Cornelis Drebbel

Cornelis Drebbel (Archief Alkmaar)

Cornelis Jacobsz. Drebbel (Alkmaar, 1572 - Londen, 7 november 1633) was actief op vele gebieden . Drebbel kan vergeleken worden met Thomas Edison, die door 'experiment' een groot aantal innovatieve zaken ontwikkelde.Sjabloon:Feit? Drebbel is met name een pionier op het gebied van meet- en regeltechniek. Bij leven is Drebbel al legendarisch als 'bouwer' van een 'perpetuum mobile', de eerste microsocoop en een onderzeeboot.

Leven

Jeugd

Cornelis is, waarschijnlijk in 1572 in Alkmaar, geboren als zoon van een gegoede familie. Hij bezoekt een aantal jaren de Latijnse school maar volgt geen universitaire opleiding. Als jongeman gaat hij rond 1590 in de leer bij de beroemde graveur Hendrick Goltzius in Haarlem die samen met Karel van Mander (schrijver en schilder) en de schilder Cornelis Corneliszn een Academie heeft. Goltzius hield zich ook met alchemie bezig en was ongetwijfeld degene die Drebbel hiermee in aanraking bracht. Drebbel trouwde in 1595 met Sophia Jansdochter, een van Goltzius' jongere zusters. Drebbel graveert een aantal fraaie prenten: De zeven vrije Kunsten en in 1597 een kaart van de stad Alkmaar.

Aan het Engelse hof

Einde 1604 vertrok hij met zijn gezin naar Engeland. Zij worden ingekwartierd op Eltham Palace. Daar demonstreerde hij zijn perpetuum mobile en klavecimbels die op zonne-energie speelden. Dat jaar werd hij door James I (1566-1625)aan het hof aangesteld. Drebbels' vaardigheden maakten daar grote indruk. Ze ontleenden hun werking aan wisselingen in temperatuur en luchtdruk en waren dus (uiteraard) geen perpetua mobilia in de strikte fysische zin des woords.

Drebbel kwam in dienst van kroonprins Henry, prins van Wales, als een van diens leraren. Ook werkt hij waarschijnlijk aan de maskerades die regelmatig worden opgevoerd en waaraan de koning en vooral zijn vrouw Anna deelnemen. Drebbel verzorgt dan de speciale effekten, bijvoorbeeld fonteinen, speciale belichting - onweer en bliksem - beelden die spreken of uit de wand naar voren komen.

Aan het Hof bij Keizer Rudolph II in Praag

In 1610 vertrekt Drebbel naar Praag op uitnodiging naar het hof van Keizer Rudolf II. Na een demonstratie van de opmerkelijke machine kreeg hij de titel van Opper Alchemist. Hij blijft twee jaar in Praag en nadat Rudolph door zijn broer Matthias is afgezet, keert Drebbel en zijn gezin in 1612 terug naar Londen.

Terug in Engeland

Drebbel, die het grootste deel van zijn salaris in Praag nog moet ontvangen heeft -rond 1613- geen inkomen. Onder meer omdat prins Henry (1594-1612), zijn 'patroon', na een kort ziekbed is overleden. Daarom schrijft Drebbel -hopend op een nieuwe patroon cq. sponsor- een brief aan Koning Jacob I VI. In zijn brief biedt hij aan een aantal interessante zaken te maken. Zoals een sterke telescoop , een eeuwiglopende klok, muziekinstrumenten en fonteinen, die op zonn-energie werken. Deze brief wordt door Isaac Beeckman in diens journael gekopieerd en is een belangrijke bron van informatie. Drebbel heeft zelf nooit over zijn vindingen gepubliceerd. Zie: Journal tenu par Isaac Beeckman de 1604 à 1634 III, 1627 - 1634 (1635), Appendice II

Contact met Constantijn Huygens en Francis Bacon

In Eltham Palace was Constantijn Huygens, vader van Christiaan, een regelmatige bezoeker. Tussen 1621 en 1624 was Huygens werkzaam aan de Nederlandse ambassade. Van Drebbel koopt hij een camera obscura en een microscoop. . Over de eerste ontmoeting schreef Constantijn Huygens:

Van Drebbel heb ik slechts een glimp mogen opvangen, de geleerde die oogde als een Hollandse boer, maar spreken kon als de wijzen van Samos en Sicilië tezamen.

Later komt Huygens regelmatig op bezoek bij Drebbel. Mede door deze contacten met Drebbel hield Constantijn Huygens een sterke interesse in optica, en droeg die interesse ook over op zijn zoons. Zo had zijn zoon Christiaan een boekje van Drebbel in bezit.

Een andere bezoeker aan Eltham Palace was Sir Francis Bacon. Bedenker van een nieuwe manier van leren, beschreven in zijn boek Nova Organon en schrijver van het boek Nova Atlantis over een utopische maatschappij, waar 'toegepaste wetenschappen' het leven van de inwoners aangenamer maken. In dat boek komen vele zaken voor die door Drebbel worden geconstrueerd. Zoals een zonne energie systeem, waarmee Londen verwarmd kan worden en waarmee men kan koken, een eierbroed machine, schoonwater voorziening, een schip waarmee men onder water varen kan, air conditioning, etc.

Uitvinder

Drebbels onderzeeboot

Onderzeeër

Drebbels bekendste constructie is de onderzeeër. In 1620 varen daarin 12 man een uur of drie onder het wateroppervlak van de Thames, van de Tower of London naar Greenwich. Drebbel kan waarschijnlijk zuurstof produceren dat gebruikt wordt in zijn boot. In het dagboek van Isac Beeckman wordt in 1620 deze eerste onderzee-vaart vermeld.

Microscoop & Telescoop

Drebbel ontwerpt en gebruikt onder meer een automatische lenzen-slijpmachine. Rond 1622 worden Drebbel's telescopen en microscopen door heel Europa verkocht door zijn twee schoonzonen en hun 2 broers, de gebroeders Kuffeler. Zo doet de Fransman Nicolas-Claude Fabri de Peiresc (1580-1637), wetenschapper en staatsman, een relatie van Galileo Galilei, rond 1622 de eerste waar waarnemingen met Drebbel's microscoop.

Chemie

Verder hield Drebbel zich bezig met de praktische kant van de alchemie, het destilleren, sublimeren en kristalliseren en draagt daarmee bij aan de ontwikkeling van een wetenschap, de scheikunde. Zo ontwikkelt hij een verbeterde kleurstof, scharlaken rood, die tot ver in de 19e eeuw wordt gebruikt. Zijn twee dochters Anna en Catharina en de schoonzoons Abraham en Johannes Sibertus Kuffeler zetten met deze vinding een ververij op. Het recept van het color Kufflerianus werd zorgvuldig geheim gehouden en de felle rode kleur veroverde Europa.

Publicaties

• Wonder-vondt van de eeuwige bewegingh, die Corn. Drebbel door een eeuwigh bewegende gheest, in een cloot besloten, te weghe ghebroght heeft..., 1607 Alkmaar : uitgever Gerrit Pietersz. Schagen, Regionaal Archief, Alkmaar
• Van de natuere der elementen, 1621
• De Quinta Essentia Tractatus, 1621

Vernoemd

• Een maankrater (coördinaten 40,9° Z, 49,0° W) draagt de naam Drebbel.
• Het instituut voor mechatronica van de Universiteit Twente is vernoemd naar Drebbel.
• Cornelis Drebbel 'speelt' ook in de Nederlandse stripreeks Gilles de Geus door Hanco Kolk en Peter de Wit. Hij wordt er opgevoerd als een soort van maffe uitvinder.Ook komt Drebbel in Starwars en de animatiefilm Sealab voor en in de film de drie Musketiers.
• Hr. Ms. Cornelis Drebbel, een Nederlands depotschip bij de Nederlandse onderzeedienst
• in het Hermitage in St. Petersburg hangt in de Van Dijck zaal een portret dat waarschijnlijk Drebbel voorstelt.

Voetnoten

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Cornelius Drebbel van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.