Kleine monarchvlinder

Kleine monarchvlinder
	Kleine monarchvlinders op frederiksbloem (Asclepias curassavica)
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Arthropoda (Geleedpotigen)
Klasse:	Insecta (Insecten)
Orde:	Lepidoptera (Vlinders)
Familie:	Nymphalidae (Vossen, parelmoervlinders en weerschijnvlinders)
Onderfamilie:	Danainae (Monarchvlinders)
Geslacht:	Danaus
	Soort
	Danaus chrysippus; (Linnaeus, 1758)
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Kleine monarchvlinder op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Insecten

De kleine monarchvlinder (Danaus chrysippus) is een vlinder uit de familie Nymphalidae (vossen, parelmoervlinders en weerschijnvlinders), onderfamilie Danainae. De hoofdkleur is oranje, met zwarte vleugelpunten waarin grote witte vlekken zitten. De spanwijdte varieert van 70 tot 80 millimeter. Het is een soort uit de Oude Wereld.

Naam[bewerken | brontekst bewerken]

De wetenschappelijke naam van de soort werd door Carl Linnaeus in 1758 in de tiende druk van Systema naturae voor het eerst geldig gepubliceerd als Papilio chrysippus.^[1] Linnaeus gaf hier alleen een nomen specificum legitimum (beschrijvende naam) en geen beschrijving maar wél twee referenties naar auteurs die eerder over de soort publiceerden. De eerste daarvan is John Ray, wiens Historia insectorum in 1710 postuum verscheen.^[2] Linnaeus verwijst naar de 1e soort van pagina 139 van dat werk.^[3] Ray gaf hier naast een beschrijvende naam ook de eerste beschrijving, in het Latijn, van (de vleugels van) de soort. De tweede referentie is naar George Edwards, wiens A Natural History of Uncommon Birds, deel 4, in 1751 verscheen. Linnaeus verwees naar pagina en plaat 189.^[4] Edwards gaf een beschrijving, in het Engels, en een duidelijke plaat waarop zowel de onder- als de bovenzijde van de vlinder afgebeeld zijn. Als verspreidingsgebied noemde Linnaeus Egypte en Amerika. Dat laatste was een overname van Rays foutieve vermelding.

De naam chrysippus komt uit de Griekse mythologie en verwijst naar een van de zonen van Aigyptos. Linnaeus noemt de meerderheid van de soorten uit de groep Danai festivi naar zonen van Aegiptos, en maakt daarvan expliciet melding onderaan pagina 467 van Systema naturae.^[5]

Verspreidingsgebied[bewerken | brontekst bewerken]

Het verspreidingsgebied loopt van Afrika en de Europese kust van de Middellandse Zee via Zuid-Azië tot in Australië. De vlinder heeft een grote verscheidenheid aan waardplanten. Enkele geslachten van planten die door de rupsen worden gegeten zijn Asclepias, Ceropegia, Calotropis, Caralluma, Gomphocarpus en Secamone, alle uit de maagdenpalmfamilie.

Historische afbeelding[bewerken | brontekst bewerken]

Een 3500 jaar oude Egyptische fresco in Luxor toont een kleine monarchvlinder. Het is daarmee vermoedelijk de oudste afbeelding van een vlinder.

Fotogalerij[bewerken | brontekst bewerken]

Onderzijde vrouwtje
Vrouwtje
Onderzijde mannetje
Mannetje
Paring

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

Kleine monarchvlinder op SoortenBank.nl (gearchiveerd)

Appendix[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Linnaeus, C. (1758). Systema naturae per regna tria naturae ed. 10(1): p. 471 (website Biodiversity Heritage Library). Papilio chrysippus is hier soort nummer 81 van het grote geslacht Papilio, dat in deze editie uit 192 soorten bestaat, en alle vlinders omvat die later met de term "dagvlinders" zouden worden aangeduid. Het nomen specificum legitimum (de beschrijvende naam) luidt hier: "P[apilio] D[anai festivi] alis integerrimis fulvis margine nigro punctis albis, posticis disco punctis nigris". (= "Een Papilio uit de groep Danai festivi (zie boven soort 75 op p. 470) met volledige, gele vleugels met een zwarte zoom met witte puntjes, en met zwarte stippen op de achtervleugel." De Danai festivi ("festivus" is "feestelijk" of "kleurrijk"), soort 75 t/m 87, zijn de gekleurde Danai, in tegenstelling tot de Danai candidi ("candidus" is "blinkend wit"), soort 56 t/m 74, waaronder Linnaeus bijvoorbeeld de koolwitjes schaarde.
↑ Ray, J. (1710), Titelpagina van Historia insectorum (website Biodiversity Heritage Library).
↑ Ray, J. (1710), Historia insectorum p. 139 (website Biodiversity Heritage Library). Daar vinden we de naam "Papilio Jamaicensis minor fulvescens, imis alis limbo nigro, guttulis albis aspersis cinctis" (= "Een kleinere geelachtige Papilio van Jamaica, met vleugels waarvan de onderzijde een zwarte rand heeft, en die rondom met witte druppels besprenkeld zijn." Dat de vlinder van Jamaica afkomstig zou zijn moet een vergissing zijn.
↑ Edwards, G. (1751), A Natural History of Uncommon Birds, deel 4: p. 189 en t. 189 (Website Digital Library for the Decorative Arts and Material Culture, University of Wisconsin)
↑ Linnaeus, C. (1758), Systema naturae, ed. 10(1): pagina 467.

[1] Linnaeus, C. (1758). Systema naturae per regna tria naturae ed. 10(1): p. 471 (website Biodiversity Heritage Library). Papilio chrysippus is hier soort nummer 81 van het grote geslacht Papilio, dat in deze editie uit 192 soorten bestaat, en alle vlinders omvat die later met de term "dagvlinders" zouden worden aangeduid. Het nomen specificum legitimum (de beschrijvende naam) luidt hier: "P[apilio] D[anai festivi] alis integerrimis fulvis margine nigro punctis albis, posticis disco punctis nigris". (= "Een Papilio uit de groep Danai festivi (zie boven soort 75 op p. 470) met volledige, gele vleugels met een zwarte zoom met witte puntjes, en met zwarte stippen op de achtervleugel." De Danai festivi ("festivus" is "feestelijk" of "kleurrijk"), soort 75 t/m 87, zijn de gekleurde Danai, in tegenstelling tot de Danai candidi ("candidus" is "blinkend wit"), soort 56 t/m 74, waaronder Linnaeus bijvoorbeeld de koolwitjes schaarde.

[2] Ray, J. (1710), Titelpagina van Historia insectorum (website Biodiversity Heritage Library).

[3] Ray, J. (1710), Historia insectorum p. 139 (website Biodiversity Heritage Library). Daar vinden we de naam "Papilio Jamaicensis minor fulvescens, imis alis limbo nigro, guttulis albis aspersis cinctis" (= "Een kleinere geelachtige Papilio van Jamaica, met vleugels waarvan de onderzijde een zwarte rand heeft, en die rondom met witte druppels besprenkeld zijn." Dat de vlinder van Jamaica afkomstig zou zijn moet een vergissing zijn.

[4] Edwards, G. (1751), A Natural History of Uncommon Birds, deel 4: p. 189 en t. 189 (Website Digital Library for the Decorative Arts and Material Culture, University of Wisconsin)

[5] Linnaeus, C. (1758), Systema naturae, ed. 10(1): pagina 467.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]