Gebruiker:DimiTalen/Kladblok 5

Checklist

• Shncdm (overleg | bijdragen | blokkeerlogboek | bewerkingsteller | cross-wiki-contribs) – Barbara Pas
• WalkingBoots11 (overleg | bijdragen | blokkeerlogboek | bewerkingsteller | cross-wiki-contribs) – Vlaamse Beweging, alles Vlaanderen
• JanDeFietser (overleg | bijdragen | blokkeerlogboek | bewerkingsteller | cross-wiki-contribs) – geblokkeerde sokpop

Tweepartijenstelsel

Een tweepartijenstelsel is een partijstelsel waarin twee partijen de politiek domineren. In zo'n systeem heeft steeds een van beide partijen een meerderheid in het parlement, terwijl de andere grote partij op dat moment de oppositie vormt. Naast tweepartijenstelsels bestaan er staten met een eenpartijstelsel en staten met een meerpartijenstelsel.

Een tweepartijstelsel ontstaat onder andere wanneer vertegenwoordigers verkozen worden in kiesdistricten volgens een meerderheidsstelsel. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld vaardigt elk congresdistrict één vertegenwoordiger af, die bij de verkiezing een pluraliteit moet behalen in zijn kiesdistrict. Zo'n meerderheidsstelsel ontmoedigt kleine of nieuwe partijen en bevordert de tweestrijd tussen twee grote blokken. In andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Australië, is er een meerpartijenstelsel waarin twee partijen doorgaans toch dominant zijn. De ontwikkeling en instandhouding van een tweepartijenstelsel op plaatsen met een meerderheidsstelsel en kiesdistricten wordt de wet van Duverger genoemd. Naast deze wet zijn er nog factoren die bepalend zijn voor de vorming van een tweepartijenstelsel.

Oorzaken

Wet van Duverger

"The causal mechanism underlying Duverger’s Law relies, on the one hand, on two-party competition at the level of the electoral constituency (within-district competition). On the other hand, Duverger’s Law requires the coordination of candidates across districts so that two strong national political parties emerge (between-district coordination) (Cox 1997)."

Uitzonderingen op de wet van Duverger

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17457289.2019.1658195

• Lokaal tweepartijenstelsel in landen met regionale verschillen resulteert nationaal in een meerpartijenstelsel. In the presence of territorial splits in the party system, local two-party competition will result in multi-party systems at the national level.
• Multi-party systems emerge when there is a tight race between the second and third-ranked parties at the level of districts. Onvoldoende impuls voor kiezers en partijen om strategisch te stemmen / te coördineren.
• Under the plurality rule, in the presence of territorial splits, an asymmetric type of electoral competition can emerge, where regional parties compete and gain votes in their strongholds, but the two largest parties compete and gain votes in (nearly) all constituencies.

https://link.springer.com/article/10.1007/s11127-016-0309-8

Bestaande kleine partijen hebben incentive om te blijven deelnemen. In meerderheidssystemen kunnen daardoor meer partijen actief zijn. Het aantal partijen is stabieler in zo'n systeem.

https://www.socsci.uci.edu/~bgrofman/42%20Grofman.%20Rethinking%20Duverger%27s%20Law..pdf

Eigenschappen

• Eenvoudig besturen, geen nood aan coalitievorming, geen politieke versnippering
• Onderdrukken van extreme standpunten, centripetaal
• Soms dramatische beleidsverschuivingen na verkiezingen
• Beperkte keuze voor kiezers
• Minderheidsstandpunten raken niet vertegenwoordigd

Specifiek voor meerderheidsstelsels

• Geheel van afgevaardigden is niet representatief voor de hele bevolking
• Ontmoedigen van nieuwe of kleine partijen

Voordelen

Het voordeel van een districtenstelsel is de politieke stabiliteit. Nieuwkomers, waaronder populistische en extremistische partijen, zullen minder kans krijgen om aan een regering deel te nemen of de besluitvorming te frustreren. Ook wordt de situatie waarin een land praktisch onbestuurbaar en een coalitie praktisch onmogelijk wordt door een grote kluwen kleinere partijen die elkaar tegenwerken, vermeden. Duitsland voerde bijvoorbeeld opzettelijk een hoge kiesdrempel van 5% in vanwege de slechte ervaringen met de Weimarrepubliek.

Nadelen

Hier kan tegen worden ingebracht dat feitelijk een groot deel van de politieke voorkeuren die niet binnen de twee partijen vallen, niet aan bod komt. Hoewel een partij wel degelijk heterogeen kan zijn, wordt over het algemeen een partijprogramma gevolgd dat een compromis van de verschillende meningen binnen deze partij is. Wie het niet met een van de twee partijprogramma's eens is, heeft derhalve effectief geen stem. Het grote nadeel van een tweepartijenstelsel is derhalve dat de keuzemogelijkheden van de kiezer sterk worden beperkt, waartegen men kan betogen dat dit een democratie kan aantasten. Een ander nadeel is dat de grote partijen dermate eraan gewend kunnen raken dat ze elkaar telkens aflossen in de macht, dat ze van hun kiezers kunnen vervreemden.

Voorbeelden

Verenigde Staten

Van de Verenigde Staten wordt algemeen aangenomen dat het een tweepartijensysteem heeft. De Democraten en de Republikeinen zijn electoraal gezien dominant, third party-kandidaten behalen slechts zelden een overwinning. Doorheen de geschiedenis van de Verenigde Staten is er nog nooit een president verkozen vanuit een third party. Ook werd er nog geen meerderheid behaald door een third party in de Senaat of het Huis van Afgevaardigden.

Groot-Brittannië

In Groot-Brittannië zijn er twee partijen met een grote invloed, namelijk de Conservatives en de Labour Party. Zij leveren het grootste aantal verkozen zetels af, maar er bestaan andere partijen met een variërende grootte aan invloed. Af en toe kunnen zulke partijen individuen afleveren die deelnamen aan de legislatuur. Het verschil tussen een tweepartijensysteem en een meerpartijensysteem is dus niet altijd duidelijk. Kleinere partijen kunnen immers aan coalitievorming doen en zo ook een grote invloed uitoefenen op de twee grotere partijen.

Bronnen, noten en/of referenties

[[Categorie:Politieke terminologie]]