Superkolonie van mieren
Een superkolonie van mieren is een uitzonderlijk grote kolonie van mieren, bestaande uit een groot aantal fysiek gescheiden, maar sociaal met elkaar verbonden nesten van een enkele mierensoort (polydomie), verspreid over een groot gebied zonder territoriale grenzen. Kenmerkend voor een superkolonie is polygynie, de aanwezigheid van veel eierenleggende vrouwtjes (de koninginnen of gynes).[1][2]
De werksters en koninginnen van verschillende nesten binnen de superkolonie kunnen zich vrijelijk tussen de nesten bewegen en alle werksters werken zonder onderlinge agressie met elkaar samen bij het verzamelen van voedsel en de zorg voor de nakomelingen, ongeacht uit welk nest ze komen.[3][4]
Zolang er geschikte onbezette ruimte met voldoende voedselbronnen beschikbaar is, breiden superkolonies zich continu uit door middel van "budding", waarbij koninginnen samen met een aantal werksters het nest verlaten en op loopafstand een nieuw met de kolonie verbonden nest starten. De superkolonie kan zich ook over grotere afstanden uitbreiden door middel van "jump-dispersal" (sprongsgewijze verspreiding), waarbij zelfs meerdere continenten kunnen worden bestreken.[2] Jump-dispersal geschiedt gewoonlijk onopzettelijk doordat de mieren meeliften met menselijk transport, bijvoorbeeld bij het vervoer van voedsel of plantmateriaal met schepen of vliegtuigen.
Een treffend voorbeeld van een mierensoort die superkolonies over meerdere continenten kan vormen is de invasieve Argentijnse mier (Linepithema humile). De eveneens hoogst invasieve soorten rode vuurmier (Solenopsis invicta) en tropische vuurmier (Solenopsis geminata) vermeerderen zich ook nog door middel van de klassieke bruidsvluchten, zodat de kolonie zich op drie manieren kan uitbreiden.[5][6] Van de circa 14.000 beschreven mierensoorten is bij minder dan 1% bekend dat zij superkolonies vormen.[2]
In het algemeen zijn mieren die superkolonies vormen invasief en schadelijk in de gebieden waar zij van oorsprong niet voorkomen.[3] Hoewel niet alle superkoloniale soorten invasief zijn en niet alle invasieve soorten dominant in hun omgeving, worden zij gewoonlijk wel geassocieerd met invasieve populaties. Van sommige invasieve soorten is bekend dat zij ook in hun oorspronkelijke habitat superkolonies vormen, maar daar blijven zij meestal door natuurlijke vijanden relatief klein. Waar zij binnendringen in vreemde gebieden zijn ze veel groter en dominant en vormen zij een bedreiging voor de ecologische diversiteit.[4] Soorten die bij uitzondering superkolonies vormen zonder daarbij invasief te zijn worden voornamelijk gevonden in de genus Formica.[2]
Hoewel superkolonies overwegend worden gevonden in relatief weinig mierensoorten, worden soortgelijke unikoloniale populaties ook gevonden in sommige termietensoorten van het genus Reticulitermes.
Superkolonies bij termieten[bewerken | brontekst bewerken]
Superkolonies die vergelijkbaar met die van mieren worden ook gevonden in sommige termietensoorten van het genus Reticulitermes.
In Frankrijk werd een superkolonie gevonden van de invasieve soort Reticulitermes urbis, die ongeveer 7 hectare besloeg.[7] In 2012 werden gigantische invasieve superkolonies van Reticulitermes flavipes in de Canadese metropool Toronto beschreven. Deze kunnen zich uitstrekken over tientallen kilometers en honderdduizenden of miljoenen termieten bevatten, die geen onderlinge agressie vertonen. Met name in stedelijke gebieden vormen zij superkolonies die hele gebieden bezetten.[8]
Voorbeelden[bewerken | brontekst bewerken]
- Anoplolepis gracilipes (hazewindmier)[4]
- Formica yessensis[4]
- Formica aquilonia[4]
- Iridomyrmex purpureus (meat ant)
- Lasius neglectus
- Lepisiota canescens
- Lepisiota frauenfeldi
- Lepisiota incisa
- Linepithema humile (Argentine ant)[4]
- Monomorium pharaonis
- Myrmica rubra[4]
- Nylanderia fulva (tawny crazy ant)[4]
- Paratrechina longicornis
- Pheidole megacephala (glimmende dikkop)
- Plagiolepis alluaudi[9]
- Plagiolepis schmitzii
- Solenopsis geminata (tropische vuurmier)
- Solenopsis invicta (rode vuurmier)
- Solenopsis richteri
- Solenopsis saevissima[10]
- Tapinoma
- Technomyrmex albipes
- Vollenhovia emeryi
- Wasmannia auropunctata (dwergvuurmier)[4]
Referenties en noten[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ Supercolonies. AntWiki (juli 2022 bekeken)
- ↑ a b c d Outnumbered: a new dominant ant species with genetically diverse supercolonies in Ethiopia. D.M. Sorger et al.; Insectes Sociaux no. 64, issue 1, feb 2017 (compleet). doi:10.1007/s00040-016-0524-9
- ↑ a b Reduced genetic variation and the success of an invasive species. Proc. Natl.Acad. Sci. USA no. 97, may 2000; doi: 10.1073/pnas.100110397
"We defined a supercolony as a group of nests among which intraspecific aggression was absent." - ↑ a b c d e f g h i Supercolonies of ants (Hymenoptera: Formicidae): ecological patterns, behavioural processes and their implications for social evolution. Heikki Helanterä, Myrmecol. News 32: 1-22, 2022. doi:10.25849/myrmecol.news_032:001 (open access, CC-BY)
- ↑ Patterns of spread in biological invasions dominated by long-distance jump dispersal: Insights from argentine ants. Andrew V. Suarez, David A. Holway, Ted J. Case, 2001 (compleet); doi:10.1073/pnas.98.3.1095
- ↑ A risk analysis for fire ants in the Netherlands. Jinze Noordijk, EIS, nov 2010. via
- ↑ Unicoloniality in Reticulitermes urbis: A novel feature in a potentially invasive termite species. Laurianne Leniaud et al., Bull. of Entomol. Res., Vol 99, Issue 1, 2008 (compleet). doi:10.1017/S0007485308006032
- ↑ Genetic Evidence for Multiple Invasions of the Eastern Subterranean Termite Into Canada. Scaduto et al., Environl Entomol., Vol 41, Issue 6, 2012 (compleet). doi:10.1603/EN12158
- ↑ Nasty little yellow ant establishes first U.S. colonies in Fort Lauderdale. David Fleshler, Sun Sentinel, 2 nov 2017 (archief)
- ↑ The Guianese population of the fire ant Solenopsis saevissima is unicolonial. Lenoir et al., Insect Science vol 23 issue 5, May 2015.DOI:10.1111/1744-7917.12232.