 nov 2006 Mogelijk interessant?

Heb zitten vissen in de bewerkingsgeschiedenis omdat ik wist dat er ooit een andere lezing over Commodus stond (niet van mij, maar bevat mogelijk opvatting van prof. Olivier Hekster, Univ. Nijmegen (boek 2002 Commodus: an emperor at the crossroads)?? en/of Univ Gent?? Zie noodkreten in overleg hierboven) Inmiddels is de Engelse wiki versie opgeschoven in de richting van de teksten hieronder... Hansmuller 28 jul 2008 17:03 (CEST)

Versie op 15 nov 2006 22:40 (bewerken) (ongedaan maken) 81.241.1.168 (Overleg) (Rode tekst hier overgenomen, wat kopjes tussengezet.Hansmuller 28 jul 2008 17:03 (CEST)).

Geboren in het purper

Commodus wordt in 161 geboren als zoon van Marcus Aurelius en Faustina. Daarmee is hij de eerste Romeinse keizer die ‘geboren is in het purper’ (m.a.w. de eerste keizer die geboren is terwijl zijn vader keizer was). Commodus was dus voorbestemd om keizer te worden. In 166, op 5-jarige leeftijd, wordt hij benoemd tot ‘caesar’ en op 17-jarige leeftijd wordt hij (co-) Augustus. Het grootste deel van zijn jeugd voert hij met zijn vader, aan de Donau, oorlog tegen de Marcomanni en de Quadi. Commodus volgt zijn vader op op 19-jarige leeftijd (180).

Dio

Reeds tijdens de oudheid beschouwen de klassieke auteurs Commodus als één van de ‘slechte’ keizers (samen met Gaius, Nero en Domitianus). Vooral de geschiedschrijver Dio haalt bijzonder hard uit naar Commodus. Dit is niet zo verwonderlijk. Cassius Dio was senator en zoon van een senator. Hij was tegen elke vermindering van de senatoriële macht. Commodus van zijn kant, was juist iemand die de macht van de senatoren sterk beknotte en zijn relatie met de senaat was allesbehalve warm en vriendschappelijk. Voor allerlei belangrijke beslissingen weigerde hij de senaat te raadplegen en onder Commodus werd een groot aantal senatoren verbannen of geëxecuteerd (verwijderen concurrentie? Zie verder). Dit beïnvloedde Dio natuurlijk enorm. Alle beslissingen die Commodus nam werden door Dio belachelijk gemaakt en alle extreme karaktertrekken van Commodus werden extra in de verf gezet.

Herodianus

Herodianus, die andere belangrijke geschiedschrijver die over Commodus bericht, was niet van hoge afkomst maar staat wel bekend als een ‘auteur voor de elite’. Zijn werk is niet zo negatief als dat van Dio maar het gaat dezelfde kant uit (deels omdat Herodianus de mosterd bij Dio haalde). Herodianus ziet Commodus als een tiran, (en door zijn jeugdige leeftijd) als een gewillige speelbal in de handen van corrupte, malafide personen.

Historia Augusta

De 3de klassieke bron die veelvuldig Commodus vermeld is de ‘Historia Augusta’. Een werk dat getuigt van een sterke pro-senaatshouding. Elke keizer die in conflict gekomen was met de senaat wordt uitermate negatief beschreven in de Historia Augusta. Commodus wordt eer dan ook voorgesteld als een voorbeeld ‘hoe men niet moet regeren’. Er is dus geen bron die in het voordeel van Commodus spreekt en de vorige bronnen kunnen allesbehalve objectief genoemd worden. Historici van latere generaties hebben de verhalen vaak overgenomen zonder enigen nuances aan te brengen.

(opvolging) Als we ons puur aan de feiten houden krijgen we een totaal ander beeld.

Opgeven Donau-provincies

Zijn eerste fel bekritiseerde beslissing was de opgave van de Donau-pronvincies. Men verwijt Commodus vaak dat hij stukken van het Romeinse Rijk opgaf zonder ervoor te strijden. Nochtans deed Commodus juist hetzelfde als Hadrianus (na de dood van Traianus). Ook de stelling dat met Commodus’ bewind de invallen op het Rijk begonnen en niet werden afgeslaan is fout. Slechts Antoninus Pius’ bewind (en in mindere mate Hadrianus) was er één van vrede en voorspoed. Marcus Aurelius voerde reeds zoveel oorlogen dat de schatkist uitgeput was bij de start van Commodus’ regering. Dus Commodus gaf de Donau-provincies op. De reden die Dio en co hiervoor geven (Commodus wou zich zo vlug mogelijk in orgieën storten) is zeker fout. Waarschijnlijk is het een combinatie van factoren.

Pestepidemie

Allereerst heerste er reeds jarenlang een enorme pestepidemie in het Romeinse Rijk. Die epidemie had allerlei gevolgen gaande van verwilderde bendes die het land terroriseerden tot een tekort aan mannen in allerlei nijverheidssectoren, een tekort aan mannen op de velden, een tekort aan goede soldaten,… Een sterk gezag in Rome was nodig om deze problemen het hoofd te bieden. Bovendien vreesde Commodus voor zijn leven aan het (ongezonde) front, tenslotte was Lucius Verus in 169 ook aan de pest bezweken, in betere omstandigheden. Een terugkeer naar Rome (of in de buurt van Rome) was dus wenselijk.

Daar komt nog bij dat het onwaarschijnlijk is dat Commodus door de voltallige elite in Rome aanvaard zou worden (zie de opstand van Cassius). Commodus kon niet weten wat er allemaal in Rome gebeurde terwijl hij aan het front lag. Welke beslissingen zouden er genomen worden? Welke complotten konder er al dan niet gesmeed worden? Commodus moest zich tonen in Rome om zijn macht te vestigen. Een 3de reden is het feit dat Commodus zich geen verlies in de strijd kon permitteren. Marcus Aurelius, die een kundig militair was, kon met veel moeite stand houden tegen de Germanen. Commodus, die een zeer minieme militaire opleiding genoten had, vreesde het verlies in zijn eerste grote confrontatie in de strijd en de daarmee gaande onpopulariteit. In oktober 180 was er al een (voor Rome voordelige) regeling getroffen met Canarta (koning in het gebied van Mauretania Tingitana).

Met de nieuwe regeling (tussen Germanen en Rome) ontsnapte Rome niet alleen aan de vele kosten die het inrichten van een nieuwe provincie met zich mee meebracht (wegen, verdedigingswerken, romanisering,…) er waren vele andere voorwaarden aan verbonden. Zo moesten de Marcomanni en Quadi hun wapenarsenaal en boten overhandigen, er werd een verboden zone gecreëerd tussen de rijken, ze moesten een tribuut, in de vorm van graan, leveren aan Rome. Kort samengevat, Commodus had niet alleen vrede gebracht aan de grenzen. Maar er ook nog verschillende voordelen voor Rome mee bekomen. Voor de verdere regering van Commodus werden er overigens geen grote opstanden meer gemeld uit het gebied van de Marcomanni en de Quadi. -

== In 177 krijgt hij de titel Augustus en wordt hij dus medekeizer van zijn vader. Hij trouwt datzelfde jaar met Crispina. + [Als kleine opmerking hierbij moet het toch wel gezegd worden dat reeds Marcus Aurelius in het geheim contacten had moet de 2 stammen. Hij zou niet echt de bedoeling gehad hebben om de gebieden als provincie in te richten. Het zou meer te maken hebben met een over-anticiperen.]

Perennis en Cleander

Als we naar Commodus’ dagelijkse bestuur kijken zien we 2 namen frequent opduiken: Perennis en Cleander. Volgens de antieken trok Commodus zich niets aan van zijn Rijk en trok hij zich terug met zijn uitgebreide harem om zich onledig te houden met feestjes. Het is meer dan onwaarschijnlijk dat een politiek niet-actieve keizer 12 jaar lang aan de macht kon blijven. De mannen waarmee Commodus zich omringde (Pertinax, Severus, Candidus,…) waren grotendeels door zijn vader aangesteld. De sterke positie en goede band van en met zijn raadgevers wijst meer op de slechte relatie die hij had met de senaat dan een pure vriendjespolitiek. Senatoren waren voortaan gebannen uit de groep van naaste raadgevers. De senaat kon dat maar moeilijk verkroppen want dit stond gelijk aan een groot verlies aan invloed.

Door vrijgelatenen zoals Perennis en Cleander te benoemen op hoge posities koos Commodus voor de meest veilige weg. Ze waren aan hem gebonden en trouwer dan om het even welke senator. Over de eerste ‘regent’, Perennis, hangt een dikke mist. Wel had hij reeds veel macht onder Marcus Aurelius en wordt hij door de bronnen ofwel als zeer capabel ofwel als zeer corrupt beschouwd. Dio spreekt over een complot van soldaten tegen Perennis. Ze beschuldigden hem valselijk bij Commodus. Herodianus vermeld dat Perennis zelf het principaat ambieerde. In ieder geval is het in 185 gedaan met Perennis.

Midden jaren 180 – 190 groeide de faam van Cleander. Cleander was vrijgelaten onder Marcus Aurelius en bij het begin van Commodus’ bewind nam hij reeds een belangrijke plaats in. Cleander stond erom bekend dat hij het consulaat verkocht aan de meest biedende. Zo zouden er volgens Dio 25 consuls in 1 jaar geweest zijn. Commodus’ verhoogde inderdaad het aantal consuls een eerste keer in 183. Dit was nodig om genoeg (‘bekwame’) mensen op de cruciale posities van het Rijk te kunnen plaatsen. In 190 was de situatie erger dan in 183. Het verhogen van het aantal consuls was een logische stap. Tegen 190 had Cleander een hoop vijanden gemaakt (onder andere door een reeks executies van prominenten). Volgens Dio en Herodianus leidde een graantekort, waar Cleander verantwoordelijk werd gehouden, tot een opstand. De klassieke bronnen spreken elkaar tegen over de precieze details. Maar het lijkt erop dat Commodus Cleander opofferde ten voordele van zijn eigen populariteit.

De 2 mannen (Cleander en Perennis) hadden dus veel macht. Maar waren zij het werkelijk die het Rijk bestuurden?

Afbeeldingen

Niet alleen op munten komt er een overvloed aan verwijzingen naar Commodus, ook beelden en standbeelden worden massaal gebruikt. Het beroemdste beeld is misschien wel de Capitolijnse buste. Commodus staat er afgebeeld als Hercules met alle attributen (leeuwenhuid, knots,...). Het is een schoolvoorbeeld van hoe de mensen Commodus moesten zien. Het beeld rust op een globe (waarin allerlei inscripties verwijzen naar belangrijke data uit het leven van Commodus en Hercules) en wordt bijgestaan door 2 tritons. Ze stellen respectievelijk de heerschappij van Commodus over land en zee voor. De ‘hoornen des overvloed’ stellen de welvaart en vrede voor die Commodus bracht. De onsterfelijkheid van Commodus wordt onderstreept door de appels (van de Hesperiden) die in de linkerhand rusten.

Optreden in arena

Ook zijn optredens in de arena kunnen vanuit een ander standpunt, dan puur plezier, worden bekeken. Commodus presenteerde zichzelf in de arena als Hercules. In één van zijn optredens (tijdens een ritueel dat sterk geassocieerd werd met leven en dood) liet hij het volk in rouwkledij naar de arena komen. Daarna smeerde hij bloed van een dode gladiator over zijn hoofd en liet zijn helm wegdragen, door de poort waar de gedode gladiatoren naar buiten werden gedragen. Commodus daagde de dood dus uit (al dan niet symbolisch). Door deze, symbolische, uitdaging en de overwinning presenteerde Commodus zichzelf ver verheven boven de massa.

Gladiatoren behoorden tot de laagste klasse. Een persoon van hoge afkomst die in de arena vocht veroorzaakte dan ook consternatie. Hoe hoger de rang van die persoon, hoe meer de mensen geschokt waren. Nochtans waren gladiatoren immens populair en werden ze door het volk aanbeden (er zijn ook genoeg voorbeelden bekend van rijke aristocratische dames die hevige gevoelens koesterden voor een gladiator, louter en alleen omdat het een gladiator was). Voor de sociaal lagere klasse was de arena de plaats waar men eer en roem kon verwerven. Daar kon men zijn virtus, zijn dapperheid tentoonstellen. De Romeinse elite, in hun afkeer van de gladiatoren als persoon, zagen hen wel als de dragers van de oude Romeinse deugden: kracht, uithouding, doodsverachting, de wil om te winnen,...

Jager

Door het doden van wilde dieren in de arena kon de Romeinse maatschappij zijn eigen orde boven de chaos van de natuur stellen. Commodus presenteerde zich zo als beschermer van het volk. Ook het hernoemen van Rome, de nieuwe naam voor legeronderdelen en vloot en de nieuwe kalender kan allemaal toegeschreven worden aan het feit dat Commodus zichzelf wou voorstellen als de persoonlijke beschermer van het volk van Rome (de vloot die voor graan zorgde -> Commodus was er persoonlijk verantwoordelijk voor, de legers die de vijand buiten het Rijk hielden -> Commodus’ verantwoordelijkheid...). Bovendien kon een keizer in (relatieve) vredestijd zijn vaardigheden niet tonen op het slagveld. Commodus zelf promootte een politiek van vrede en hij was geen generaal geweest die, voor zijn troonsbestijging, grote overwinningen had behaald. Ook Hadrianus, die een defensieve politiek voerde, liet zich afbeelden als jager. Het was dus een manier voor de keizer om zijn virtus te tonen. De keizer was wel degelijk een moedige en bekwame vechter. Door in de arena op te treden kon Commodus zich tonen aan het volk, hij kon zijn capaciteiten tentoonstellen. En de mensen kwamen van ver om hem te zien. En wat ze zagen was een man, gekleed als Hercules (de man die god werd), die massa’s dieren kon doden met één speerworp. Commodus spreidde niet steeds direct zijn moed tentoon (door bijvoorbeeld het neerschieten van dieren vanuit de tribune) als wel zijn vaardigheid. Zelfs Herodianus moet erkennen dat men de keizer zelden een tweede speer zag gebruiken. De mensen zagen een doeltreffende keizer die heerste over leven en dood. En ze hielden ervan...

Vermoord

Toch werd Commodus vermoord tijdens een paleisrevolutie in 192. De senaat weigerde hem nog met zijn naam of titel aan te spreken en noemde hem de tiran of de gladiator. Iedere nagedachtenis aan hem moest verdwijnen. Was Commodus dan zo gehaat? Overblijfselen bewijzen eerder het tegengestelde. De feesten die op verschillende plaatsen gesticht waren ter ere van Commodus (de Kommodeia) gingen soms tot midden in de 3de eeuw door. Uit inscripties kan men afleiden dat vooral soldaten en personen uit de provincies Commodus’ nieuwe visie accepteerden.

Niet gehaat

Drie jaar nadat de senaat Commodus’ nagedachtenis vervloekte dwong Septimius Severus hen om Commodus te vergoddelijken. Severus linkte zijn familie aan die van de Antonijnen en hij stelde zich voor als de broer van Commodus (divi Commodi fratri). Caracalla kreeg de nieuwe naam ‘Marcus Aurelius Antoninus’. Zaken die je normaal niet doet als een persoon zo gehaat was. [Men kan hier wel aanhalen dat Severus zo zijn positie wou rechtvaardigen, maar dan nog zou een zo duidelijke link met Commodus niet gebeurd zijn als die zo gehaat werd.] Severus drukte in zijn doen en laten ook de lijn van Commodus door. Hercules werd veelvuldig afgebeeld op munten, verschillende legeronderdelen werden naar de nieuwe keizer genoemd,... Commodus had een trend gezet. Een nieuwe richting in het begrip ‘keizerideologie’.

Zegelring en plaatjes

Beste Glatisant,

Je haalde iets weg over die ring, klopte het niet? Anders graag terug, leek me interessant. Groeten, Hansmuller 17 okt 2008 21:37 (CEST)

Beste Hansmuller, bedankt voor je nuttige wijzigingen bij Commodus. Een geheel is het artikel nog niet, maar dat komt nog wel.

Wat ik heb weggehaald over de zegelring was alleen de koper en de verkoopprijs, dat vind ik nu niet bepaald encyclopedische gegevens. Het zou nog het beste zijn als de ring (geen copyrightproblemen, want het ding is 1800 jaar oud, of heb ik het mis?) wordt afgebeeld en het paragraafje dat er nu zo lummelig bij hangt een onderschrift daarbij wordt. Die zegelring zelf heeft namelijk niets met de biografie van Commodus te maken.

Als er geen plaatje van komt zou ik de vermelding liever verplaatsen naar een artikel 'Afbeeldingen van keizer Commodus', dat me zeer interessant toeschijnt. Er zijn meer prachtige afbeeldingen van Commodus, ook munten bijvoorbeeld. En wat dacht je van dat fantastische beeld in het Capitolijns Museum dat nu de biografische pagina opsiert, dat is haast niet te overtreffen. Of 'Archeologische vondsten uit de regering van Commodus'. Maar je zult het toch wel met me eens zijn dat de vondst van een zegelring niet echt thuishoort in een artikel over het leven van een keizer. Glatisant 18 okt 2008 02:07 (CEST)

Beste Glatisant,

Welbedankt voor onder meer het (trouwens niet volledig) doorvoeren van de verleden tijd ("consecutio temporum" ahum?). Het artikel heeft al een bewogen geschiedenis, zie dit overleg. Als de informatie over de ring klopt, is die lijkt me wel relevant/encyclopedisch en niet "lummelig": een antieke afbeelding van Commodus is blijkbaar in de collectie van dat museum in Tongeren. Dit artikel is de plaats om dat te vermelden, vergelijk andere klassieke biografieen. Ben daarom zo vrij de informatie terug te zetten: we bouwen de wikipedia toch op in plaats van hem af te breken? Overigens is een artikel met illustraties van Commodus welkom, maar hebben we er zoveel? Heb je suggestie gevolgd voor een afdeling Afbeeldingen. Er is al een verwijzing naar Commons. Zal proberen het boek van Hekster te pakken te krijgen. Groeten, Hansmuller 18 okt 2008 13:58 (CEST)

Zo vind ik de zegelring prima verwerkt, die rubriek is een goede aanvulling (net als je andere addities). Maar de datum waarop hij is aangekocht en het bedrag vind ik geen van beide relevant. De datum waarop hij gevonden is en de omstandigheden eventueel wel. De twee laatste alinea's in de oude redactie heb ik nog niet bewerkt en dus ook de verleden tijd niet doorgevoerd; het is toch handiger als iemand dat doet die de juiste literatuur tot zijn beschikking heeft. Mooie afbeeldingen trouwens! Glatisant 18 okt 2008 15:31 (CEST)

Boek van Hekster blijkt 100 euro te kosten, dus ik bestel het maar niet en heb geen tijd naar een unibieb te gaan... Wie? Hansmuller 10 jun 2009 22:48 (CEST)

Tekst bij verwijderd plaatje gouden munt aureus

Bestand:Komodus 0008b.jpg Commodus AV Aureus. 180 AD. L AVREL COMMODVS AVG (Lucius Aurelius Augustus), gelauwerd, in toga met borstharnas, buste naar links. Keerzijde: TR P V IMP IIII COS II P P. (TR P V = Tribunitia Potestate 5 = Met gezag van tribuun voor het vijfde jaar, IMP IIII = Imperator voor het vierde jaar (dus 180), COS II = tweede consulaat, PP = Pater Patriae, vader des vaderlands). Victoria is naar links gezeten met een patera (drink- en offerschaal) en palmtak in de hand. Cohen 788.

Hansmuller 10 jun 2009 22:52 (CEST)