Gwijde van Avesnes

Gwijde (Frans: Guy) van Avesnes (ook wel van Henegouwen) (ca. 1253 - Utrecht, 28 mei 1317) was bisschop van Utrecht van 1301 tot 1317.

Gwijde van Avesnes stamde uit een belangrijk geslacht in het graafschap Henegouwen. Hij was de broer van graaf Jan I van Henegouwen, die tevens (als Jan II) graaf van Holland was. Deze wist Gwijde in 1301 tot bisschop van Utrecht benoemd te krijgen ten koste van Adolf II van Waldeck. Gwijde werd door de aartsbisschop van Keulen in 1302 gewijd. Hij bracht een verzoening tot stand tussen de Lichtenbergers en de Fresingen. In 1304 verzwakte de positie van zijn broer Jan door een offensief van Vlaamse troepen die Holland en het Sticht bezetten. Gwijde werd hierbij gevangengenomen (Slag bij Zierikzee, 20 maart 1304).

In zijn afwezigheid grepen de Fresingen de macht in Utrecht met de steun van de gilden, die hun voorrechten lieten vastleggen in de Gildebrief van 9 mei 1304. Op 14 september 1305 moest het gilderegime capituleren voor de vrijgelaten bisschop Gwijde, maar de stad behield een hoge mate van autonomie. Het duurde echter nog tot 1309 voordat de bisschop volledig als wereldlijk vorst door de koning werd erkend. In 1311 nam hij deel aan het eerste Concilie van Vienne, en ook daarna was hij veelvuldig buitenlands te vinden.

Gwijde van Avesnes wist goed te schipperen tussen de verschillende partijen in het Sticht en in de stad en bracht zo een evenwicht tot stand. Hij beheerde persoonlijk de bezittingen van de heren van Amstel (Amstelland) en van Woerden (de stad Woerden), en verleende als zodanig in 1306 stadsrechten aan Amsterdam. In 1315 liet hij zijn tweede burggraaf Ghisebrecht Utengoye onthoofden, nadat die rooftochten door het Sticht had georganiseerd. Als vervolg in 1317 nam Gwijde van Avesnes met de zwaarste wapens uit die tijd het machtige Kasteel Ten Goye in. In de nacht daarop overleed hij. Na zijn dood vervielen de lenen definitief aan de graaf van Holland.

In de Domkerk in Utrecht is zijn graftombe in geschonden toestand bewaard gebleven. In 2014 vernoemde Amsterdam de Gwijde van Henegouwenbrug naar hem.

Gwijde van Avesnes had twee dochters:

Maria van Avesnes, gehuwd met Arnoud van Amstel van IJsselstein
Aleid van Avesnes, gehuwd met Otto III van Arkel-Asperen heer van Asperen en Hagestein.

Kwartierstaat (voorouders)

Jacob van Avesnes
(ca. 1150-1191)

Adela van Guise

Boudewijn I van
Constantinopel
(1171-1205)

Maria van Champagne
(ca. 1174-1204)

Willem I van Holland
(1168-1222)

Aleid van Gelre
(overleden in 1218)

Hendrik I van Brabant
(ca. 1165-1235)

Mathilde van Boulogne
(ca. 1161-1210)

Burchard van Avesnes
(ca. 1170-1244)

Margaretha II van Vlaanderen
(1202-1280)

Floris IV van Holland
(1210-1234)

Machteld van Brabant
(ca. 1200-1267)

Jan van Avesnes
(1218-1257)

Aleid van Holland
(1228-1284)

Jan II van Avesnes
(ca. 1247-1304)

Boudewijn van Avesnes

Bourchard van Avesnes
(1251-1296)

Gwijde van Avesnes
(ca. 1253-1317)

Willem van Avesnes
(ca. 1254-1296)

Floris van Henegouwen
(ca. 1255-1297)

Johanna van Avesnes
(overleden in 1304)

Literatuur

G.C. van Nieuwenhuizen: Gwijde van Avesnes, Bisschop van Utrecht 1301-1317; scriptie RUU (1976)
G. van der Zee: Vaderlandsche Kerkgeschiedenis; Kampen (1936)