Hofdame
Een hofdame is een vrouw die een koningin of prinses begeleidt en haar met name assisteert bij bezoeken. Bij koningen (en ook regerend koninginnen) worden deze taken meestal vervuld door een adjudant.
Een hofdame draagt in Nederland als teken van haar waardigheid een insigne, een zogenaamd chiffre, op de schouder.
Bekende hofdames
Ancien régime
- Sarah Churchill, hertogin van Marlborough
- Madame de Lamballe (eerste hofdame van koningin Marie Antoinette van Oostenrijk)
- Madame de Polignac
- Madame de La Vallière
- Diane de Poitiers
- Marie-Louise O’Murphy (1737-1815)
19e eeuw
- Julia prinses von Battenberg, hofdame van keizerin Marie Alexandrovna
- Jkvr. Pauline van der Linden d'Hooghvorst, hofdame van keizerin Eugenie
- Sophie burggravin Villain XIIII, hofdame van Marie Louise van Oostenrijk
- Gravin Irma Sztáray, hofdame van keizerin Elisabeth, zij vergezelde keizerin Elisabeth in haar laatste dagen in Genève
Nederland
- Jkvr. Henriëtte van de Poll (1853-1946)
20e eeuw
- Pamela Mountbatten, hofdame van koningin Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk
Nederland
- Harriëtte Blom (1926-2019)
- Aggie Labouchere (1925-2012)
- Jkvr. Catharina Elisabeth Boudewina Röell (1911-1995)
- Marie Wijnen (1927-2015)
21e eeuw
Nederland
- Ottoline Antoinette (Lieke) Gaarlandt-van Voorst van Beest, hofdame van koningin Beatrix sinds 1993 en daarna van koning Willem-Alexander, vanaf 2001 speciaal belast met de begeleiding van prinses Máxima der Nederlanden
- J.M. (Pien) van Karnebeek-Thijssen, hofdame van koningin Beatrix sinds 15 april 2013 en daarna van koning Willem-Alexander
- A.M. (Annemijn) Crince le Roy-van Munster van Heuven, hofdame van koning Willem-Alexander sinds 15 oktober 2013
Hofdames onder koningin Beatrix waren"
- Maria Paulina (Ietje) van Karnebeek-van Lede, hofdame van koningin Beatrix der Nederlanden sinds 1979, daarna van koning Willem-Alexander der Nederlanden.
- Maria Julie (Miente) Boellaard-Stheeman, hofdame van koningin Beatrix sinds 1982 en daarna van koning Willem-Alexander
- Julie Jeekel-Thate, hofdame van koningin Beatrix sinds 1987 en daarna van koning Willem-Alexander
- Reina Dorette (Reina) de Blocq van Scheltinga, hofdame van koningin Beatrix sinds 2000 en daarna van koning Willem-Alexander
- Elisabeth Joseph Maria (Elisabeth) barones van Wassenaer-Mersmans, hofdame van koningin Beatrix sinds 2004 en daarna van koning Willem-Alexander
- M.L.A. (Bibi) barones van Zuylen van Nijevelt-den Beer Poortugael, hofdame van koningin Beatrix sinds 1 januari 2011 en daarna onder koning Willem-Alexander, tot zij grootmeesteres werd. In haar nieuwe functie begeleidt ze incidenteel ook Máxima en Beatrix nog alsof ze hofdame is.