Ampelognathus
Ampelognathus coheni is een plantenetende dinosauriër, behorende tot de Euornithopoda, die tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Noord-Amerika.
Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
In 2021 vond de amateurpaleontoloog Murray Cohen in het sediment van de overloop van Grapevine Lake, Tarrant County, Texas, de kaak van een kleine euornithopode. In eerste instantie werd gedacht dat het om een krokodilachtige ging maar preparatie onthulde de ware aard.
In 2023 werd de typesoort Ampelognathus coheni benoemd en beschreven door Ronald Stephen Tykoski, Dori Lynne Contreras en Christopher Noto. De geslachtsnaam combineert het Grieks ampelos, "wijnstok", een verwijzing naar Lake Grapevine, met gnathos, "kaak". De soortaanduiding eert Cohen als ontdekker.
Het holotype, DMNH 2021-05-02, is gevonden in een laag van de Lewisvilleformatie die dateert uit het Cenomanien, ongeveer zesennegentig miljoen jaar geleden. Het bestaat uit een dentarium van de linkeronderkaak met de tanden grotendeels verdwenen.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
De onderkaak is zo'n acht centimeter lang, dus het holotype vertegenwoordigt een klein dier, weinig meer dan een meter lang.
Er werden drie kenmerken vastgesteld waarin Ampelognathus zich onderscheidt van nauwe verwanten. Een daarvan is een autapomorfie, een unieke afgeleide eigenschap. Het middendeel en achterdeel van het dentarium zijn onder een hoek van 45° naar binnen gewrongen ten opzichte van het voorste deel. Het is ook zo omschreven dat het voorste deel meer naar buiten gedraaid is. Daarnaast werden nog twee kenmerken in combinatie als onderscheidend gezien. Er bestaat geen diasteem of tandeloos hiaat tussen het contact met het predentarium en de eerste tandkas. De processus coronoideus is laag zodat de hoogte van het dentarium onder het midden van de tandrij minder dan anderhalf maal de hoogte aan de achterkant bedraagt.
Er zijn zestien tandposities. De middelste tanden zijn het grootst.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
Ampelognathus werd matig basaal in de Euornithopoda geplaatst, als het zustertaxon van een klade bestaande uit Thescelosaurus en de Iguanodontia.
Het volgende kladogram toont de positie van Ampelognathus in de evolutionaire stamboom volgens het beschrijvende artikel.
| Ornithopoda |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Tykoski, Ronald S.; Contreras, Dori L.; Noto, Christopher. 2023. "The first small-bodied ornithopod dinosaur from the Lewisville Formation (middle Cenomanian) of Texas". Journal of Vertebrate Paleontology