Herfst

Bioscoopjournaal uit 1964 over de herfst in de natuur van Zuid-Limburg (Nederland)

De herfst of het najaar is een van de vier seizoenen.

Naam

Herkomst

De Germaanse wortel harbista werd in het Oudhoogduits herbist, in het Middelhoogduits herbest en in het Oudfries en Middelnederlands hervest. Ook het Engelse woord harvest ("oogst") is verwant met onze naam voor dit seizoen.

Rijm

"Herfst" wordt wel beschouwd als een van de moeilijkste rijmwoorden in de Nederlandse taal.^[bron?] Drie pogingen om toch op herfst te rijmen zijn:

Drs. P: "De buren waren grimmig, zijn ouders diep gegriefd. En onder zijn collega's was hij ook al niet geliefd. De oude juffrouw Zomer, baas Voorjaar, meester Herfst. Ze riepen driewerf schande, juffrouw Zomer het driewerfst."
Onbekende dichter: "In de lente krijg ik billenkoek, zoals men dat doet in Lutjebroek. is het echter herfst, dan krijg ik het op z'n Wieringerwerfst."
Oorspronkelijk van Marcel Verreck maar later geclaimd door Drs. P., en vaak toegeschreven aan Ivo de Wijs en Pieter Nieuwint is deze: "In de winter en de herfst, Zijn bejaarden op hun sterfst."

Begin- en einddatum

Astronomische herfst

Bepaling

Het astronomisch bepaalde begin van de herfst is de herfstnachtevening rond 23 september (op het noordelijk halfrond en rond 20 maart op het zuidelijk halfrond). De zon gaat dan door het herfstpunt en de dag en de nacht zijn nagenoeg even lang. De herfst eindigt rond 22 december (op het noordelijk halfrond en rond 21 juni op het zuidelijk halfrond) met de winterzonnewende.

Het astronomisch begin van de herfst is het ijkpunt van de Franse republikeinse kalender.

Begin van de astronomische herfst

Aanvangstijdstippen van de astronomische herfst op het noordelijk halfrond:


2013	22 september	22:44	2017	22 september	22:02
2014	23 september	04:29	2018	23 september	03:54
2015	23 september	10:20	2019	23 september	09:50
2016	22 september	16:21	2020	22 september	15:30

De aangegeven tijd is de lokale Nederlandse zomertijd. Op het zuidelijk halfrond begint op deze data de lente, zie daar voor het begin van de herfst op het zuidelijk halfrond.

Meteorologische herfst

Bepaling

De meteorologische herfst begint eerder, op 1 september op het noordelijk halfrond en op 1 maart op het zuidelijk halfrond. Deze duurt dan tot en met respectievelijk 30 november en 31 mei.

In gematigde klimaatzones verliezen de meeste loofbomen en ook andere planten hun bladeren. In de herfst wordt het flink kouder dan in de zomer, hoewel er periodes met warmte kunnen optreden, de zogenaamde nazomer.

Voor het gemak

De herfst loopt (ten noorden van de evenaar) bij conventie dat jaargetijden op de 21e beginnen van 21 september t/m 20 december.^[bron?]

Weerextremen meteorologische herfst

België

	warmste (°C)	droogste (mm neerslag)	minste regendagen	zonnigste (uu:mm zon)	koudste (°C)	natste (mm neerslag)	meeste regendagen	somberste (uu:mm zon)
eerste	13,9 (2006)	75,8 (1953)	27 (1921)	547:58 (1959)	7,3 (1887)	411,6 (1974)	81 (1974)	201:15 (1887)
tweede	13,0 (2014)	93,5 (1920)	31 (1920)	485:58 (1908)	7,7 (1952)	386,7 (1932)	74 (1930)	219:01 (1905)
derde	12,4 (2011)	97,4 (1959)	31 (1920)	474:06 (1965)	7,8 (1871)	380,9 (1984)	67 (1981)	229:24 (1998)
vierde	12,3 (2009)	97,8 (1858)	32 (1898)	462:53 (1921)	7,8 (1896)	367,3 (2001)	67 (1984)	231:45 (1974)
vijfde	12,3 (2005)	100,7 (1978)	33 (1857)	450:02 (2011)	7,8 (1905)	355,6 (1998)	67 (1952)	243:26 (1984)
normaal	10,9	219,9	51	321:60	10,9	219,9	51	321:60
^[3]

Feesten

Feestdagen tijdens de herfst zijn Mabon, Hervormingsdag, Allerzielen en Allerheiligen, Sint-Maarten, Sinterklaas en Halloween.

In de herfst geboren

Uit onderzoek is gebleken dat mensen die in de herfst geboren zijn gemiddeld zes maanden langer leven dan mensen die in het voorjaar geboren zijn.^[4] Zwangere vrouwen eten in de zomer meer verse groente en fruit, wat een positief effect heeft op de baby.^[bron?] Op het zuidelijk halfrond geldt hetzelfde: daar worden mensen die in het begin van het jaar (in hun herfst) geboren zijn gemiddeld 6 maanden ouder.