Slag bij Ter Heijde (Jan Abrahamsz. van Beerstraten)

De slag bij Ter Heijde
Kunstenaar	Jan Abrahamsz. van Beerstraten
Jaar	1653-1666
Techniek	Olieverf op doek
Afmetingen	176 × 281,5 cm
Verblijfplaats	Rijksmuseum Amsterdam
Locatie	Amsterdam
Inventarisnummer	SK-A-22
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

De slag bij Ter Heijde is een schilderij van de Noord-Nederlandse schilder Jan Abrahamsz. van Beerstraten in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Voorstelling

Het stelt de slag bij Ter Heijde voor. Deze zeelslag vond plaats op 10 augustus 1653 tijdens de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog. In het midden is het gevecht weergegeven van het Hollandse vlaggenschip Brederode van luitenant-admiraal Maarten Tromp, links, en het Engelse vlaggenschip Resolution van admiraal George Monck, rechts. Het gaat er hard aan toe. Beide schepen worden flink onder vuur genomen en de Brederode verliest daarbij een steng. Uiteindelijk zou Tromp bij de slag omkomen en was het resultaat min of meer onbeslist. De Engelsen behaalden een tactische overwinning, de Nederlanders een strategische. Wel brachten de Engelsen de Nederlanders een grote morele slag toe: van de 11 schepen die zonken was er slechts één Engels. Op het schilderij is rechtsonder inderdaad een Engels vlaggenschip zinkende. Dit schip, de Pelican, dat in 1650 te water gelaten werd, zonk echter niet bij Ter Heijde, maar werd in 1656 per ongeluk verwoest door brand.

Willem van de Velde (I). De Brederode. Ca. 1658. Londen, National Maritime Museum.

Lange tijd werd de voorstelling aangezien voor een episode uit de Vierdaagse Zeeslag en het Hollandse vlaggenschip in het midden voor de Zeven Provinciën van Michiel de Ruyter. Begin 20e eeuw werd het achtersteven van het schip geïdentificeerd als de Brederode van Tromp.

Het is een van de grootste en meest uitgebreide zeegezichten van Van Beerstraten. Het werd in 1808 al geroemd als een ‘wonder van vinding en verbeeldingskracht’. De schilder slaagde erin een chaotische zeeslag om te zetten in een overzichtelijk en evenwichtig geheel.

Toeschrijving

Het schilderij is linksonder op een stuk drijfhout gesigneerd ‘I·BEERSTRAATEN.’.

Herkomst

Het werk is afkomstig uit de verzameling van de Rotterdamse verzamelaar Gerrit van der Pot, heer van Groeneveld. Het werk op 6 juni 1808 door het Rijksmuseum gekocht op de boedelveiling van Van der Pot in Rotterdam.

Externe links

• Webpagina Rijksmuseum Amsterdam (als Slag bij Terheide, 1653-1666).
• RKDimages, kunstwerknummer 8986 (als Zeeslag bij Ter Heijde, augustus 1653, na 1653).

Literatuur

• Anoniem (1808) Catalogus van het beroemd kabinet schilderijen, in vele jaren bijeenverzameld, en nagelaten door wijlen den wel edel-geb. heer Gerrit van der Pot, heer van Groeneveld, Rotterdam: [s.n.], p. 3-4, lot.nr. 6. Zie books.google.nl.
• Anoniem (1830) Aanwijzing der schilderijen, berustende op ’s Rijks Museum, te Amsterdam, [s.l.: s,n,], p. 7-8, cat.nr. 17 (als ‘De beroemde zeeslag tusschen de hollandsche en engelsche vloten, op den twaalfden van zomermaand des jaars 1666. Zijnde de eerstgemelde gecommandeerd door den luitenant-admiraal, hertog, ridder Michiel Adriaansz. de Ruiter, en de laatstgenoemde door den engelschen admiraal Monck, hertog van Albemarle. Deze slag, welke vier dagen geduurd heeft, wordt hier vertoond op den tweeden dag, en op het oogenblik dat het hollandsche admiraalschip zijne groote steng wordt nedergeschoten’). Zie books.google.nl.
• Anoniem (1839) Aanwijzing der schilderijen, berustende op ’s Rijks Museum te Amsterdam, [s.l.: s.n.], p. 6, cat.nr. 17 (als ‘De beroemde Zeeslag tusschen de Hollandsche en Engelsche vloten, op den twaalfden van zomermaand des jaars 1666. Zijnde de eerstgemelde gecommandeerd door den luitenant-admiraal, hertog, ridder Michiel Adriaansz. de Ruiter, en de laatstgenoemde door den engelschen admiraal Monck, hertog van Albemarle. Deze slag, welke vier dagen geduurd heeft, wordt hier vertoond op den tweeden dag, en op het oogenblik dat het hollandsche admiraalschip de groote steng wordt nedergeschoten’). Zie books.google.nl.
• Anoniem (1903) Catalogus der Schilderijen miniaturen, pastels, omlijste teekeningen, enz. in het Rijks-Museum te Amsterdam, Amsterdam: Boek- en kunstdrukkerij v/h Roeloffzen-Hübner en Van Santen, p. 43, cat.nr. 455 (als Vierdaagsche Zeeslag tusschen de Hollandsche en Engelsche vloten, 11-14 Juni 1666). Zie archive.org.
• Anoniem (1934) Catalogus der schilderijen pastels–miniaturen–aquarellen tentoongesteld in het Rijksmuseum te Amsterdam, Amsterdam: J.H. de Bussy, p. 44, cat.nr. 455 (als Zeeslag bij Ter Heyde, 10 Augustus 1653). Zie delpher.nl.
• Bol, Laurens J. (1973) Die holländische Marinemalerei des 17. Jahrhunderts, Braunschweig: Klinkhardt & Biermann, OCLC 774577, p. 286 (als Die Seeschlacht bei Ter Heyde am 10. August 1653).

Tentoonstellingen

• Mirror of Empire. Dutch marine art of the seventeenth century, Minneapolis Museum of Art, Minneapolis, Minnesota, 23 september-30 december 1990, p. 98-99, cat.nr. 8.
• Rembrandt and the Golden Age. Highlights from the Rijksmuseum, Amsterdam, Shanghai Museum, Shanghai, 2 november 2007-13 februari 2008, cat.nr. 19.

Noten