Elisabeth Weeshuis

Het Elisabeth Weeshuis in de Gelderse stad Culemborg, aan de Herenstraat 29, is in 1560 gesticht door de rijke en kinderloze vrouwe Elisabeth, gravin van Culemborg.

Historische achtergrond

Gravin Elisabeth liet na haar dood in 1555 een groot deel van haar vermogen na aan de armen van de stad, onder meer de bouw van een nieuw weeshuis werd er van bekostigd. De bouwkosten bedroegen 15.545 gulden en het startkapitaal voor de liefdadigheidsinstelling was 32.000 gulden groot. Het was het eerste nieuwgebouwde weeshuis van het land, tot dan toe werden wezen in bestaande panden zoals kloosters of woonhuizen ondergebracht.

In 1952 verliet de laatste wees het huis en werd het weeshuis tijdelijk onderdak van de Christelijke HBS. De voormalige weesvader woonde aanvankelijk nog in het gebouw en was een toevlucht voor scholieren die uit de les waren gestuurd. Het gebouw was voor de school al snel te klein, er werden twee barakken in de tuin gezet, tussen de appelbomen. Bijna gelijktijdig met invoering van de Mammoetwet in 1968 trok de HBS naar een nieuw gebouw en werd de naam Koningin Wilhelmina College.

De meisjesvleugel van het Weeshuis werd, na een grondige renovatie, museum. Diverse delen van de collectie bevinden zich al eeuwen in het huis, zoals het laat-16e-eeuwse drieluik van de Culemborgse schilder Jan Deys. Ook veel van de portretten van de Culemborgse graven en gravinnen, waaronder dat van vrouwe Elisabeth zelf, geflankeerd door haar beide echtgenoten, bevinden zich al sinds de 17e eeuw in het gebouw.

Na een renovatie en herinrichting in 2013 richt het museum zich in de vaste opstelling op de geschiedenis van het Weeshuis, gecombineerd met de geschiedenis van de stad Culemborg. Er worden regelmatig tijdelijke tentoonstellingen georginiseerd. In het Weeshuis zijn - behalve het museum - nog enkele andere instellingen gehuisvest.