Burgerlijke stand
In de registers van de burgerlijke stand wordt iemands burgerlijke staat opgenomen. Bij volgende gelegenheden worden akten opgemaakt: bij geboorte, bij huwelijk, bij echtscheiding en bij overlijden. Eveneens wordt, sinds de invoering ervan in 1998, het geregistreerd partnerschap bijgehouden. Akten van de burgerlijke stand worden gemaakt en bewaard in de gemeente waar het desbetreffende feit heeft plaats gevonden. Als een gemeente fuseert, gaan de akten mee naar het nieuwe gemeentehuis. Uitzondering hierop zijn buitenlandse akten en echtscheidingsakten van in het buitenland gesloten huwelijken die in Den Haag geregistreerd (kunnen) worden.
Een ambtenaar van de burgerlijke stand is een ambtenaar van een Nederlandse of Belgische gemeente, gerechtigd tot het opmaken van aktes in registers van de burgerlijke stand.
Geschiedenis
Na de Franse Revolutie, maar nog voor het regime van Napoleon in 1799 begon, werd bij de Franse wet van 20-25.09.1792, decreet van 17.06.1796 de burgerlijke stand vastgelegd. In de Zuidelijke Nederlanden (Vlaanderen en Brabant) werd met de burgerlijke stand-registers begonnen tussen 1796 en 1798. In de verschillende Limburgse gebiedsdelen startte men tussen 1796 en 1804. In Nederland werd de burgerlijke stand pas in 1811 ingevoerd. De feitelijke invoering verschilt van plaats tot plaats. Zo werden de eerste huwelijksaktes in Amsterdam opgemaakt op 3 maart 1811. De overlijdens- en geboorteaktes beginnen daar op 23 juli van datzelfde jaar. In Friesland zijn er ook gemeenten waarvan de registers pas in 1812 beginnen.[1] In de vrije gebieden Gemert en Ravenstein werd eind 18e eeuw ook al met de Burgerlijke Stand geëxperimenteerd.
Onder het bewind van Napoleon werd in 1804 de Code Napoléon ingevoerd. Dit burgerlijk wetboek omvat naast de Burgerlijke Stand nog vele andere zaken. Met behulp van de Burgerlijke Stand kon Napoleon o.a. de dienstplicht ten behoeve van zijn leger beter afdwingen en een efficiëntere belastingheffing invoeren. Onder meer hierom werden zijn hervormingen door de overheden ook na zijn bewind gehandhaafd in de eertijds door hem bezette gebieden.
Bij de invoering van de Burgerlijke Stand in de Zuidelijke Nederlanden (Vlaanderen en Brabant) waren de familienamen al eeuwenlang gestabiliseerd, maar dat was niet zo in de Noordelijke provincies van Nederland. Iedere burger die daar nog geen vaste achternaam had, werd met een apart decreet van Napoleon van 18 augustus 1811,[2] verplicht er een te kiezen. Dat sommige mensen bij wijze van protest een belachelijke naam als Naaktgeboren of Zondervan zouden hebben gekozen, is een hardnekkige mythe. De namen zijn vaak al ouder.[3]
Toch bleven er in Noord-Nederland nog geruime tijd mensen over die geen achternaam voerden. Op 17 mei 1813 werd een nieuw decreet uitgevaardigd waarin bepaald werd dat men toch echt voor 1 januari 1814 een achternaam moest kiezen. Maar ook dat werd niet overal opgevolgd. Veel later, toen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden alweer enige tijd een feit was, vaardigde koning Willem I op 8 november 1825 nog een Koninklijk Besluit uit waarin werd bepaald dat wie nog geen (vaste) achternaam had vastgelegd, daar nog 6 maanden de tijd voor kreeg.[2]
Gebruik voor genealogisch onderzoek
De Burgerlijke Stand is een belangrijke informatiebron voor mensen die aan stamboomonderzoek doen. Hiervoor is in Nederland het project Genlias opgezet om deze gegevens digitaal beschikbaar te stellen. De gegevens zijn tevens van groot belang voor allerlei andere onderzoeken.
Een andere belangrijke bron is het bevolkingsregister, waarin onder meer vestiging, vertrek en religieuze gezindheid werden vastgelegd. Het bevolkingsregister is dus een doorlopende registratie, in tegenstelling tot de Burgerlijke Stand die uit momentopnames bestaat.
Voor gegevens uit de Burgerlijke Stand gelden beperkingen aan de openbaarheid om de privacy van nog levende personen te beschermen. Voor geboorteaktes geldt in Nederland een openbaarheidsbeperking van 100 jaar, voor huwelijksaktes 75 jaar en overlijdensaktes 50 jaar.
Bronnen en referenties
- ↑ Vulsma, R.F., Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister Centraal Bureau voor Genealogie (Den Haag, 1988), blz. 9, ISBN 90-70324-44-X.
- ↑ a b Vulsma, R.F., Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister Centraal Bureau voor Genealogie (Den Haag, 1988), blz. 10, ISBN 90-70324-44-X.
- ↑ Netwerk Naamkunde | De naammythe van Napoleon