Lijst van Braziliaanse indianenvolken

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Inheemse gebieden in Brazilië
■ huidige inheemse reservaten
■ gebieden onder afbakening door FUNAI
■ voorgestelde reservaten

Dit is een lijst van Braziliaanse indianenvolken, taalfamilies, talen, indianenlocaties, bevolkingscijfers en data. Bepaalde groepen kunnen in meer dan een afdeling thuishoren.

De inheemse volken in Brazilië (Portugees: povos Indígenas no Brasil) omvatten een groot aantal verschillende etnische groepen die het land bewoonden voorafgaand aan de Europese invasie rond 1500. In de Portugese taal werd het woord Índios ("indianen") gebruikt om de bevolking van de Amerika's aan te duiden, terwijl de mensen van het Aziatische India Indianos genoemd worden.

Op het moment van de Europese ontdekking bestond een groot deel van de inheemse volken uit semi-nomadische stammen die leefden van jagen, vissen, het verzamelen en migrerende landbouw. Veel van de naar schatting 2.000 volkeren en stammen, die in de 16e eeuw bestonden zijn uitgestorven als gevolg van de Europese invasie. De inheemse bevolking stierf aan door de Europeanen binnengebrachte ziekten waar zij geen weerstand tegen hadden, of werd door hen gedood. Van een geschatte Precolumbiaanse bevolking van 15 miljoen liep hun aantal terug naar ongeveer 300.000 in 1997, gegroepeerd in zo'n 220 stammen die ongeveer honderd talen spreken.

Waarschijnlijk bevinden zich in de oerwouden nog ongeveer vijftig geïsoleerde groepen die nog nooit contact met de westerse wereld hebben gehad. In 2007 bevestigde rapporteerde Funai de aanwezigheid van 67 verschillende geïsoleerd levende volksstammen in Brazilië, een stijging ten opzichte van veertig in 2005. Met deze toevoeging heeft Brazilië heeft nu Nieuw-Guinea overtroffen als het land met het grootste aantal geïsoleerd levende volkeren.

Terras Indígenas[bewerken | brontekst bewerken]

Vrouw met kind in het Wayana dorp Antecume Pata aan de Lawa in Frans-Guyana
(1979), Paul Scot

Zeven Terras Indígenas (TI) (reservaten) zijn exclusief gereserveerd voor geïsoleerde stammen:

  • TI Alto Tarauacá in Acre - diverse stammen. (Isolados do Alto Tarauacá)
  • TI Hi-Merimã in Amazonas – Himerimã. (Isolados do Medio Purus)
  • TI Massaco in Rondônia – Sirionó (Isolados do rio São Simão)
  • TI Igarapé Omerê in Rondônia – Kanoe do Omerê & Akuntsu
  • TI Rio Muqui in Rondônia – Isolados das cabeceiras do rio Muqui (gegeven als Miqueleno-Kujubim in de tabel).
  • TI Rio Pardo in Mato Grosso en Amazonas – Isolados do Rio Pardo (Tupi-Guarani–Kawahibi).
  • TI Xinane isolados in Acre – onbekend.

Genocides[bewerken | brontekst bewerken]

Brazilië ratificeerde in 1952 het genocideverdrag. In 2013 dook na meer dan 40 jaar een achtergehouden, 7000 pagina eindrapport uit 1967 op van openbaar aanklager Jader de Figueiredo Correia over de gruwelijke misbruiken door het ministerie voor de bescherming van de inheemse bevolking (Portugees “Serviço de Proteção ao Índio”, SPI), die dus in de praktijk het omgekeerde uitvoerde.[1] Het rapport schetst een geschiedenis met talloze moordpartijen, begaan tegen inheemse volkeren. Sommige daarvan zijn juridisch erkend als genocide, of worden door internationale juristen als zodanig beschouwd.

Volkerentabel[bewerken | brontekst bewerken]

Naam Andere namen Familie / Taal Locatie(s) Bevolking
census / geschat 		Jaar
Aikanã Aicanã, Aikaná, Massaká, Tubarão, Cassupá, Corumbiara, Aconã Aicanã Roraima 180 2005
Aimoré Botocudo, Krenak Krenak Espírito Santo, Minas Gerais
Ajuru Tupari Roraima 77 2001
Akuntsu Akunt'su ? Roraima 6 2005
Amanayé Amanaié, Amanyé Tupi-Guarani Pará 192 2001
Amondaua Amondawa, Uru-Eu-Wau-Wau Tupi-Guarani Rondônia 115 2010
Anacé
Anambé Tupi-Guarani
*Anambé 		Pará 132 2000
Aparai Apalai Karíb Pará 415 1998
Apiacá Apiaká Apiacá Mato Grosso 192 2001
Apinajé Apinayé, Apinaié Jê Tocantins 1262 2003
Apolima Arara Portugees Acre ?
Apurinã Arawaktalen Amazonas 2779
Aranã Portugees Minas Gerais ?
Arapaso Tucano Amazonas 328
Arara Arara do Pará, Ukaragma Karíb Pará 195
Arara Shawãdawa Arara do Acre, Shawanaua Panoa Acre 332 (2004)
Arara do Aripuanã Tupi–Arara Mato Grosso 150
Araueté Araweté Tupi-Guarani Pará 398 2010
Arikapú Arikapu Yabuti
*Arikapú
Portugees 		Rondônia 33 2010
Aruáshi Tupi
*Monde
**Aruáshi 		Rondônia 58
Asháninka Ashenika, Kampa Asháninka Acre en Peru 1018 (Acre), 97,477 (Peru) 2010, 2007
Asurini do Tocantins Akuawa, Asurini Tupi-Guarani Pará 466 (2010)
Assurini do Xingu Awaete Tupi-Guarani Pará 154 (2010)
Atikum Aticum Portugees Pernambuco 2743
Avá-Canoeiro Canoeiro, Cara-Preta, Carijó Tupi-Guarani Bananal in Tocantins en Goiás 16
Guajá Awá Tupi-Guarani Maranhão 280
Aweti Aueti, Awytyza, Enumaniá, Anumaniá, Auetö Aweti, Kamayurá, Portugees Mato Grosso 195 (2011)
Bakairi Bacairi, Kurä, Kurâ Karíb Mato Grosso 950
Banawá Arawá Amazonas 100
Baniwa Baniva, Baniua, Curipaco, Walimanai Amazonas, Colombia en Venezuela 5141 (6790) (3236)
Bará Bara tukano, Waípinõmakã Tucano Amazonas en Colombia 39 (296)
Barasana Panenoá Barasana, Tucano Amazonas en Colombia 61 (939)
Baré Hanera Nheengatu Amazonas en Venezuela 2790 (1210)
Bororo Coxiponé, Araripoconé Bororo Mato Grosso 1024
Canela Ramkokamekrá, Apanyekrá Je Maranhão 2722 2010
Chamacoco Zamuco
*Chamacoco 		Mato Grosso do Sul en Paraguay 40, 1515 1994, 2002
Chiquitano Chiquitano Mato Grosso en Bolivia 2000 (40000)
Cinta Larga Matetamãe Tupi
*Monde
**Cinta Larga 		Rondônia en Mato Grosso 1300
Deni Jamamadi Deni Amazonas 736
Desano Tucano Amazonas en Colombia 1531 (2036)
Dâw Dow Nadahup
*Dâw 		Amazonas 100
Enáuenê Nauê Enawenê-Nawê Arawak Mato Grosso, Rondônia 320
Ewarhuyana ? Pará 12
Fulniô Fulni-o Yatê Pernambuco 2930
Kali'na Kali'na tilewuyu, Galibi Karaïbs, carib creoula Amapá, Frans-Guyana, Suriname en Venezuela 28 (2000)
Maroon-Kali'na Kheuol en Creools, patois Amapá 1764
Gavião Mondé Tupi
*Monde 		Rondônia 436
Paracatejê Gavião Timbira Oriental Pará 338
Pucobié Gavião Gavião Pykopjê Jê Maranhão 250
Guajajara Tupi-Guarani Maranhão 13100
Guarani Ondergroepen: Ñandeva, Kaiowa en Mbya Tupi-Guarani Argentinië, Bolivia, Paraguay, Uruguay, Brazilië (Rio Grande do Sul, Santa Catarina, Paraná, São Paulo, Rio de Janeiro, Mato Grosso do Sul) 34000 (Brazilië)
Guató Guató Mato Grosso do Sul 372
Hupda Maku Amazonas en Colombia ?
Hyskariana ? Pará en Roraima ?
Ikpeng Txicao Karib Mato Grosso 319
Ingarikó Karíb Roraima, Guyana en Venezuela 675 (4000) (728)
Iranxe Iranxe Mato Grosso 326
Jabuti Jaboti,
Djeoromitxi 		Rondônia 123
Jamamadi Jamamadi
*Arawá 		Amazonas,
Acre 		800
Jarauara Jarawara Arawá Amazonas 160
Javaé Jê
*Macro-Jê
**Karajá
***Javaé dialect 		Tocantins 919
Jenipapos-Canindé Jenipapos-Kanindé Portugees Ceará 220
Jiahui Tupi-Guarani Amazonas 50
Jiripancó Portugees Alagoa 1500
Juma Yuma, Kagwahiva Tupi-Guarani
*Subgroep VI
**Juma 		Amazonas 7
Kaapor Tupi-Guarani Maranhão 800
Cadiuéu Kadiweu Guaikuru Mato Grosso do Sul 1592
Caiabi Kaiabi Tupi-Guarani Mato Grosso en Pará 1000
Caimbé Kaimbé Portugees Bahia 1270
Caingang Kaingang Jê São Paulo, Paraná, Santa Catarina, Rio Grande do Sul 25000
Caixana Kaixana Portugees Amazonas 224
Calabaça Kalabaça, Kalabaça-Jandaíra ? Ceará ?
Calancó Kalankó ? Alagoas 230
Calapalo Kalapalo Karíb Mato Grosso 417
Camaiurá Kamaiurá, Kamayurá Tupi-Guarani Mato Grosso 355
Camba Kamba ? Mato Grosso do Sul ?
Cambeba Kambeba Tupi-Guarani Amazonas 156
Cambiuá Kambiwá Portugees Pernambuco 1578
Canamari Kanamari Katukina Amazonas 1327
Apaniecra-Canela Kanela Apaniekra Jê Maranhão 458
Rancocamecra-Canela Kanela Rankokamekra Jê Maranhão 1337
Canindé Kanindé Portugees Ceará ?
Kanoê Canoê Tupi
*Monde
**Kanoê 		Rondônia 95
Cantaruré Kantaruré Portugees Bahia 353
Capinauá Kapinawá Portugees Pernambuco 422
Karajá Iny, Carajá Jê
*Macro-Jê
**Karajá or Ynã 		Mato Grosso, Tocantins en Pará 2500
Karapanã Tucano Amazonas en Colombia 42 (412)
Karapotó Portugees Alagoas 796
Karipuna Tupi-Guarani Rondônia 21
Caripuna-do-Amapá Karipuna-do-Amapá, Caripuna Creoulo Francês Amapá 1708
Cariri Kariri Portugees Ceará ?
Cariri-Xocó Kariri-Xocó Portugees Alagoas 1500
Caritiana Karitiana Arikem Rondônia 206
Arara-Caro Karo Ramarama Rondônia 184
Karuazu Portugees Alagoas ?
Katukina Katukina Amazonas 289
Katukina Panoa Acre en Amazonas 318
Katxuyana Karib Pará 69
Kaxarari Panoa Amazonas en Rondônia 269
Kaxinawá Panoa Acre en Peru 3964 (1400)
Kaxixó Caxixó Portugees Minas Gerais ?
Kayapo Caiapó (ondergroepen: Gorotire, A'ukre, Kikretun, Mekrãnoti, Kuben-Kran-Ken, Kokraimoro, Metuktire, Xikrin en Kararaô) Jê Mato Grosso en Pará 7096
Quiriri Kiriri Portugees Bahia 1401
Cocama Kokama Tupi-Guarani Amazonas, Peru en Colombia 622 (10705) (236)
Korubo Panoa Amazonas 250
Craó Krahó West Timbira Tocantins 1900
Crenaque Krenak Krenak Minas Gerais 150
Cricati Krikati Jê Maranhão 620
Kubeo Tucano Amazonas en Colombia 287 (4238)
Kuikuro Karib Mato Grosso 450
Kujubim Cujubim, Miqueleno, Cujubi Txapakura-groep
 bovenloop Rio São Miguel, Rondônia 27
Kulina Madihá Arawá Acre, Amazonas en Peru 2318 (300)
Culina-Pano Kulina-Pano Panoa Amazonas 20
Kuripako Arawak Amazonas en Colombia 1115 (?)
Curuaia Kuruaya Munduruku Pará 115
Kwazá Kwazá Rondônia 25
Machineri Arawak Acre 459
Macurap Tupari Rondônia 267
Makuna Tucano Amazonas en Colombia 168 (528)
Macuxi Makuxi Karib Roraima and Guyana 16500 (7500)
Marubo Panoa Amazonas 1043
Matipu Karib Mato Grosso 119
Matis Panoa
*Matis 		Amazonas 239
Matsés Mayoruna Panoa Amazonas en Peru 829 (1000)
Maxacali Maxacali Minas Gerais 802
Meinaco Mehinako Arawak Mato Grosso 199
Metyktira 87 2007
Menqui Menki Iranxe Mato Grosso 78
Miranha Bora Amazonas en Colombia 613 (445)
Miriti-Tapuia Mirity-Tapuya Tucano Amazonas 95
Mundurucu Munduruku Munduruku Pará 7500
Mura Mura Amazonas 5540
Nadöb Maku Amazonas 300
Nauquá Nahukuá Karib Mato Grosso 105
Nambikwara Nambiquara (ondergroepen Nambikwara do Campo, Nambikwara do Norte, Nambikwara do Sul) Nambikwara Mato Grosso en Rondônia 1145
Naruvoto Karib Mato Grosso 78
Náua Portugees Acre 458
Nukini Panoa Acre 458
Ofaié Ofaié Mato Grosso do Sul 56
Oro-uin Oro Win Txapakura-groep
*Madeira-talen
**Oro Win 		Rondônia 50
Paiter Tupi
*Monde 		Rondônia 920
Wari' Waricaca', Pakaa Nova, Uari, Orowari Txapakura-groep
*Madeira-talen
**Wari' 		Rondônia 1930
Palincur Palikur Arawak Amapá en Frans-Guyana 918 (470)
Panará (Krenhakarore) Jê Mato Grosso en Pará 202
Pancararé Pankararé Portugees Bahia 1500
Pankararu Portugees Pernambuco 4146
Pankaru Portugees Bahia 84
Parakanã Tupi-Guarani Pará 800
Pareci Arawak Mato Grosso 1293
Parintintin Tupi-Guarani Amazonas 156
Patamona Karib Roraima en Amapá 50 (5500)
Pataxó Portugees Bahia 2790
Pataxó-Hã-Hã-Hãe Portugees Bahia 2219
Paumari Arawá Amazonas 870
Pipipã Portugees Pernambuco ?
Pirarrã Mura-Pirahã, Pirahã Mura Amazonas 360
Pira-Tapuia Tucano Amazonas en Colombia 1004 (400)
Pitaguari Pitaguary Portugees Ceará 871
Potiguara Potiguara en Portugees Paraíba 7575
Poianaua Poyanawa Panoa Acre 403
Rikbaktsa Jê
*Macro-Jê
**Rikbaktsa 		Mato Grosso 909
Sakurabiat Tupari Rondônia 66
Sateré-Mawé Mawé Amazonas en Pará 7134
Shanenawa Panoa Acre 178
Siriano Tucano Amazonas en Colombia 17 (665)
Suruí Aikewara Tupi-Guarani Rondônia 185
Suiá Suyá Jê Mato Grosso 334
Tabajara Portugees Ceará ?
Tapaiúna Tapayuna Jê Mato Grosso 58
Tapeba Portugees Ceará 2491
Tapirapé Tupi-Guarani Mato Grosso 438
Tapuia Portugees Goiás 235
Tariana Arawak Amazonas en Colombia 1914 (205)
Taurepang ? Roraima en Venezuela 532 (21,000)
Tembé Tupi-Guarani Pará en Maranhão 820
Tenharim Kagwahiva Tupi-Guarani Amazonas 585
Terena Arawak Mato Grosso do Sul 15795
Ticuna Ticuna Amazonas, Peru en Colombia 32613 (4200) (4535)
Tingui Botó Portugees Alagoas 350
Tirió Tiriyó (ondergroepen: Tsikuyana en Kah'yana) Karíb Pará en Suriname 735 (376)
Torá Txapakura-groep
*Madeira-talen
**Torá 		Amazonas 51
Tremembé Portugees Ceará 5000
Truká Portugees Pernambuco 1333
Trumai Trumai Mato Grosso 120
Tsunhuam Djapa Tsohom-dyapa, Tsohom Djapa Katukina Amazonas 100
Tucano Tucano Amazonas en Colombia 4604 (6330)
Tumbalalá Portugees Bahia 900
Tupari Tupari Rondônia 338
Tupinambá Portugees Bahia ?
Tupiniquin Tupiniquim, Tupinikim Portugees Espírito Santo 1386
Turiuara Turiwara Tupi-Guarani Pará 60
Tuxá Portugees Bahia en Pernambuco 1630
Tuiúca Tuyuka Tucano Amazonas en Colombia 593 (570)
Umutina Bororo Mato Grosso 124
Uaiuai Wais wai (ondergroepen: Karafawyana, Xereu, Katuena en Mawayana) Karib Roraima, Amazonas, Pará en Amapá 2020 (130)
Uaimiri-Atroari Waimiri-Atroari Karib Roraima en Amazonas 931
Oiampi Wajãpi Wajãpi, da família Tupi-Guarani Amapá en Frans-Guyana 525 (412)
Uanano Wanana Tucano Amazonas en Colombia 447 (1113)
Uapixana Wapixana Arawak Roraima en Amapá 6500 (4000)
Uarequena Warekena Arawak Amazonas en Venezuela 491 (409)
Uassu Wassu Portugees Alagoas 1447
Uaurá Wauja Arawak Mato Grosso 321
Uaiana Wayana Karib Pará, Suriname en Frans-Guyana 415 (400) (800)
Uitoto Witoto Witoto Amazonas, Colombia en Peru (5,939) (2775)
Wassu-Cocal
Xakriabá Xacriaba Jê Minas Gerais 6000
Xambioá Karajá do Norte, Ixybiowa, Iraru Mahãndu Jê
*Macro-Jê
Karajá
Xambioá dialect 		Tocantins 185
Xavante Jê Goiás, Mato Grosso 9602
Xerente Jê Tocantins 1814
Xetá Tupi-Guarani Paraná 8
Caiapó-Xicrin Xikrin Kayapó, Jê Pará 1,052
Xipaia Xipaya Juruna Pará 595
Xoclengue Xoclengue Santa Catarina 757
Xocó Xokó Portugees Sergipe 250
Xukuru Portugeese Pernambuco 6363
Xukuru Kariri Portugees Alagoas 1820
Yaminawa Panoa Acre, Brazilië, Peru en Bolivia 618 (324) (630)
Ianomâmi Yanomami (ondergroepen Yanomam, Sanumá en Ninam) Yanomami Roraima, Amazonas en Venezuela 11700 (15193)
Yawalapiti Iaualapiti Arawak Mato Grosso 208
Yawanawá Iauanauá Panoa Acre 450
Ye'kuana Yekuana, Yequana, Maiongong Karib Roraima en Venezuela 426 (3632)
Yudjá Yuruna, Juruna, Yudja Juruna Pará en Mato Grosso 278
Yuhupde Maku Amazonas en Colombia ?
Zo'é Poturu Tupi-Guarani Pará 152
Zoró Pangyjej Tupi
*Monde 		Mato Grosso 414
Zuruahã Suruwahá Arawá Amazonas 143
Jeripankó
Juká
Katuquina Catökinn
Kaxinawa
Koiupanká
Maxakali
Ofayé
Pankaiuká
Pankará
Payaku
Pipipã de Kambixuru
Tapirape
Tamoio
Tupi
Waorani
Wayampi Waiãpi, Oiampis Amapá, Camopi, Frans-Guyana

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Inheemse volken van Brazilië van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lijst_van_Braziliaanse_indianenvolken&oldid=66134950"