Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
| Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden | ||||
|---|---|---|---|---|
.svg)
| ||||
Staten die het verdrag hebben ondertekend (lidstaten van de Raad van Europa).
| ||||
| Verdragstype | Multilateraal | |||
| Rechtsgebied | Mensenrechten | |||
| Ondertekend | 4 november 1950 in Rome | |||
| In werking getreden | 3 september 1953 | |||
| Ondertekenaars | 47 lidstaten van de Raad van Europa | |||
| Depositaris | Secretaris-generaal van de Raad van Europa | |||
| Status | Geldend | |||
| Talen | Engels en Frans | |||
| Volledige tekst | wetten.overheid.nl | |||
| ||||
Het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) is een Europees verdrag waarin mensen- en burgerrechten voor alle inwoners van de verdragsluitende staten zijn geregeld. Het verdrag is op 4 november 1950 ondertekend in Rome. Het werd opgesteld binnen de Raad van Europa, in navolging van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties. Sindsdien is het uitgebreid met 16 protocollen. Het EVRM verbiedt onder andere het opleggen van de doodstraf (althans, in het zesde Protocol). Het toezicht op de naleving van het EVRM ligt bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
Met name de invoering van het elfde protocol in 1998 was ingrijpend. Tot 1998 was het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens alleen geldig in landen die het verdrag hadden geratificeerd. Sinds 1998 is het verdrag bindend voor alle lidstaten van de Raad van Europa. Ratificatie van de EVRM geldt als noodzakelijke voorwaarde om lid te kunnen worden van de Raad van Europa en overigens ook om lid te kunnen worden van de Europese Unie. De EU heeft zelf ook als doelstelling om partij te worden bij het verdrag, maar dit is vooralsnog niet gebeurd; een voorstel hiertoe is in 2014 verworpen door het Hof van Justitie.[1][2]
Directe werking
In Nederland, België en Frankrijk heeft het verdrag directe werking: de desbetreffende rechterlijke macht moet alle wetgeving en bestuur direct aan het EVRM toetsen (Art. 94 Grondwet, NL; Art. 34 Grondwet en het Smeerkaasarrest, BE; Art. 55 Const., FR). In andere lidstaten kan dit anders liggen. Duitsland kent bijvoorbeeld geen directe werking toe aan internationaal recht, zodat dit alvorens het in de Duitse rechtsorde in werking kan treden, eerst moet worden omgezet door middel van een Bondswet (Bundesgesetz). Het EVRM is in Duitsland omgezet bij Bondswet van 7 augustus 1952.[3] Omdat het EVRM in Duitsland gelding heeft als (gewone) Bondswet heeft bijvoorbeeld het Duitse Grundgesetz altijd voorrang. Wanneer dit niet overeenstemt met het EVRM dan is de Duitse staat in gebreke. In Nederland heeft het EVRM een belangrijker functie, omdat het hier niet is toegestaan om wetten in formele zin te toetsen aan de Grondwet. Als in Nederland een wet bijvoorbeeld in strijd is met het grondrecht van de vrijheid van meningsuiting, dan is geen beroep op art. 7 van de Nederlandse Grondwet mogelijk, maar wel een beroep op art. 10 EVRM. Het EVRM is ook moderner van opzet, in die zin dat de Nederlandse grondwet elke uitzondering "bij wet" toestaat, terwijl het EVRM precies vermeldt in welke gevallen uitzonderingen mogen worden gemaakt (want grondrechten zijn maar zelden absoluut).
Die directe werking in Nederland brengt met zich mee dat personen in Nederland bij de rechter tegen beslissingen van de overheid ook bepalingen uit het EVRM kunnen inroepen, zoals een vreemdeling bij een dreigende uitzetting kan wijzen op artikel 3 EVRM indien het een land betreft waar voor diegene gevaar dreigt of geen menswaardig bestaan te verwachten valt, of op artikel 8 EVRM indien een "gescheiden uitzetting" dreigt, dat wil zeggen van iemand met gezinsleden in Nederland die niet met hem of haar zouden kunnen meereizen.
Voorbeeld van een geval waarin met succes een dergelijk beroep werd gedaan, is het vonnis van de Rechtbank 's-Gravenhage, zittingsplaats Amsterdam in een vreemdelingenzaak d.d. 17 juni 2008 (LJN: BD7253). Daarin werd de uitzetting van een wegens (drugs-)criminaliteit ongewenst verklaarde Marokkaan belet, doordat zijn Nederlandse echtgenote en dochter niet in Marokko zouden kunnen aarden indien zij hem zouden moeten volgen. De rechtbank was van oordeel dat er in dit geval sprake is van onoverkomelijke dan wel significante belemmeringen om het gezinsleven in eisers land van herkomst uit te oefenen. Afweging van al deze belangen leidde tot de conclusie dat het besluit tot ongewenstverklaring was genomen in strijd met artikel 8 van het EVRM. Overigens werd betreffende uitspraak gedaan nadat de eiser al in oktober 2007 was uitgezet naar Marokko. De arresten van het EHRM inzake Boultif vs. Zwitserland (JV 2001/254) en Üner vs. Nederland (JV 2005/305) m.b.t. art. 8 EVRM bieden in zulke gevallen aanknopingspunten voor die belangenafweging. In de zaak Boultif heeft het EHRM een aantal guiding principles geformuleerd die in acht moeten worden genomen bij het onderzoek naar de vraag of een maatregel van uitzetting noodzakelijk is in een democratische samenleving. In de zaak Üner heeft het EHRM toegevoegd de belangen en het welzijn van de kinderen, met name de ernst van de moeilijkheden die de kinderen in het land van herkomst tegemoet gaan.
Eind 2019 besliste de Hoge Raad in cassatie dat de Nederlandse staat verplicht is de uitstoot van CO2 al in 2020 met 25 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Dit besluit volgde nadat Urgenda een beroep had gedaan op de artikelen 2 en 8 van het EVRM.[4]
Beroep op Europees Hof
Indien burgers menen dat hun rechten voortkomend uit het EVRM door hun overheid worden geschaad, kunnen ze ook eventueel een procedure aanspannen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, waarvan de statuten ook in het EVRM zijn vastgelegd. Het hof zetelt in Straatsburg en hanteert als officiële talen alleen Engels en Frans. Het moet niet worden verward met het Europees Hof van Justitie in Luxemburg.
De nationale rechtsmiddelen moeten echter uitgeput zijn voordat men zich tot Straatsburg wendt, want er moet eerst tot aan de hoogst mogelijke rechterlijke instantie zijn geprocedeerd zonder resultaat.
Inhoud
- art. 1: Verplichting van lidstaten zich te houden aan de rechten en toe te passen op iedereen binnen hun rechtsmacht.
- art. 2: recht op leven
- art. 3: verbod op martelen
- art. 4: verbod op slavernij en dwangarbeid
- art. 5: recht op vrijheid en veiligheid
- art. 6: recht op een eerlijk proces en toegang tot de rechter
- art. 7: geen straf zonder wet: legaliteitsbeginsel
- art. 8: recht op bescherming van de privésfeer, waaronder valt: privacy en bescherming van het gezin (voluit: recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven)
- art. 9: vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst
- art. 10: vrijheid van meningsuiting
- art. 11: vrijheid van vergadering
- art. 12: recht op huwelijk
- art. 13: recht op daadwerkelijk rechtsmiddel
- art. 14: verbod op discriminatie
- art. 15: afwijkingen indien ten tijde van oorlog of noodsituatie
- art. 16: beperkingen op politieke activiteiten van vreemdelingen
- art. 17: rechten in het verdrag mogen niet beperkt worden in naam van ander recht
- art. 18: rechten mogen alleen gebruikt worden waarvoor ze bedoeld zijn: verbod op détournement de pouvoir
- Protocollen: 15 protocollen
Zie ook
Externe link
Literatuur
- F.M.C. Vlemminx, Het moderne EVRM, 2013, ISBN 9789089747389
- Marco Duranti, The Conservative Human Rights Revolution. European Identity, Transnational Politics and the Origins of the European Convention, 2017, ISBN 9780199811380
- ↑ W.T. Eijsbouts, J.H. Jans, A. Prechal & L.A.J. Senden, Europees Recht — Algemeen Deel, Groningen: Europa Law Publishing 2015, p. 426.
- ↑ HvJ EU 18 december 2014, C-2/13, ECLI:EU:C:2014:2454 (Opinion on the accession of the EU to the ECHR).
- ↑ (de) Gesetz über die Konvention zum Schutze der Menschenrechte und Grundfreiheiten Vom 7. August 1952, BGBl 1952, 14.
- ↑ Toelichting Hoge Raad op uitspraak in Urgenda-zaak Overheid.nl
