Cesare Beccaria

portret van Cesare Beccaria 1738-1794

voorpagina van de eerste editie Dei deletti e delle pene, 1764

Cesare Beccaria (Milaan, 15 maart 1738 - 28 november 1794) was een Italiaanse filosoof en politicus met grote invloed op het denken over het strafrecht.

Bijdragen aan het strafrecht

In zijn filosofisch traktaat Dei delitti e delle pene (Over misdaden en straffen) (1764) toonde Cesare Beccaria(Italiaanse/klassieke school) zijn morele bekommernis over hoe strafrecht zou moeten zijn. De grondslag van het recht tot straffen vond hij in de verdragstheorie van Jean-Jacques Rousseau. Deze stelde dat de maatschappij tot stand komt op grond van een afspraak tussen haar leden, die een deel van hun vrijheid geven aan de gemeenschap. De doelstelling van elke wetgeving moest volgens Beccaria het maximaal geluk voor een maximaal aantal mensen zijn. Hij ging in tegen wat zijns inziens duistere, complexe en wrede wetgeving was.

Enkele beginselen van het vigerend strafrecht zijn hierbij van belang:

• Het legaliteitsbeginsel, verwoord door Paul Anselm Feuerbach als "nullum crimen, nulla poena sine lege", dat wil zeggen: geen misdrijf, geen straf zonder wet
  Gevolg:
  • Wetgeving moet voor iedereen toegankelijk zijn.
  • Wetgeving moet worden opgesteld in de taal van het volk.
  • De rechter is gebonden door de letter van de wet (niet interpretatief).
• Het proportionaliteitsbeginsel: een maximum welzijn verzekeren met een minimum aan leed. De opgelegde straf moet net volstaan om te voorkomen dat de delinquent zijn medeburgers nog benadeelt.
• Het subsidiariteitsbeginsel: De optimale straf is de minimale straf die toch effect sorteert. De beste preventie voor de criminaliteit is immers niet de wreedheid van de straf, maar wel het feit, dat het onmogelijk is, haar te ontlopen. Misdrijf en straf dienden ook kort op elkaar te volgen opdat de straf effect zou hebben. Hiermee pleitte Beccaria tegen martelen en de doodstraf.
  Gevolg:
  • Doodstraf kan volgens Beccaria geen zinnige straf zijn, want deze straf is definitief en onomkeerbaar.
  • Hij pleitte voor dwangarbeid en gevangenisstraf.
  • Uitzondering: een persoon die de staat in gevaar bracht kon wel tot de doodstraf veroordeeld worden.
• Het gelijkheidsbeginsel: de strafrechtelijke sancties moeten dezelfde zijn voor de eerste burger en voor de nederigste.
• Het publiciteitsbeginsel: de terechtzitting en de bewijsvoering moeten openbaar gebeuren, de geheime procedure moet afgeschaft worden.
• Het personaliteitsbeginsel: hiermee kantte Beccaria zich tegen de algemene verbeurdverklaring van de goederen, die in feite de familie van de veroordeelden en bannelingen trof. Verbeurdverklaring is het afnemen van de goederen van het volledige gezin.

Literatuur

Dirk Verhofstadt schreef het boek Cesare Beccaria. 250 jaar over misdaden en straffen met een voorwoord van Etienne Vermeersch en de integrale vertaling van Dei delitti e delle pene. ISBN 978-9089243140.